در میان آب های ترسناک دریای سیاه چه می گذرد

دریای سیاه یکی از شگفت انگیزترین نقاط کره زمین است که داستان های ترسناکی درباره آن شنیده می شود اما واقعیت درباره این دریا چیست.

دریای سیاه واقع در حاشیه اقیانوس اطلس، یکی از شگفت‌انگیزترین نقاط کره زمین است. در گذشته‌های دور، دریانوردان این دریا را به واسطه حضور قبایل وحشی در اطراف آن، خطرناک می‌دانستند. آب‌های اعماق دریای مرموز سیاه فاقد اکسیژن است و فرآیند تجزیه در لایه‌های زیرین دریا بسیار کند انجام می‌شود. شرایطی که باعث ایجاد شایعات ترسناکی درباره دریای سیاه می‌شود. این دریا که در طول تاریخ رمزورازهای عجیبی را در دل خود جای داده است، امروزه به یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری در دنیا تبدیل شده است.

فهرست مطالب

• دریای سیاه کجاست
• چرا دریای سیاه سیاه است؟
• موجودات دریای سیاه کدامند؟
• عمق دریای سیاه چقدر است
• تاریخچه دریای سیاه
• جاذبه های گردشگری و تفریح در دریای سیاه
• گشتی در میان جزیره های دریای سیاه

دریای سیاه کجاست؟

دریای سیاه (Black Sea) در قسمت‌های جنوب شرقی اروپا واقع شده است. این دریا از شمال با اوکراین، از شمال شرق با روسیه، از شرق با گرجستان، از غرب با بلغارستان و رومانی و همچنین از طرف جنوب با ترکیه مرز مشترک دارد. این دریا که یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین دریاهای داخلی جهان است، از طریق تنگه بسفر (Bosporus)، دریای مرمره، دریای اژه و دریای مدیترانه به آب‌های دوردست اقیانوس اطلس هم متصل می‌شود. (دریای سیاه بر روی نقشه)

چرا دریای سیاه سیاه است؟

درباره نام دریای سیاه نظریه‌ها و فرضیه‌های مختلفی مطرح شده است. یکی از نظریه‌های مطرح‌شده حاکی از این است که این دریا در گذشته توسط قبایل وحشی احاطه شده بود و محل خطرناکی بود؛ به همین علت، پیش از این‌که نام «سیاه» را برای آن انتخاب کنند، این دریا را «غیرمهمان‌نواز» می‌نامیدند. پس از گذشت مدتی، زمانی که اقوام یونانی بخش‌هایی از ساحل دریای بزرگ سیاه را به تصرف خود درآوردند، نام آن را به دریای «مهمان‌نواز» (Pontus Euxinus) تغییر دادند.

در این میان، عده‌ای هم معتقدند برای مدت زمانی طولانی این دریا، تنها با نام «دریا» شناخته می‌شد. اما این تمام ماجرا نبود و در طول تاریخ نام‌های مختلفی را برای دریای عجیب سیاه انتخاب کردند. با توجه به برخی فرضیه‌ها، در قرون وسطی اقوام ترک نام «سیاه» را برای این دریا انتخاب کردند. با توجه به اسناد تاریخی به جای مانده از بررسی این دریا، در زمان امپراتوری عثمانی دریای بزرگ سیاه به «بحر سیاه» یا «کارادنیز» (Karadeniz) معروف بود که در زبان ترکی عثمانی به معنای «دریای سیاه» است.

نظریه‌ی دیگری که درباره نام این دریا مطرح می‌شود، بر اساس گفته‌های ملوانانی است که در گذشته سفرهای دریایی خود را از این مسیر انجام می‌دادند. به علت وجود طوفان‌های سهمگینی که در طول زمستان اتفاق می‌افتاد و باعث می‌شد دریا و آسمان‌ها سیاه و خاکستری شود، این دریا را سیاه نامیدند. نظریه دیگری هم وجود دارد که اگرچه مهر تاییدی بر روی آن زده نشده است اما گفته می‌شود اجسام و وسایلی که در آب‌های دریای سیاه غرق می‌شدند، باعث ایجاد پوشش لجن سیاه‌رنگی می‌شد که در نهایت تغییر رنگ آب دریا را به دنبال داشت. بنابراین شاید بتوان گفت نام سیاه بر اساس همین تغییر رنگ انتخاب شده است.

موجودات دریای سیاه کدامند؟

در بخش‌های قبلی اشاره کردیم که سطح بالایی آب‌های دریای بزرگ سیاه، منطقه‌ای غنی از گونه‌های جانوری و گیاهان دریایی است. در مقابل هر چقدر به اعماق آب‌ها نزدیک شویم، زندگی دریایی به کمترین مقدار خود نزدیک شده و با رسیدن به منطقه مرده که حاوی هیدروژن سولفید است، اثری از جانوران دیده نمی‌شود و تنها باکتری‌های بی‌هوازی در آن‌جا وجود دارند. گونه‌های جانوری که در لایه نازک سطح بالایی دریا دیده می‌شود، شامل ۷۵۰ گونه فیتوپلانکتون و ۸۰ گونه زئوپلانکتون‌هایی از جمله چتر دریایی است.

در مناطق ساحلی دریا هم تخم و لارو بی‌مهرگان و همچنین بچه ماهیان یافت می‌شود. در بخش‌های شمال غربی دریای بزرگ سیاه که عمق آب کمتر است، در گذشته مزرعه‌ای از گیاه آبی فیلوفورا (Phyllophora) وجود داشت. اما با گذشت زمان و از دهه ۱۹۶۰ به علت کاهش کیفیت آب، وسعت این مزرعه کمتر شد و بخش‌هایی از آن از بین رفت.

دریای جذاب سیاه با وجود تمام اسرار خود و گاهی بدنامی‌هایی که از گذشته به یادگار دارد، منطقه‌ای مملو از جانوران باارزش دریایی است. در این دریا ۱۸۰ گونه ماهی زندگی می‌کنند که ارزش تجاری قابل توجهی دارند. ماهی خمسه (Khamsa)، ماهی خال‌مخالی (Horse mackerel)، سگ ماهی خاردار (Spiny dogfish) و ماهی‌های دیگر که به صورت فصلی و معمولا از طریق تنگه بسفر وارد آب‌های دریای بزرگ سیاه می‌شوند.

عمق دریای سیاه چقدر است؟

دریای بزرگ سیاه، محل تلاقی رودخانه‌های بسیاری مانند دانوب (Danube)، دنیپر (Dnieper) و دنیستر (Dniester) است و با مساحتی در حدود ۴۳۶،۴۰۰ کیلومتر مربع (۱۶۸،۵۰۰ مایل مربع)، حداکثر عمق آن ۲۲۱۲ متر (۷۲۵۷ فوت) است که شامل بخش‌های جنوبی آن می‌شود  و حجم ۵۴۷،۰۰۰ کیلومتر مکعب (۱۳۱،۰۰۰ مایل مکعب) است. بیشتر سواحل آن به سرعت بالا می روند.  سطح آب‌های دریای بزرگ سیاه، به دلیل عدم وجود جزر و مد معمولا آرام و ساکت است و موج‌های خروشانی بر روی آن دیده نمی‌شود. یکی از عجایب دریای سیاه، دو لایه‌بودن آب‌های آن است. در حقیقت به علت تفاوت میزان اکسیژن موجود در سطوح بالایی و پایینی آب، دریا به دو لایه تقسیم شده است که با هم مخلوط نمی‌شوند.

لایه بالایی که در حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر بالاتر از لایه زیرین است، دارای اکسیژن بیشتری است و به همین علت محلی برای زندگی گونه‌های منحصربه‌فرد جانوری و آبزی است. میزان شوری آب در این سطح کمتر است و برای شنا هم مناسب است. در مقابل، لایه زیرین که در حدود ۹۰ درصد از حجم آب دریای سیاه را تشکیل می‌دهد، بدون اکسیژن است و هیچ گونه جانوری قادر به ادامه حیات خود در این بخش نیست. به همین علت، این بخش از دریای مرموز سیاه را «منطقه مرده» هم می‌نامند.

میزان شوری آب در لایه‌های زیرین این دریا بسیار زیاد است. میزان قابل توجهی از این آب‌ها از دریای مدیترانه وارد می‌شوند. اگرچه نبود اکسیژن منجر به عدم حیات گونه‌های جانوری و تعدادی از گونه‌های گیاهی خواهد شد، اما به علت وجود غلظت بالایی از هیدروژن سولفید، باعث حفظ مواد آلی می‌شود. بنابراین، بخش‌های زیرین دریای بزرگ سیاه یک موزه باستان‌شناسی دریایی است؛ زیرا آب‌هایی با این ویژگی، به خوبی می‌توانند از کشتی‌های غرق‌شده و باقی‌مانده‌های روستاهای غرق‌شده در آب محافظت کنند.

لایه‌های پایین این دریا روایتگر تاریخ منطقه بوده و موردتوجه بسیاری از دانشمندان و باستان‌شناسان هستند. یکی از قدیمی‌ترین کشتی‌های شکسته جهان در سال ۲۰۱۸ در این موزه دریایی یافت شد که یک کشتی یونانی با قدمت بیش از ۲۰۰۰ سال بود.

تاریخچه دریای سیاه

مورخان و باستان‌شناسان درباره قدمت و سرگذشت دریای بزرگ سیاه نظرات متفاوتی دارند. با این حال، به نظر می‌رسد این دریا باقی‌مانده‌ای از اقیانوس باستانی تتیس باشد. اقیانوسی که متعلق به بیش از ۵۰ میلیون سال پیش است. شکل کنونی دریای سیاه متعلق به بیش از ۱۰۰۰۰ سال پیش است که تنها یک دریاچه کوچک آب شیرین بود. اما در طول آخرین یخبندان، به یک دریای بزرگ آب شیرین تبدیل شد. سپس با افزایش گرمایش جهانی، تغییرات سطح زمین، زلزله‌های متعدد، آب‌شدن یخ‌ها و یخچال‌ها، در حدود ۶۵۰۰ تا ۷۰۰۰ سال پیش، آب‌های شور دریای مدیترانه به سمت دریای آب شیرین سیاه روانه شدند و دریای فعلی را پدید آوردند.

درباره دریای اسرارآمیز سیاه افسانه و روایت‌های مختلفی گفته شده است. یکی از روایت‌ها اشاره به بالا آمدن و روانه شدن آب دریای مدیترانه به دریاچه کوچک سیاه دارد که در نهایت تبدیل به دریای بزرگ سیاه شد. بر اساس این روایت، یک سیل عظیم و فاجعه‌باری منجر به بالا آمدن سطح آب مدیترانه شد که در کتاب مقدس و متون مذهبی هم به آن اشاره شده و کشتی نوح در این واقعه حضور داشته است. پس از پایان یافتن سیل، دامنه کوه آرارات در امتداد سواحل دریای سیاه، جایی در نزدیکی ترکیه، همان نقطه‌ای است که کشتی نوح به زمین نشسته است.

جاذبه های گردشگری و تفریح در دریای سیاه

دریای مرموز و جذاب سیاه اگرچه در تاریخ پرفرازونشیب خود، منطقه‌ای ترسناک و مملو از حوادث گوناگون بود، امروزه به یکی از محبوب‌ترین نقاط گردشگری در جهان تبدیل شده است. تعدادی از بزرگ‌ترین خلیج‌های دنیا از جمله «خلیج کارکینیت» (Karkinit Bay) در اوکراین، «خلیج دنیپروسکی» (Dniprovskyi Bay) و «دنیستروفسکی» (Dnistrovskyi)، «خلیج سینوپ» (Sinop Bay) در ترکیه، «خلیج سامسون» (Samson Bay) و «خلیج بورگاس» (Gulf of Burgas) در بلغارستان در حاشیه این دریا قرار گرفته‌اند.

سفر به دریای سیاه با داشتن جاذبه‌های گردشگری خود می‌تواند تجربه‌ای خاطره‌انگیز و جذاب باشد. استراحت در جزیره، بازدید از مکان‌های دیدنی و فعالیت‌های تفریحی که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم، می‌توانند کامل‌کننده سفر به یکی از عجیب‌ترین مناطق دنیا باشند.

بازدید از شهرها و مکان های دیدنی دریای سیاه

دریای بزرگ سیاه از زمان پیدایش خود محلی برای شکل‌گیری تمدن‌های گوناگون بود. با گذشت زمان در مناطق ساحلی و حاشیه دریا شهرها و مکان‌های تاریخی ایجاد شد که امروزه محلی برای تفریح و گشت‌وگذار است. مکان‌هایی که بازدید از آن‌ها همچون سفری به اعماق آب‌های آرام دریای سیاه است. از جمله شهرهای زیبای اطراف این دریا عبارتند از شهر «آماسرا» (Amasra) و «سینوپ» (Sinop) در ترکیه، «باتومی» (Batumi) در گرجستان، شهر «تولچا» (Tulcea) در رومانی، «وارنا» (Varna) در بلغارستان و «اودسا» (Odesa) در اوکراین که با سفر به هر کدام می‌توانید از دریای دیدنی سیاه هم بازدید کنید.

تجربه لذتبخش غذاهای دریایی

در سفر به مناطق دریایی، تجربه انواع طعم‌های غذاهای دریایی یکی از جذاب‌ترین بخش‌های سفر است. در سواحل رویایی دریای باشکوه سیاه بنشینید و از چشیدن غذاهای دریایی لذت ببرید. ماهی «هامسی» (Hamsi) یکی از ماهی‌های معروف این دریا است که در بسیاری از کشورهای حاشیه دریا به ويژه ترکیه از محبوبیت بالایی برخوردار است. این غذا که دستورپخت‌های متفاوتی دارد، معمولا در کنار نان یا برنج سرو می‌شود. ماهی تن، شاه‌ماهی، ماهی خال‌مخالی و ماهی خاویار از دیگر ماهی‌های محبوب و پرطرفدار برای پخت غذاهای دریایی در منطقه است.

جشنواره ها و آیین های محلی اطراف دریای بزرگ سیاه

حضور اقوام مختلف با فرهنگ، آداب و رسوم گوناگون منجر به شکل‌گیری جشنواره و آیین‌های محلی متنوعی در شهرها و کشورهای اطراف دریای بزرگ سیاه شده است. بنابراین، گردشگران می‌توانند برای آشنایی با فرهنگ محلی هر شهر، در این مراسم‌ها حضور داشته باشند. فستیوال «تبلیسوبا» (Tbilisoba) در گرجستان نمایشی زیبا از فرهنگ و تاریخ مردمان شهر تفلیس است. فستیوال «هیدیرلز» (Hıdırellez) در ترکیه هم یکی از تعطیلات سالانه این کشور است که در اوایل ماه می و به مناسبت آغاز فصل بهار برگزار می‌شود.

گشتی در میان جزیره های دریای سیاه

دریای سیاه دارای تعدادی جزیره کوچک است. جزیره‌های «سنت آناستازیا» (St Anastasia) در بلغارستان، «برزان» (Berezan) و «گیرسون» (Giresun) در ترکیه، جزیره «سنت سیریکوس» (St Cyricus) در بلغارستان و جزیره «دژاریلگاچ» (Dzharylgach) در اوکراین که تعدادی از معروف‌ترین جزیره‌های این دریا هستند. در این میان جزیره «زمینی» (Zmiinyi Island) در اوکراین که در شرق دلتای دانوب واقع شده و جزیره برزان در نزدیکی رودخانه دنیستر از بزرگ‌ترین جزیره‌های دریای بزرگ سیاه هستند که مقصدی محبوب برای گردشگران این منطقه محسوب می‌شوند.

باهم سفری به اعماق آب‌های دریای سیاه و آشنایی با تاریخچه آن، با مجله گردشگری ایوار داشتیم که امیدواریم برای شما مفید بوده باشد.