کلیسای سنت شاپل پاریس، جواهر معماری گوتیک

قدمت کلیسای سنت شاپل در پاریس به قرن ۱۳ میلادی برمی گردد و عده ای از آن به عنوان جواهر معماری گوتیک یاد می کنند. پیشنهاد می کنیم اگر با تور فرانسه به پاریس سفر کردید، بازدید از این ساختمان تاریخی را از دست ندهید.

«کلیسای سنت شاپل» (Sainte-Chapelle) در «ایل دولاسیته» (Île de la Cité) یا همان «جزیره‌ی سیته» قرار دارد و یکی از بهترین نمونه‌های معماری گوتیک قرون وسطی به حساب می‌آید. از مهم‌ترین دلایل شهرت این کلیسا این است که لویی نهم، اشیایی مقدس را در قرن ۱۳ از امپراطوران قسطنطنیه خریداری و با این کار، پاریس را به دومین پایتخت مسیحیت در جهان تبدیل کرد و به شهرت و اعتبار آن افزود.

برای نگهداری از این آثار و تأکید بر اهمیت قائل شدن پادشاه برای آثار مذهبی، تصمیم به ساخت کلیسای سنت شاپل که امروزه از جاهای دیدنی پاریس تبدیل شده گرفت. در واقع می‌توان گفت که ارزش این آثار، ۳ برابر هزینه‌ای است که برای ساخت کل این کلیسا خرج کرده‌اند! از جمله آثار مهمی که در کلیسای سنت شاپل نگهداری می‌شود، می‌توان «تاج خار مسیح» (Crown of Thorns) و بخشی از صلیب او را نام برد که از ارزش بالایی برخوردار هستند. سالانه حدود ۹۰۰.۰۰۰ نفر از این کلیسا بازدید می‌کنند و گفته می‌شود که هیتلر نیز در طول تنها سفرش به پایتخت کشور فرانسه در سال ۱۹۴۰، از آن دیدن کرده بود.

پنجره‌های رنگارنگ این کلیسا نیز به نوبه‌ی خودش تماشایی است و آخرین مرمت آن‌ها حدود ۷ سال طول کشید. در این مدت، پنجره‌های بزرگ کلیسا را بیرون آوردند و از هم جدا کردند تا کارشان راحت‌تر و با دقت بیشتری انجام شود. سپس برای تمیز کردن این قطعات، از لیزر کمک گرفتند و یک روکش شیشه‌ای نیز روی آن کشیدند تا بدون اینکه تغییری در شکل ظاهری پنجره‌ها به وجود بیاید، از آن‌ها در مقابل آلودگی محافظت کند و عمرشان را بالاتر ببرد. در نهایت، این پنجره‌ها را برای هشتصدمین سالروز تولد لویی نهم آماده کردند و سر جایشان برگرداندند. ظاهراً لویی نهم برای ساخت این کلیسا، ۴۰.۰۰۰ لیور هزینه و برای خرید اشیای مقدس، ۱۳۵.۰۰۰ لیور به امپراطوران قسطنطنیه پرداخت کرده بود. لیور (livre) واحد پول قدیم پادشاهی فرانسه بوده است.

ساخت بنای دو طبقه‌ی کلیسای سنت شاپل را در سال ۱۲۴۰ شروع کردند و در مدتی کوتاه، یعنی ۷ سال آن را به پایان رساندند. از اشیای مقدس، در طبقه‌ی بالای این کلیسا نگهداری می‌شد که فقط پادشاه و همراهانش به آن دسترسی داشتند. در ظاهر، کلیسای سنت شاپل ساختمان کوچکی دارد؛ اما نمونه‌ای تماشایی و حیرت‌انگیز از سبک «ریونانت» (Rayonnant) گوتیک فرانسوی به حساب می‎آید. برای نمای این کلیسا از سنگ‌کاری‌های کوچک و ۱۵ پنجره‌ی بسیار بزرگ رنگی استفاده شده و یک قرن بعد از تأسیسش، یک پنجره‌ی گرد شبیه گل رز نیز به آن اضافه کردند که بر خلاف پنجره‌های دیگر، از رنگ سبز نیز در آن به کار برده شده است. شیشه‌های قسمت بالایی این کلیسا، حدود ۶۰۰ متر مربع وسعت دارند و طراحی بی‌نظیرشان، تصاویری از انجیل را به نمایش می‌گذارد که هم مربوط به عهد قدیم و هم عهد جدید می‌شود. اگر بیشتر در این اشکال دقت کنید، متوجه می‌شوید که تقریباً ۱۱۳۰ طرح از کتاب مقدس را با استفاده از دو رنگ آبی و قرمز پر رنگ به تصویر کشیده‌اند.

چندین آتش‌سوزی و یک سیل در طول تاریخ، آسیب‌هایی را به کلیسای سنت شاپل وارد کرده‌اند؛ اما ساختمان این کلیسا در زمان انقلاب فرانسه، بیشترین صدمه را دید. تا جایی که منار آن را برداشتند؛ زیرا نشانه‌ی سلطنت بود و آثار با ارزشش پراکنده شدند. البته بعضی از آن‌ها را دوباره به این مکان برگردانند. امروزه دیگر این اشیای مقدس در این کلیسا قرار ندارند؛ بلکه در کلیسا نوتردام از آن‌ها نگهداری می‌شود. بعد از آن، این کلیسا به ساختمانی اداری تبدیل شد و اکثر پنجره‌های آن را برداشتند تا نور بیشتری به داخل بتابد و آن‌هایی هم که باقی ماندند را داخل قفسه‌هایی بزرگ پنهان کردند که اتفاقاً این عمل، ناخواسته از آسیب دیدن شیشه‌ها جلوگیری کرد. این بنا در اواسط قرن ۱۹ وضعیت اسفناکی پیدا کرده بود و در نهایت در سال ۱۸۳۶، آن را بر اساس توصیفات و نقاشی‌های باقی‌مانده از ساختمان اصلی‌اش بازسازی کردند و در سال ۱۸۵۳، یک منار جدید نیز برایش ساختند.

از آن جایی که طبقه‌ی بالای کلیسای سنت شاپل مخصوص پادشاه بود، برای دکور این بخش، بسیار هزینه و آن را با مجسمه‌های بی‌شماری تزئین کرده‌اند و پنجره‌های بزرگ رنگی نیز قرار داده‌اند که از ۱۱۱۳ قطعه شیشه‌ی کوچک تشکیل شده‌اند و باعث می‌شوند این قسمت، همیشه نور داشته باشد. نوشته‌های روی بعضی از شیشه‌ها به زبان فرانسوی است و در مجموع، قدرت لویی نهم را به نمایش می‌گذارند. مجسمه‌ی مریم مقدس در طبقه‌ی پایین این کلیسا قرار دارد و بیشتر از رنگ آبی و قرمز برای تزئین آن استفاده شده که یادآور دکور اصلی آن در قرون وسطی می‌باشد. دیوارنگاری «بشارت» (Annunciation) که هنوز هم بر روی برآمدگی دیوار شرقی کلیسای سنت شاپل قرار گرفته، به قرن ۱۳ تعلق دارد و قدیمی‌ترین نقاشی دیواری پاریس به شمار می‌رود. با اینکه این کلیسا در طول تاریخ چندین بار بازسازی شده، اما هنوز هم می‌توان گفت که تا حد زیادی به ظاهر اولیه‌اش شبیه است.