استوپای بودایی سوایامبونات و افسانه‌های نپالی

استوپای «سوایامبونات» یک ساختمان مذهبی متعلق به بودیسم بوده و با زیارتگاه‌های متعددی احاطه شده است. این مکان با نمادهای آئینیِ غنی، حال و هوایی باستانی را به بازدیدکننده منتقل می‌کند.

استوپای «سوایامبونات» (Swayambunath)، سازه‌ای مذهبی متعلق به آئین بودایی بوده و در لبه غربی دره کاتماندو واقع شده است. این استوپا در بین گردشگران به «معبد میمون» نیز شناخته شده و مهم‌ترین زیارتگاه پیروان آئین بودا به شمار می‌رود. چشمان خواب آلود ولی همه چیز بین بودا که از بالا به اطراف خیره شده، یکی از نماد‌های مهم نپال محسوب می‌شود.

تاریخچه استوپای سوایامبونات

زمانی که این معبد در ۲۰۰۰ سال قبل تأسیس شد، دره کاتماندو را یک دریاچه بزرگ پر کرده بود. بنا بر افسانه‌ای بودایی، یک نیلوفر بی‌نقص و کامل در مرکز دریاچه شروع به رشد کرد. وقتی بودا آب دریاچه را با یک ضربه شمشیر خالی کرد، این گل نیلوفر بر بلندای تپه رفته و به طرزی سحر انگیز تبدیل به یک استوپا شد. به همین علت نام آن را «سوایامبو» یا «خود ساخته» گذاشتند.

قدیمی‌ترین سندی که از وجود استوپای سوایامبونات صحبت کرده است، یک سنگ نوشته متعلق به قرن پنجم بوده ولی پژوهشگران اعتقاد دارند در این مکان از قرن اول میلادی یک زیارتگاه وجود داشته است. حتی قبل از آن نیز به نظر می‌رسد آئین‌هایی پرستشی بر روی تپه برگزار می‌شده. سوایامبونات یکی از قدیمی‌ترین معابد بودایی نپال بوده و حال و هوایی باستان آن هنوز هم به چشم می‌خورد. این امر به ویژه در زمانی که با پای پیاده همراه با زائرین به محوطه وارد شوید بیشتر لمس می‌شود.

دیدنی‌های استوپای سوایامبونات

راه معمول ورود به معبد از ضلع شرقی، با ۳۶۵ پله است که به سمت جنگلی و شیب‌دار تپه بالا می‌رود. از مرکز کاتماندو تا پای استوپا ۲۰ دقیقه راه خواهد بود. طی کردن پلکان تنها راه برای زائرین و بهترین و به یاد ماندنی‌ترین مسیر برای گردشگرانی است که قصد تجربه بازدید از استوپا را دارند. البته اگر واقعاً تمایلی به طی کردن پله‌ها ندارید می‌توانید با تاکسی یا ماشین شخصی به ضلع غربی بروید و از آنجا تعداد اندکی پله به سمت بالا وجود دارد.

در پایین پله‌های شرقی، دروازه نقاشی‌ شده درخشانی وجود دارد که یک چرخ دعای بزرگ تبتی را در نزدیکش می‌بینید. برای چرخاندن این وسیله آئینی ۲ نفر لازم است و بعد از هر بار چرخش زنگ آن به صدا در می‌آید. دور دروازه تعداد بیشتری چرخ دعای کوچک‌تر وجود دارند. پیروان آئین بودایی این چرخ‌ها را به حرکت درمی‌آورند تا ذکر و دعایشان به سمت آسمان‌ها برود. این امکان برای بازدیدکنندگان نیز وجود دارد. در کنار پلکان ۳ مجسمه نقاشی شده از بودا متعلق به قرن ۱۷ قرار دارند که نزدیک به پایین سازه هستند. در صبح زود زن‌هایی را می‌بینید که جلوی این تندیس‌ها به سجده مشغول‌اند. باقی مجسمه‌هایی که بالاتر قرار دارند، در قرن بیستم ساخته شده‌اند.

در طول پله‌ها با سنگ‌های «مانی» (Mani) مواجه خواهید شد که بر رویشان ذکری تبتی به معنی «درود بر جواهر داخل نیلوفر» حک شده است. فروشندگان نسخه‌های کوچک‌تری از این سنگ‌ها را به گردشگران می‌فروشند. در طول مسیر از میان بیشه‌ای زیبا با صدها میمون عبور می‌کنید که نام عامیانه معبد از آن‌ها می‌آید. ساختمان‌های مرکزی و تزئینات سوایامبونات پر از نمادهای بودایی هستند. گنبد سفید استوپای اصلی نمادی از زهدان آفرینش بوده و منار بالای آن با ۱۳ صفحه طلایی، نمادی از پله‌های رسیدن به شعف روحانی است. برخی ادعا می‌کنند در چتر بالای استوپا سنگ‌های قیمتی نگهداری می‌شود اما به هر صورت این قسمت نیز نماد آرامش غایی روحانی به شمار می‌رود.

چشمان معروف بودا از ۴ جهت اصلی برج با حالت خاص خودشان به محیط پیرامون نگاه می‌کنند. در بین هر جفت چشم، نشانی شبیه به یک علامت سؤال قرار دارد که عدد ۱ به نوشتار نپالی بوده و یگانگی و یکپارچگی را نشان می‌دهد. دور تا دور استوپای اصلی را زیارتگاه‌های کوچک دیگر و سازه‌های نذری پر کرده‌اند که اکثراً توسط پادشاهان ۴ قرن اخیر اهدا شده‌اند. ۵ عدد از این سازه‌ها با عناصر پنج‌گانه در ارتباط هستند: زمین، هوا، آتش، آب و آسمان.

در این میان معبد «هراتی دوی» (Harati Devi) بیش از بقیه جلب توجه می‌کند. این معبد به الهه هندوی آبله و بیماری‌های فراگیر وقف شده که حامی کودکان نیز بوده است. این پاگودای کوچک آجری بین هندوها و بودایی‌ها به یک اندازه شهرت دارد. به ویژه مادرانی که جویای سلامتی کودکان خود هستند به اینجا بسیار رجوع می‌کنند. زائرین گلبرگ‌های گل، برنج، پودر رنگی و آب مقدس بر روی عکس هراتی پاشیده و میمون‌ها، سگ‌های ولگرد و کبوتران بر سر برنج و غذای پیشکش شده دعوا می‌کنند. تصویر الهه متعلق به قرن ۱۹ بوده و عکس اصلی توسط یکی از پادشاهان که همسرش از بیماری آبله مرد از بین رفت.

 غذای پیشکش برای هراتی در آشپزخانه‌ای در پایین یک صومعه طبخ شده که در ضلع غربی قرار دارد. بازدیدکنندگان می‌توانند بر روی بام این صومعه رفته و از ارتفاعی هم سطح چشمان بودا مناظر زیبای استوپا و دره کاتماندو را تماشا کنند. در شمال غرب استوپا یک زیارتگاه مهم دیگر نیز وجود دارد. «شانتیپور» (Shantipur) یک معبد کوچک، ساده و جعبه شکل بوده که گفته می‌شود گنجی بزرگ را در خود نگهداری می‌کند: مردی مقدس که به مدت ۱۵۰۰ سال در حال مراقبه است. افسانه‌ای می‌گوید «شانتی شری» (Shanti Shri) که در قرن پنجم زندگی می‌کرد، خود را در مکانی زیر معبد حبس نمود و قسم خورد تا زمانی که دره کاتماندو به او احتیاج داشته باشد در آنجا بماند. وی با ورود به حالتی افسانه‌ای نامیرا شد و در آن مکان باقی ماند تا در زمان نیاز به مردم محلی کمک کند.

در سال ۱۶۵۸ پادشاه وقت برای درخواست کمک از این قدیس به خاطر خشکسالی به تنهایی به داخل بنا رفت و می‌گفت در زمان عبور از اتاق‌های متعدد زیرزمینی هر کدام از دیگری وحشتناک‌تر بودند. اتاق اول پر از خفاش‌های بزرگ و شاهین، اتاق دوم ارواح گرسنه در عذاب و اتاق سوم مملو از مارهایی بود که وی را دنبال می‌کردند. پادشاه قدیس را در اتاق آخر پیدا کرد که مانند اسکلت لاغر اما زنده و در حال مراقبه بود. شانتی شری به پادشاه یک «ماندالا» (از اشکال مقدس باستانی به شکل دایره) هدیه کرد که باران مورد نیاز آن‌ها را با خود می‌آورد.

رویدادها و فستیوال‌ها

دو فستیوال اصلی که در سوایامبونات برگزار می‌شوند، «بودا جایانتی» (Buddha Jayanti) در ماه آوریل یا می و «لوسار» (Losar) در فوریه یا مارس هستند. در این زمان‌ها زائرین زیادی برای بازدید معبد آمده و راهبان با رنگ زعفرانی شکل نیلوفر را روی استوپا می‌کشند. علاوه بر این جشن «گونلا» (Gunla) به مدت یک ماه، برای پایان فصل بارش برگزار می‌شود.