همه چیز درباره مسجد ایاصوفیه، شاهکار تاریخ معماری استانبول

مسجد ایاصوفیه نشان می دهد استانبول شهری است که در طول تاریخ زیستگاه ملل مختلف با ادیان متفاوت بوده است.

مسجد ایاصوفیه استانبول که روزگاری کلیسا بود، بعدها به یک مسجد تبدیل شد و امروزه یکی از مهم‌ترین موزه‌های تاریخی استانبول است، از آن به عنوان شاهکار معماری ترکیه یاد می‌شود. سازه‌ای باشکوه با کاشی‌های طلایی و نقش‌ونگارهایی که نشانی از مسیحیت و اسلام هستند. بازدید از این مسجد با دانستن تاریخچه آن یکی از لذت‌بخش‌ترین بخش‌های سفر تور استانبول خواهد بود. بنایی که با ورود به آن در برگی از تاریخ این سرزمین قدم می‌گذارید. برای آشنایی بیشتر با مسجد ایاصوفیه استانبول با ایوار همراه شوید.

فهرست مطالب

• مسجد ایاصوفیه استانبول کجاست
• چگونه به مسجد ایاصوفیه استانبول برویم
• فاصله مسجد ایاصوفیه تا میدان تکسیم
• ساعات بازدید مسجد ایاصوفیه
• قیمت ورودی مسجد ایاصوفیه
• تاریخچه مسجد ایاصوفیه
• معماری مسجد ایاصوفیه
• داخل مسجد ایاصوفیه استانبول
• بخش های مختلف مسجد ایاصوفیه
• قوانین مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه کجاست؟

• موقعیت مسجد ایاصوفیه بر روی نقشه

مسجد ایاصوفیه استانبول (The Hagia Sophia) یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی ترکیه است که شهرت جهانی دارد و نماد این کشور محسوب می‌شود. این بنا در بخش شرقی بسفر استانبول، محله سلطان احمد و میدان ایاصوفیه واقع شده‌است. قدمت مسجد ایاصوفیه به بیش از ۱۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.

مسیر رفتن به مسجد ایاصوفیه

• تراموا: خط T1 تراموا را به سمت میدان سلطان احمد سوار شوید.
• مترو: خط M2 مترو را به سمت ایستگاه سلطان احمد بگیرید.

پس از خروج از ایستگاه تراموا یا مترو، با کمی پیاده‌روی به ایاصوفیه خواهید رسید.

فاصله مسجد ایاصوفیه تا میدان تکسیم

مسجد ایاصوفیه در فاصله ۵ کیلومتری از میدان تکسیم واقع شده‌است. جابه‌جایی مسافران از این میدان تا ایاصوفیه از طریق روش‌های زیر امکان‌پذیر است:

• می‌توانید با استفاده از تراموا با صرف هزینه‌ای ناچیز در مدت زمانی کمتر از ۳۰ دقیقه از میدان تکسیم به مسجد ایاصوفیه بروید؛
• اتوبوس هم برای جابه‌جایی مسافران از تکسیم تا ایاصوفیه وجود دارد که در مدت ۳۰ دقیقه شما را به مقصد می‌رساند؛
• اگر به دنبال راهی سریع‌تر برای رسیدن به ایاصوفیه هستید، می‌توانید با تاکسی این مسیر را در کمتر از ۱۰ دقیقه طی کنید. البته قیمت بلیط تاکسی کمی گران‌تر از روش‌های قبلی است؛
• اگر اهل پیاده‌روی هستید، می‌توانید فاصله میان میدان تکسیم تا ایاصوفیه را قدم بزنید. در مسیر پیش رو تعدادی از جاهای دیدنی استانبول را هم می‌توانید ببینید. مدت زمانی که باید به صورت پیاده برای رسیدن به ایاصوفیه بگذرانید تقریبا ۵۰ دقیقه است.

ساعات بازدید مسجد ایاصوفیه

بازدید از مسجد ایاصوفیه در استانبول همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۷:۳۰ غروب امکان‌پذیر است.

قیمت بلیط مسجد ایاصوفیه

به طور کلی قیمت بلیط ورودی مسجد ایاصوفیه ۲۵ یورو (۸۵۰ لیر) بوده که برای کودکان زیر ۸ سال با در دست داشتن کارت شناسایی یا گذرنامه معتبر رایگان است. برای تهیه بلیط هم می‌توانید به باجه‌های اطراف مسجد مراجعه کنید.

تاریخچه مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه در استانبول، روزگاری یک کلیسای جامع بود. سازه‌ای که حوادث بی‌شماری را در طول سالیان دراز به چشم دیده‌است. بنایی که امروزه به عنوان یک موزه استفاده می‌شود، بر اثر ویرانی‌های چندباره، سه دفعه ساخته شده‌است. اولین‌بار آن را در سال ۳۶۰ به دستور امپراتور کنستانتین ساخته‌اند. در آن زمان نام مسجد ایاصوفیه «کلیسای بزرگ» بود. بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کلیسای جامع در دوره امپراتوری بیزانس (روم شرقی) که محلی برای تاج‌گذاری حاکمان هم بود. اما در سال ۴۰۴ به علت شورش‌هایی که در آن سال اتفاق افتاد، دچار آتش‌سوزی می‌شود و بخش قابل توجهی از کلیسا ویران شد.

در سال ۴۱۵ کلیسا را به دستور دولت وقت بازسازی می‌کنند. اما دوباره در جریان شورش‌های سال ۵۳۲ آتش گرفته و دچار آسیب‌های فراوانی می‌شود. ایاصوفیه امروزی، بنایی است که برای سومین دفعه بازسازی شد. در سال ۵۳۲ امپراتور ژوستینین فرصت را غنیمت شمارد و دستور مرمت و بازسازی مسجد را صادر کرد. بنا را با استفاده از معماری متفاوت از دوره‌های قبلی، باشکوه و چشم‌نواز می‌سازند. سال ۵۳۲ دو معمار با نام‌های «آنتمیوس ترالس» و «ایسیدوروس» بازسازی را آغاز می‌کنند و در سال ۵۳۷ کار ساخت‌وساز مسجد به بهترین شکل به پایان می‌رسد.

حوادثی که باعث تخریب مسجد ایاصوفیه می‌شد، همچنان ادامه داشت و بخشی از گنبدها در سال ۵۵۸ بر اثر زلزله فروریخت و بار دیگر در سال ۵۶۲ آن را بازسازی کردند. ایاصوفیه در سال ۱۲۰۴ و در طول جنگ‌های صلیبی توسط ونیزی‌ها و صلیبی‌ها غارت می‌شود که باعث برانگیختن خشم مسیحیان شد. در سال ۱۴۵۳ با به حکومت رسیدن عثمانی‌ها که مسلمان هم بودند، دستور تغییر کاربری کلیسا به مسجد صادر شد. «سلطان محمد دوم» خواستار تغییر طراحی و معماری داخلی مسجد بود. به همین منظورَ، یک چلچراغ بزرگ، محراب، منبر و سایر نمادهای منتسب به اسلام را درون بنا جای می‌دهند و فضایی برای برگزاری نماز جمعه را ایجاد می‌کنند.

در نهایت با به روی کار آمدن آتاتورک، مسجد ایاصوفیه در ترکیه از سال ۱۹۳۵ به موزه تغییر کاربری می‌دهد. بنایی که در سال ۱۹۸۵ به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد. سازه‌ای با ارزش که امروزه یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین موزه‌های استانبول محسوب می‌شود.

معماری مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه استانبول با معماری شگفت‌انگیز و تاریخ غنی خود، روزگاری بزرگ‌ترین کلیسای روم شرقی در ترکیه بود. سازه‌ای که سه دفعه ساخته شده‌است و در ابتدا از چوب برای ساخت آن استفاده شد. اما امروزه بنایی است با گنبدی باشکوه که گنبد آن معلق در هوا به نظر می‌رسد، در کنار ستون‌های مرمر و موزاییک‌های چشم‌نواز که آن را تبدیل به یکی از شگفتی‌های تاریخ معماری جهان می‌کند. برای لذت بردن از شکوه و عظمت طراحی فضای داخلی ایاصوفیه کافیست در روشنایی روز وارد آن شوید و فضا را در ترکیب با نورهای تابیده شده از روزنه‌ها و پنجره‌های جذاب آن مشاهده کنید.

مسجد ایاصوفیه ترکیه نمایشی از معماری بیزانس است. در مجموع ۱۰۴ ستون در ساخت این مسجد به کار رفته که ۴۰ ستون در بخش پایینی و ۶۴ ستون در بخش بالایی آن جای گرفته است. ایاصوفیه که در ابتدا کلیسای بزرگی بود با طول ۱۰۰ متر و عرضی نزدیک به ۷۰ متر ساخته شد. در زمان بازسازی این مسجد توسط امپراتوری ژوستینین، وی به تمامی استان‌ها و مناطق تحت فرمان خود دستور داد تا بهترین مصالح و قطعات معماری برای این بنا فرستاده شود.

گنبد اصلی ایاصوفیه که در ارتفاع ۵۵.۶ متر از زمین قرار دارد، توسط ۸ ستون که از مصر آورده شده، نگه داشته شده‌اند. بخشی از دیوارها را با سنگ‌های مرمر و بخشی دیگر را با موزاییک‌های ساخته شده از طلا، نقره و شیشه پوشانده‌اند. زمانی که تصمیم گرفتند کاربری ایاصوفیه را از کلیسا به مسجد تغییر دهند، از معماری الهام‌گرفته از هنرهای زیبایی‌شناسی اسلامی در طراحی و به ویژه نوشته‌های بخش‌هایی از دیوارها استفاده کردند. محراب، مناره، منبر و فضاهایی برای وضو گرفتن در مسجد ایجاد شد. دیوارها را با استفاده از هنر خوش‌نویسی و کاشی‌کاری طراحی و تزئین کردند.

یکی از نکات جالب درباره ایاصوفیه این است که این سازه در سال‌های ۵۳۷ تا ۱۵۲۸ بزرگ‌ترین کلیسای جهان بود که بعدها کلیسای جامع گوتیک در شهر سویل اسپانیا ساخته شد و عنوان بزرگ‌ترین کلیسای جهان را از آن خود کرد. مسجد ایاصوفیه که امروزه به یک موزه تبدیل شده‌است، یکی از مهم‌ترین و باارزش‌ترین جاهای دیدنی استانبول است که از نظر تاریخی و مذهبی جایگاه والایی در تاریخ کشور ترکیه دارد.

داخل مسجد ایاصوفیه استانبول

لحظه‌ای که قدم به درون ایاصوفیه می‌گذارید، گنبد باشکوه آن، همچون نگینی درخشان، شما را مبهوت می‌کند. دیوارهای این بنای عظیم، با تزیینات و موزاییک‌های بی‌نظیری پوشیده شده‌اند که روایتگر داستان‌های دینی بسیاری هستند؛ داستان‌هایی که ایاصوفیه در طول قرن‌ها شاهد آن‌ها بوده است.

بالکن سلطنتی، چشم‌اندازی خیره‌کننده از شبستان و گنبد را پیش روی شما قرار می‌دهد. درخشش موزاییک با تصویر مسیح، مریم مقدس و یحیای تعمیددهنده، احساساتی عمیق را برمی‌انگیزد. از محراب مسحورکننده گرفته تا منبر دلنشین، هر گوشه از ایاصوفیه، تجلی شگفت‌انگیز تلفیقی هماهنگ از تأثیرات بیزانس و اسلامی است

بخش های مختلف مسجد ایاصوفیه

• موزاییک های شگفت انگیز
• مناره ها از نمادهای مهم اسلامی
• سنگ قبر فرمانده انریکو داندولو
• کتیبه وایکینگ ها در ایاصوفیه
• امفالیون، جایگاهی برای تاج گذاری
• گنبد، نقطه کانونی ایاصوفیه
• درب ورودی پادشاهان
• درب زیبا، قدیمی ترین عضو ایاصوفیه
• درب مرمرین، نمادی از بهشت و جهنم

۱. موزاییک های شگفت انگیز

موزاییک‌های به کار رفته در طراحی و ساخت مسجد ایاصوفیه در ترکیه، یکی از مهم‌ترین عوامل جذابیت و زیبایی خیره‌کننده این بنا هستند. موزاییک‌های طلاکاری، نقره‌کاری، شیشه‌ای، سفالی، رنگارنگ و موزاییک‌های به کار رفته در بخش‌های بالایی و سقف که با نقش‌ونگارهای هندسی متعلق به قرن ششم هستند. بر روی تعدادی از موزاییک‌ها تصاویری از حضرت مریم و حضرت عیسی، جبرئیل، فرشته بزرگ میکائیل و لئون ششم به نمایش گذاشته شده‌است.

۲. مناره ها از نمادهای مهم اسلامی

یکی از اصلی‌ترین نمادهایی که با تبدیل کلیسا به مسجد ایاصوفیه در آن ساخته شد، مناره‌ها هستند. ۴ مناره که به ارتفاع ۶۰ متر با ساختاری محکم و بدنه‌ای ضخیم، ساختار اصلی ایاصوفیه را کامل می‌کنند. هر کدام از این مناره‌ها در طی سال‌های مختلف به سازه اضافه شدند که قدمت آن‌ها را متعلق به قرن‌های ۱۵، ۱۶ و ۱۹ میلادی تخمین می‌زنند.

۳. سنگ قبر فرمانده انریکو داندولو

در طبقه بالای ایاصوفیه سنگ قبری نمادین متعلق به فرمانده انریکو داندولو، از حاکمان ونیزی، قرار گرفته است. فرمانده‌ای که رهبری جنگ‌های صلیبی چهارم را برعهده داشت و در سال ۱۲۰۵ در شهر استانبول درگذشت.

۴. کتیبه وایکینگ ها در ایاصوفیه

در بخش جنوبی مسجد ایاصوفیه و بر روی دیوارهای مرمرین، کتیبه‌هایی از وایکینگ‌ها وجود دارد که متعلق به قرن نهم است. برخی بر این باورند که این نوشته‌ها توسط یک سرباز وایکینگ که در زمان امپراتوری روم شرقی خدمت می‌کرد، بر روی دیواره‌های ایاصوفیه حک شده‌است.

۵. امفالیون، جایگاهی برای تاج گذاری

همانطور که اشاره شد، ایاصوفیه که در ابتدا کلیسا بود، مراسم تاج‌گذاری بسیاری از حاکمان وقت هم در آن‌جا انجام می‌شد. در بازدید از ایاصوفیه امروزی، قسمتی را بر روی زمین می‌بینید که بر روی آن دایره‌هایی مرمری با رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف در اطراف یک دایره بزرگ به تصویر کشیده شده‌است. این نقطه محل تاج‌گذاری حاکمان در گذشته است که امفالیون (The Omphalion) نام دارد.

۶. گنبد، نقطه کانونی ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه از تعدادی نیم‌گنبد تشکیل شده‌است، اما گنبد اصلی را با ارتفاع ۵۵.۶ متر و قطری در حدود ۳۲ متر ساخته‌اند. ظاهر ابتدایی این گنبد مسطح بود، اما به مرور زمان و در حین بازسازی‌ها ظاهری به مانند آن‌چه امروز بر روی ساختمان می‌بینید، به خود گرفته است. «معمار سینان» طراح اصلی این گنبد است. گنبد ایاصوفیه در کنار سایر نقش‌ونگارهایی که دارد، مزین به آیات قرآنی است.

۷. درب ورودی پادشاهان

در گذشته پادشاهان برای ورود به ایاصوفیه از درب مخصوصی وارد می‌شدند که درب شاهی نام داشت. دربی با ارتفاع ۷ متر که دارای اسکلت و پوشش برنزی بود و از چوب بلوط ساخته شده‌است. این درب بزرگ‌ترین درب ایاصوفیه محسوب می‌شود که متعلق به قرن ششم است و محل رفت‌وآمد پادشاهان و نزدیکان آن‌ها بود.

۸. درب زیبا، قدیمی ترین عضو ایاصوفیه

درب زیبا با قدمتی متعلق به قرن دوم میلادی، قدیمی‌ترین بخش مسجد ایاصوفیه است. دربی برنزی که در سال ۸۳۸ از یک معبد بت‌پرستی جدا و به دستور امپراتور تئوفیلوس به ایاصوفیه آورده شد. پس از نصب، بر روی آن نقش‌ونگارهای متفاوت و ویژه‌ای را طراحی کردند.

۹. درب مرمرین، نمادی از بهشت و جهنم

در بخش جنوبی ایاصوفیه هم دربی مرمرین قرار داشت که محل رفت‌وآمد حاکمان بود. دربی ساخته شده از سنگ مرمر که دو لنگه دارد و یک طرف آن نمادی از بهشت و طرف دیگر نمادی از جهنم است. این درب ورودی بخشی از ایاصوفیه است که جلسات مهم حکومتی در آن‌جا برگزار می‌شد.

نکات بازدید و قوانین مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه در استانبول در کنار ارزش تاریخی خود، از نظر مذهبی هم از اهمیت بالایی برخوردار است؛ از این رو، مانند بسیاری از اماکن مذهبی دنیا قوانین مشخصی را برای ورود به آن باید رعایت کنید.

• درآوردن کفش: پیش از ورود به ایاصوفیه، حتماً کفش‌های خود را درآورید. این بنا یک مکان مقدس است که همچنان به عنوان مسجد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• پوشاندن سر: برای ورود به ایاصوفیه، پوشاندن سر الزامی است. روسری‌هایی به صورت رایگان در ورودی مسجد در اختیار بازدیدکنندگان قرار داده می‌شود.
• پوشش مناسب: با توجه به کاربری ایاصوفیه به عنوان مسجد، توصیه می‌شود هنگام بازدید، لباس‌هایی بلندتر از زانو و پوشاننده شانه‌ها به تن داشته باشید.
• رزرو تورهای راهنما: برای درک عمیق‌تر از تاریخ و فرهنگ این مکان ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، رزرو تورهای راهنمای ایاصوفیه را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
• اجتناب از بازدید در روزهای جمعه: ایاصوفیه تنها در زمان نماز ظهر جمعه تعطیل است. لطفاً از ورود به مسجد در این ساعات خودداری کنید.