میدان تیان‌ آن‌ من، قلب تپنده تاریخ و فرهنگ پکن

میدان تیان آن من ، واقع در قلب پکن، چین، یکی از بزرگ ترین میدان های عمومی در جهان و نماد مهمی از تاریخ و فرهنگ چین است.

میدان تیان آن من، قلب تاریخی و سیاسی پکن، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین میدان‌های جهان است که شاهد رویدادهای تاریخی سرنوشت‌ساز چین بوده است. این میدان وسیع با بناهای تاریخی و یادبودهای مهمی مانند دروازه تیان‌ آن‌ من، مقبره مائو تسه‌تونگ و تالار بزرگ خلق احاطه شده و یکی از مقاصد اصلی گردشگران در پکن محسوب می‌شود. اگر قصد دارید عظمت این میدان را از نزدیک ببینید و تاریخ پررمز و راز چین را لمس کنید، تور چین بهترین گزینه برای یک سفر خاطره‌انگیز است. با برنامه‌ریزی مناسب، می‌توانید علاوه بر بازدید از این میدان، سایر جاذبه‌های شگفت‌انگیز پکن را نیز کشف کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا با میدان تیان آن من در چین بیشتر آشنا شوید!

میدان تیان آن من کجاست؟

میدان تیان ‌آن ‌من (Tiananmen Square)  در پکن، پایتخت چین واقع شده است. این میدان یکی از بزرگ‌ترین میادین عمومی جهان است و در تاریخ چین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تیان آن من به معنای "دروازه آرامش آسمانی" است و در مرکز پکن قرار دارد، در نزدیکی شهر ممنوعه و دروازه تیان آن من، که به عنوان ورودی اصلی به محوطه قدیمی پکن عمل می‌کرد. این میدان به دلیل رویدادهای تاریخی مهمی، مانند اعتراضات ۱۹۸۹، شهرت دارد و نماد هویت سیاسی و فرهنگی چین محسوب می‌شود.

تاریخچه میدان تیان آن من

اعتراضات میدان تیان ‌آن ‌من (Tiananmen Square) در سال ۱۹۸۹، به رهبری دانشجویانی برگزار شد که خواستار دموکراسی، آزادی بیان و مطبوعات آزاد در چین بودند. پس از مرگ «هو یائوبانگ»، رهبر پیشین حزب کمونیست که به دنبال اصلاحات دموکراتیک بود، دانشجویان در حالی که به یاد او سوگوار بودند، خواستار حکومتی بازتر شدند. هزاران نفر به این حرکت پیوستند و شمار معترضان به ده‌ها هزار نفر رسید. اما در روزهای ۴ و ۵ ژوئن ۱۹۸۹، این اعتراضات با سرکوب مرگبار حکومت چین به پایان رسید و در تاریخ به عنوان کشتار میدان تیان ‌آن ‌من شناخته شد.اعتراضات از نارضایتی‌های طولانی‌مدت نسبت به محدودیت‌های آزادی‌های سیاسی در چین و همچنین مشکلات اقتصادی مداوم سرچشمه گرفت. با وجود اصلاحات اقتصادی دهه ۱۹۸۰ که به نوعی سرمایه‌داری محدود در چین انجامید، بسیاری از مردم فقیر و طبقه کارگر همچنان با بیکاری و فقر مواجه بودند.

دانشجویان معتقد بودند که سیستم آموزشی چین برای یک اقتصاد با عناصر سرمایه‌داری بازار آزاد جهانی، به اندازه کافی آماده نیست. در حالی که برخی از مقامات دولتی از خواسته‌های دانشجویان حمایت می‌کردند، برخی دیگر آن‌ها را تهدیدی برای ثبات سیاسی کشور می‌دانستند.

پیشینه میدان تیان آن من

میدان تیان ‌آن ‌من، با وجود اینکه بیشتر به وقایع سال ۱۹۸۹ شناخته می‌شود، یکی از گذرگاه‌های تاریخی مهم پکن بوده است. این میدان به‌نام دروازه صلح آسمانی که ورودی شهر ممنوعه است، نام‌گذاری شده و با تغییرات سیاسی چین در دوران گذار از امپراتوری به حکومتی تحت اداره حزب کمونیست، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

در دوران حکومت آخرین سلسله چین، یعنی سلسله چینگ ، که از قرن ۱۷ تا سال ۱۹۱۲ بر چین حکومت می‌کرد، انقلاب شینهائی(Xinhai) در سال ۱۹۱۱ موجب سرنگونی این سلسله و تشکیل جمهوری چین شد. با این حال، اوضاع جمهوری در ابتدا بسیار ناآرام بود و در آستانه جنگ جهانی دوم، کشور تحت اشغال ژاپن قرار گرفت که در این دوران حدود ۲۰ میلیون نفر از چینی‌ها جان باختند.

ظهور و گسترش نا آرامی ها در میدان تیان آن من

تا بهار ۱۹۸۹، احساسات قابل توجهی در میان دانشجویان و دیگران در چین برای اصلاحات سیاسی و اقتصادی شکل گرفت. در دهه گذشته، چین شاهد رشد و لیبرالیسم اقتصادی چشمگیری بود و بسیاری از چینی‌ها با ایده‌ها و استانداردهای زندگی غربی آشنا شدند. هرچند این پیشرفت‌ها به رفاه جدیدی برای بسیاری از مردم منجر شد، اما همراه با آن تورم و فساد مقامات دولتی نیز افزایش یافت. در اواسط دهه ۱۹۸۰، دولت مرکزی برخی افراد، به‌ویژه نخبگان و دانشمندان را تشویق به مشارکت فعال در سیاست کرد، اما تظاهرات دانشجویی در اواخر ۱۹۸۶ و اوایل ۱۹۸۷ که خواهان حقوق فردی و آزادی‌ها بودند، موجب سرکوب این حرکات از سوی حزب کمونیست چین شد. یکی از کسانی که قربانی این سرکوب شد، هو یابانگ بود که از سال ۱۹۸۰ دبیرکل حزب کمونیست چین بود و به اصلاحات دموکراتیک باور داشت؛ او در ژانویه ۱۹۸۷ مجبور به استعفا شد.

تجمع یک میلیون نفری در میدان تیان آن من

در بهار ۱۹۸۹، مرگ هُو (Hu) در اواسط آوریل به عنوان کاتالیزوری برای رویدادهای مهمی عمل کرد و او به نمادی از لیبرالیسم سیاسی تبدیل شد. در روز تشییع جنازه‌اش در ۲۲ آوریل، جمعیت‌های زیادی از دانشجویان در میدان تیان ‌آن ‌من گرد هم آمدند و خواستار دموکراسی و اصلاحات اجتماعی شدند. در هفته‌های بعد، این تجمعات به تدریج با حضور اقشار مختلف جامعه برای اصلاحات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی گسترش یافت.

در واکنش اولیه، دولت فقط هشدارهایی جدی صادر کرد و اقدامی برای مقابله با این تجمعات انجام نداد. در دیگر شهرهای چین مانند شانگهای و نانجینگ نیز اعتراضاتی مشابه رخ داد. با این حال، توجه رسانه‌ها بیشتر به پکن معطوف بود، به ویژه که بسیاری از خبرنگاران غربی برای پوشش دیدار میخائیل گورباچف (Mikhail Gorbachev) به چین آمده بودند. در این میان، تجمعی در میدان تیان ‌آن ‌من با شرکت یک میلیون نفر برگزار شد که به طور گسترده‌ای در رسانه‌های خارجی پخش گردید.

تجمع در کنار الهه دموکراسی

در این زمان، میان مقامات دولتی و حزبی، بحثی داغ درباره چگونگی رسیدگی به اعتراضات فزاینده در گرفت. گروهی از معتدل‌ها، به‌ویژه ژائو زیانگ، جانشین هو یابانگ، پیشنهاد کردند که با معترضان گفتگو کرده و به آن‌ها امتیازاتی ارائه دهند. اما این پیشنهاد توسط گروه‌های سخت‌گیر به رهبری لی پنگ، نخست‌وزیر چین، که از بی‌نظمی هراس داشتند و با حمایت دنگ شیاپینگ، رد شد. دنگ بر این باور بود که تنها راه حل، سرکوب قهری این اعتراضات است.

در دو هفته پایانی ماه مه، وضعیت نظامی در پکن اعلام شد و نیروهای ارتش در نقاط مختلف شهر مستقر شدند. اما زمانی که نیروها سعی کردند به میدان تیان ‌آن ‌من برسند، با مقاومت شدید شهروندان مواجه شدند که با حضور در خیابان‌ها، مسیر آن‌ها را مسدود کردند.

معترضان به تعداد زیاد در میدان تیان ‌آن ‌من جمع شده و دور مجسمه گچی به نام الهه دموکراسی (Goddess of Democracy) تجمع کردند. در این میان، خبرنگاران غربی نیز در محل حاضر بودند و به طور زنده رویدادها را پوشش می‌دادند.

سرکوب و عواقب آن در میدان تیان آن من پکن

در ابتدای ژوئن، دولت چین تصمیم به اقدام دوباره گرفت. در شب ۳ تا ۴ ژوئن، تانک‌ها و نیروهای نظامی به سوی میدان تیان ‌آن ‌من پیش رفتند و به سمت افرادی که سعی داشتند مانع پیشروی آنها شوند، شلیک کردند یا آنها را زیر گرفتند. وقتی سربازان به میدان رسیدند، برخی از چند هزار معترض باقی‌مانده تصمیم گرفتند که میدان را ترک کنند تا از رویارویی بیشتر خودداری کنند. تا صبح، میدان از معترضان خالی شده بود، اما تیراندازی‌های پراکنده در طول روز ادامه یافت. ارتش همچنین با معترضان در شهرهای دیگری مانند چنگدو به شدت برخورد کرد، اما در شانگهای، شهردار توانست توافقی صلح‌آمیز به‌دست آورد.

پس از سرکوب معترضان، ایالات متحده اقدام به وضع تحریم‌های اقتصادی و دیپلماتیک کرد و کشورهای دیگر نیز به شدت به رفتار چین در قبال معترضان انتقاد کردند. رسانه‌های غربی به سرعت این وقایع را «کشتار» نامیدند. دولت چین هزاران نفر از معترضان را دستگیر کرد و بسیاری از آن‌ها به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شدند، در حالی که برخی نیز اعدام شدند. اما چند نفر از رهبران معترض، از جمله ووئر کایشی، موفق به فرار از چین شدند و به دنبال پناهندگی در غرب بودند. ژائو زیانگ، که به شدت مورد انتقاد قرار گرفته بود، به زودی توسط جیانگ زِمین به عنوان دبیر کل حزب جایگزین و تحت حبس خانگی قرار گرفت.

از همان آغاز حادثه، دولت چین سعی داشت اهمیت آن را کمرنگ کند و معترضان را به عنوان «ضد انقلاب» معرفی نماید و اقدامات نظامی را در تاریخ ۳ و ۴ ژوئن کم‌اهمیت جلوه دهد. به گفته دولت، تعداد کشته‌شدگان ۲۴۱ نفر (شامل سربازان) و حدود ۷۰۰۰ نفر زخمی بودند؛ اما بسیاری از برآوردها نشان می‌دهد که این رقم بسیار بیشتر است. در سال‌های پس از این رویداد، دولت به‌طور مستمر تلاش کرده تا هرگونه اشاره به آن را سرکوب کند و یادبود عمومی آن به‌طور رسمی ممنوع اعلام شده است. با این حال، ساکنان هنگ‌کنگ هر سال در سالگرد این سرکوب مراسم یادبود برگزار می‌کردند، حتی پس از بازگشت هنگ‌کنگ به اداره چین، تا اینکه در سال ۲۰۲۰ قانون امنیت ملی به تصویب رسید که بسیاری از مخالفت‌های سیاسی را غیرقانونی اعلام کرد. پس از این قانون، تعدادی از سازمان‌دهندگان مراسم یادبود به حبس محکوم شدند.

اعلام حکومت نظامی در میدان تیان آن من

در ۱۳ مه ۱۹۸۹، اعتصاب غذای گروهی از دانشجویان معترض به موجی از اعتصابات و اعتراضات در سراسر چین منجر شد. با گسترش جنبش، دولت چین به دلیل تأثیر آن بر سفر «میخائیل گورباچف»، نخست‌وزیر شوروی، در ۱۵ مه، نگران‌تر شد.

مراسم خوشامدگویی به گورباچف که قرار بود در میدان «تیان ‌آن ‌من» برگزار شود، به فرودگاه منتقل شد، اما به جز این مورد، سفر او به‌طور کلی بدون مشکل سپری شد. اما دولت چین برای مهار اعتراضات، در ۲۰ مه حکومت نظامی اعلام کرد و ۲۵۰,۰۰۰ سرباز وارد پکن شدند.

تا پایان ماه مه، بیش از یک میلیون معترض در اطراف میدان تیان ‌آن ‌من گرد آمدند و با برگزاری راهپیمایی‌ها و مراسم شمع‌افروزی، پیام خود را به جهان مخابره کردند. تصاویر این وقایع به سرعت از طریق رسانه‌ها به مخاطبان در ایالات متحده، اروپا و سراسر دنیا رسید.

حادثه میدان تیان آن من

پس از ناکامی حضور اولیه نظامی در سرکوب اعتراضات، مقامات چینی به خشونت بیشتر روی آوردند. در نخستین ساعات روز ۴ ژوئن، نیروهای نظامی و پلیس به میدان تیان ‌آن ‌من هجوم بردند و با گلوله‌های جنگی به سوی معترضان شلیک کردند.

در حالی که بسیاری از معترضان سعی داشتند فرار کنند، برخی مقاومت کردند و با سنگ به نیروهای حمله‌کننده پاسخ دادند و وسایل نقلیه نظامی را به آتش کشیدند. خبرنگاران و دیپلمات‌های حاضر در پکن تعداد کشته‌شدگان را صدها تا هزاران نفر تخمین زدند و حدود ۱۰ هزار نفر نیز دستگیر شدند.

این سرکوب نظامی به شدت از سوی رهبران جهانی، از جمله گورباچف، محکوم شد و کنگره آمریکا کمتر از یک ماه بعد تحریم‌های اقتصادی علیه چین به دلیل نقض حقوق بشر اعمال کرد.

مرد تانک میدان تیان آن من

تصویری که از مردی ناشناس در حال مقاومت و ایستادگی مقابل ستون تانک‌های چینی در ۵ ژوئن به جا مانده است، همچنان یکی از نمادهای مهم وقایع آن روز در ذهن بسیاری از مردم جهان محسوب می‌شود. او که به‌تنهایی مقابل تانک‌ها ایستاد، اکنون به نام «مرد تانک میدان تیان ‌آن ‌من» معروف است.

روز ملی میدان تیان آن من

با افول قدرت ژاپن پس از جنگ جهانی دوم، چین وارد جنگ داخلی شد که تا سال ۱۹۴۹ ادامه یافت. در پایان این جنگ، حزب کمونیست چین به رهبری مائو زدونگ موفق شد کنترل بخش عمده‌ای از سرزمین اصلی چین را به دست بگیرد و جمهوری خلق چین را بنیان نهد.

در ۱ اکتبر ۱۹۴۹، بیش از یک میلیون نفر از مردم چین در میدان تیان ‌آن ‌من گرد هم آمدند تا این پیروزی را جشن بگیرند. این روز به نام «روز ملی» به یادگار ماند و هرساله با مراسم باشکوهی در همان میدان گرامی داشته می‌شود.

مائو زدونگ (Mao Zedong)، که به عنوان بنیان‌گذار جمهوری خلق چین شناخته می‌شود، در مقبره‌ای واقع در میدان تیان ‌آن ‌من دفن شده است و این مکان هر ساله شاهد برگزاری بزرگترین مراسم روز ملی است.

سانسور میدان تیان آن من

اعتراضات و کشتار میدان تیان ‌آن ‌من در روزهای ۴ و ۵ ژوئن همچنان در جهان بازتاب دارد. در سال ۱۹۹۹، آرشیو امنیت ملی آمریکا مجموعه‌ای از اسناد محرمانه درباره این رویداد منتشر کرد. این اسناد شامل اطلاعات مربوط به اعتراضات و سرکوب نظامی از سوی وزارت امور خارجه آمریکا است.

یو دونگیو، روزنامه‌نگاری که در اعتراضات به دلیل پرتاب رنگ به تصویر مائو زدونگ بازداشت شده بود، پس از ۱۷ سال در سال ۲۰۰۶ آزاد شد.

در بیستمین سالگرد این کشتار، دولت چین اجازه ورود خبرنگاران به میدان تیان ‌آن ‌من را نداد و دسترسی به رسانه‌های خارجی و شبکه‌های اجتماعی را مسدود کرد. با این حال، هزاران نفر در هنگ‌کنگ در مراسم یادبود شرکت کردند.

پیش از سی‌امین سالگرد در سال ۲۰۱۹، دیده‌بان حقوق بشر گزارشی درباره بازداشت‌های مرتبط با این رویداد در چین منتشر کرد. اینترنت چین همچنان به شدت سانسور می‌شود و بیش از ۳۲۰۰ واژه مرتبط با این حادثه ممنوع اعلام شده است.