حقایقی از معبد پانتئون که نمی‌دانید

معبد پانتئون رم با قدمتی طولانی، از شگفتی های معماری باستان به شمار می رود و گنبد حیرت انگیزش، بزرگ ترین گنبد بدون حمایت جهان است.

حتی امروز با اینکه ۲۰۰۰ سال از ساخت معبد پانتئون ایتالیا می‌گذرد، شکوه این بنا به طرز عجیبی تعجب بازدیدکنندگان را در بازدید از جاهای دیدنی ایتالیا بر خواهد انگیخت. طراحی فوق‌العاده، شکوه و جلال، هماهنگی و تناسب این سازه عظیم، همگی یادآور معماری پر عظمت و خیره کننده امپراطوری روم هستند. زمانی که میکل آنژ برای اولین بار پانتئون را دید، اذعان داشت که این کار بیشتر شبیه به کار فرشتگان است تا اثری از آدمیزاد. در ادامه به توصیف ۱۰ شگفتی جالب توجه این معماری حیرت انگیز می‌پردازیم تا در تور ایتالیا از بازدید این بنای شگفت‌انگیز بیشتر لذت ببرید.

واژه پانتئون یک صفت یونانی به معنی «به احترام تمام خدایان» است. در واقع پانتئون اولین بار به عنوان معبدی برای تمام خدایان ساخته شد.

این سازه بهترین یادمان روم باستان از نظر سلامت به شمار می‌رود. اینکه چطور پانتئون توانست از حمله بربرها جان سالم به در ببرد خود یک راز است، زیرا تمام یادمان‌های رومی در طی این حملات ویران شدند. این مکان دیدنی در رم را در سال ۶۰۹ میلادی به کلیسا تبدیل کردند و مصالحی که در آن به کار رفته هنوز هم کاملاً شناخته شده نیست. گفته می‌شود این مصالح بسیار شبیه به بتن روزگار مدرن است! دلیل هر چه که باشد، پانتئون تنها سازه‌ای با این قدمت و اندازه به شمار می‌رود که کاملاً توانسته از آسیب‌ها در امان بماند و شکوه و زیبایی خود را حفظ کند.

سن دقیق معبد پانتئون مشخص نیست. برخی افسانه‌های رومی اعتقاد دارند پانتئون اصلی در محوطه‌ای همین نزدیکی ساخته شده بود و آن را به «رومولوس» مؤسس افسانه‌ای روم پیشکش کرده بودند. بسیاری از مورخان می‌گویند که این بنا را دست راست امپراطور اوگوستوس در قرن ۲۷ قبل از میلاد ساخت. آن سازه در آتش سوزی بزرگ سال ۸۰ میلادی فرو ریخت و دوباره توسط امپراطور «دومیتین» بازسازی شد. البته گفته می‌شود که دوباره در سال ۱۱۰ میلادی پانتئون در اثر اصابت صاعقه دچار آتش سوزی شده است. بنایی که امروزه شاهدش هستیم را در سال ۱۲۰ میلادی به دستور امپراطور آدریان که بسیار به معماری علاقه داشت پی ریزی کردند.

حیرت انگیزترین بخش پانتئون گنبد عظیم آن است که به خاطر حفره‌ای در مرکز شهرت دارد. به این سوراخ، چشم پانتئون یا «اوکولوس» (oculus) نیز می‌گویند. این گنبد به مدت ۱۳۰۰ سال بزرگ‌ترین گنبد جهان بود و حتی امروز نیز بزرگ‌ترین گنبد بدون حمایت جهان به شمار می‌رود! قطر این گنبد ۴۳/۳۰ متر بوده و به خاطر برابری فاصله زمین تا سقف و این قطر، یک تناسب عالی برقرار می‌شود. مهندسان رومی برای آن‌ که گنبد پانتئون بتواند بدون حمایت سر جای خود بایستد، وزن مصالح و ضخامت را به تدریج کاهش می‌دادند. حتی برای سبک‌تر شدن بین دیواره‌های گنبد فاصله‌های متناوب انداخته می‌شد. قطر سوراخ بالای گنبد ۷/۸ متر بوده و تنها منبع نور و پیوند بین معبد و خدایان بالا به حساب می‌آمده است.

فضای داخلی شکلی شبیه به سیلندر داشته که با یک نیم کره پوشش داده می‌شود؛ ارتفاع سیلندر با قطر کره برابر است. این بنا امروزه مقبره نقاش رنسانسی ایتالیا، رافائل در کنار پادشاهان و شاعران بیشمار را در دل خود جای می‌دهد. زمین مرمری با طرحی از الگوهای هندسی، همان نمونه اولیه از زمان روم باستان است.

۱۶ ستون عظیمی که ایوان را حمایت می‌کنند، هر کدام ۶۰ تن وزن دارند و ارتفاعشان ۱۱/۸ متر است. این ستون‌ها بیش از ۱۰۰ کیلومتر روی رود نیل سفر کردند تا از مصر به اینجا برسند. کتیبه مثلثی بالای ستون‌ها نوشته‌ای مبنی بر ساخته شدن این بنا توسط «مارکوس آگریپا» (Marcos Agrippa) دارد.

در روز ۲۱ آوریل یک جلوه نوری جالب را می‌توان دید؛ وقتی آفتاب ظهر به پنجره مشبک فلزی بالای درب ورودی می‌تابد، حیاط بیرونی پر از پرتوهای نور می‌شود. رومی‌ها ۲۱ آوریل را به عنوان روز تأسیس شهر جشن می‌گرفتند و منظره تحسین برانگیز امپراطورشان در ورودی پانتئون که با پرتوهای نوری که از داخل به بیرون تابیده می‌شوند احاطه شده، وی را در حد خدایان مقدس جلوه می‌داد.

در سال ۶۰۹ پانتئون اولین معبدی بود که به کلیسا تغییر کاربری داد. در واقع این تغییر شکل سبب نجات آن از ویرانی در قرون وسطی شد. هر چند امروزه این کلیسا را وقف مریم مقدس کرده‌اند اما تقریباً همه آن را به نام پانتئون شناخته و وجودش را متعلق به دین و مذهب نمی‌بینند.

روبه‌روی پانتئون آب‌نمای زیبایی به همین نام را می‌بینید. این آب‌نما توسط معمار مشهوری به نام «جاکومو دلا پورتا» (Giacomo Della Porta) در سال ۱۵۷۵ طراحی شد. در سال ۱۷۱۱ پاپ دستور اصلاح و تغییراتی روی این اثر زیبا را داد و خروجی این کار چیزی است که امروزه شاهدش هستید.

معبد پانتئون بیش از هر بنای باستانی دیگری مورد تقلید واقع شده و آن را پیشتاز همه عبادتگاه‌های مدرن می‌دانند.