نگاهی به افسانه باستانی مدوسا در باسیلیکا، استانبول

آیا می دانید افسانه مدوسا چیست و چرا مجسمه های رازآلود آن نظر گردشگران را تا این اندازه به خود جلب می کنند؟

در اعماق استانبول، در آب‌انبار باسیلیکا (Basilica Cistern)، مجسمه‌های دوگانه‌ای از مدوسا، یکی به شکل معمول و دیگری وارونه، به‌عنوان پایه ستون خودنمایی می‌کنند. این مجسمه‌های رومی با موقعیت عجیب‌وغریب و منشأ ناشناخته‌شان، افسانه‌های متعددی را به وجود آورده‌اند که تا به امروز همچنان ادامه دارند. مجسمه‌های مشابهی به شکل ایستاده را می‌توان در معبد آپولو در شهر دیدیم (Didim) ترکیه یافت. اما با ما همراه باشید تا قبل از سفر با تور ترکیه، با این جاذبه گردشگری در استانبول بیشتر آشنا شوید.

فهرست مطالب

• نگاهی به افسانه رازآلود مدوسا
• افسانه مدوسا و راز آب انبار باسیلیکا در استانبول
• چرا مجسمه های مدوسا در آب انبار استانبول قرار گرفتند؟
• راهنمای بازدید از آب انبار باسیلیکا استانبول
• در آب انبار باسیلیکا استانبول چه کارهایی انجام دهیم؟
• نکاتی درباره مدوسا

نگاهی به افسانه رازآلود مدوسا

مدوسا (Medusa) شخصیتی اساطیری است که به خاطر زیبایی مسحورکننده‌اش که همه، از جمله خدایان یونان را مجذوب می‌کرد، شناخته شده است. او چنان زیبا بود که هیچ زن دیگری روی زمین نمی‌توانست با او رقابت کند. او درحالی‌که خود فانی بود، در معبدی متعلق به آتنا، دختر زئوس، با دو خواهر جاودانه‌اش زندگی می‌کرد. اگرچه آتنا در ابتدا اهمیتی به زیبایی مدوسا نمی‌داد، اما پوزئیدون (Poseidon)، فرمانروای دریاها و برادر زئوس (Zeus)، در نگاه اول عاشق او شد. او چنان شیفته شده بود که به طور پنهانی وارد معبد شد تا بی‌اجازه وارد حریم او شود. آتنا پس از اطلاع از این موضوع، با خشم فراوان، مدوسا و خواهرانش را به‌عنوان مجازات به گورگون‌های هیولاوار تبدیل کرد. آتنا چهره مدوسا را به چهره‌ای تنفر برانگیز تبدیل کرده و هر تار موی او را به یک مار تبدیل کرد و از آن پس هر کسی که به او نگاه می‌کرد، به سنگ تبدیل می‌شد.

افسانه مدوسا و راز آب انبار باسیلیکا در استانبول

در عمق آب‌انبار باسیلیکا استانبول، مجسمه‌ای از مدوسا با نگاهی غمگین قرار گرفته است. این مجسمه، همراه با مجسمه دیگری از مدوسا که به صورت وارونه قرار گرفته، راز سر به مهر نحوه قرارگیری و علت حضورشان در این مکان رازآلود را برای همیشه در دل خود جای‌داده‌اند.دو روایت اصلی در مورد سرنوشت مدوسا وجود دارد:

• نفرین خود: افسانه‌ای نقل می‌کند که مدوسا، از نفرین و ظاهر جدید خود چنان ویران شده بود که به تصویر خود در آینه نگاه انداخت و به سنگ تبدیل شد.
• پرسئوس (Perseus): روایت دیگر داستان پرسئوس، قهرمان جوان و برادر ناتنی آتنا را روایت می‌کند. او برای کشتن مدوسا به معبد فرستاده شد. پرسئوس شبانه به معبد رفت و درحالی‌که مدوسا در خواب بود، او را سر برید. از خون او فرزند پوزئیدون، "کریسائور" (Chrysaor) و اسب بالدار "پگاسوس" (Pegasus) متولد شدند. پرسئوس سر مدوسا را به‌عنوان طلسم به همراه خود برد. این طلسم باعث شد در هر نبردی پیروز شود و لقب «قهرمان مردم» را به دست آورد.

در نهایت، این افسانه‌ها در معبد باشکوه پانتئون (Pantheon) در یونان باستان به هم می‌رسند. از آن زمان به بعد، استفاده از سر مدوسا به صورت ایستاده یا وارونه، به یک سنت بیزانسی تبدیل شد و به‌وفور در مجسمه‌هایی مانند مجسمه‌های آب‌انبار باسیلیکا یا حکاکی روی قبضه شمشیرها دیده می‌شود.

چرا مجسمه های مدوسا در آب انبار استانبول قرار گرفتند؟

در زمان ساخت آب‌انبار، از تصاویر و مجسمه‌های سر گورگون‌ها برای محافظت از مکان‌های مقدس در برابر نیروهای اهریمنی استفاده می‌شد. باور بر این است که مجسمه‌های مدوسا با سر مار نیز به همین منظور در آب‌انبار قرار داده شده‌اند. این مجسمه‌ها در هنگام ساخت آب‌انبار به‌عنوان پایه ستون مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

راهنمای بازدید از آب انبار باسیلیکا استانبول

آب‌انبار باسیلیکا توسط امپراتور روم شرقی، ژوستینین یکم، در قرن ششم ساخته شد و به‌عنوان مخزن آب «کاخ بزرگ» (Great Palace) به کار می‌رفت. آب‌انبار باسیلیکا که در جنوب غربی ایاصوفیه واقع شده، یکی از دیدنی‌ترین موزه‌های استانبول و بدون شک یکی از برترین جاذبه‌هایی است که در سفر به ترکیه نباید از دست بدهید. برای بازدید از این آب‌انبار به نکات زیر توجه کنید:

• ساعت بازدید: آب‌انبار باسیلیکا هر روز از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر باز است.
• خرید بلیت: می‌توانید برای فرار از صف انتظار، بلیط را به صورت اینترنتی تهیه کنید. بلیط VIP آب‌انبار باسیلیکا یا حتی بهتر از آن، بلیط کمبو VIP (Combo VIP) برای بازدید از سه جاذبه‌ی برتر گردشگری، آب‌انبار باسیلیکا، کاخ توپکاپی (Topkapi Palace) و ایاصوفیه را تهیه کنید!

در آب انبار باسیلیکا استانبول چه کارهایی انجام دهیم؟

وارد دنیای زیرزمینی پنهان استانبول شوید و آب‌انبار باسیلیکا که با نام «کاخ غرق‌شده» نیز شناخته می‌شود را کشف کنید. تنها تعداد کمی از آب‌انبارهای زیرزمینی امروزه برای بازدیدکنندگان باز هستند و آب‌انبار باسیلیکا بزرگ‌ترین و بهترین مکان حفاری‌شده است. یک راه‌پله با ۵۲ پله بازدیدکنندگان را به داخل ساختمان باستانی هدایت می‌کند که مساحتی در حدود ۹۸۰۰ متر مربع را پوشش می‌دهد. در اینجا انتظار فضایی آرام، عرفانی و جوی باشکوه از شما پذیرایی خواهد کرد.

سفری به اعماق تاریخ، ستون های باشکوه

در این مکان ۱۵۰۰ ساله قدم بزنید و سفری به گذشته داشته باشید. اولین چیزی که مطمئناً توجه شما را جلب خواهد کرد، ستون‌های مرمری است. آن‌ها که در نور خیره‌کننده‌ای غوطه‌ور شده‌اند، از آب بیرون‌آمده و سقف این بنای قرن ششمی را نگه می‌دارند. این ۳۳۶ ستون در ۱۲ ردیف به زیبایی چیده شده‌اند. هر یک از این ستون‌های ۹ متری، منحصربه‌فرد هستند، اما اکثر آن‌ها دارای شکل استوانه‌ای و ویژگی‌های معماری اولیه کورنتین و بیزانسی هستند. بازتاب ستون‌ها در آب نیز نفس‌گیر است. نورافکن‌ها چشم‌انداز را در نوری تقریباً جادویی غوطه‌ور می‌کنند و حس بودن در دنیایی کاملاً متفاوت را تداعی می‌کنند. درحالی‌که روی سکو راه می‌روید، می‌توانید صدای چکه چکه آب سرد را از سقف آجری گنبد دار بشنوید. اگر به داخل آب نگاه کنید، ممکن است از دیدن ماهی‌ها شگفت‌زده شوید، زیرا معمولاً تعداد زیادی ماهی در آب شنا می‌کنند.

سرهای مدوسا، نگهبانان افسانه ای

دو سر مدوسا که به دوران روم باستان باز می‌گردد، توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. به دنبال دو ستون باستانی بگردید که در پایه‌ی خود سر مدوسا با موهای به شکل مار دارند. هر دو سر را می‌توانید در ضلع شمال غربی آب‌انبار پیدا کنید. توجه داشته باشید.

ستون اشک‌ ها، یادبودی از گذشته

ستون دیگری که باید به دنبال آن باشید، ستونی است که با اشک، چشم جغد و شاخه‌های کج حک شده است. اعتقاد بر این است که اشک‌ها ادای احترامی به صدها برده‌هایی است که در طول ساخت آب‌انبار جان خود را ازدست‌داده‌اند.

نکاتی درباره مدوسا

• در زمان ساخت آب‌انبار، از تصاویر و مجسمه‌های سر گورگون‌ها برای محافظت از مکان‌های مقدس در برابر نیروهای اهریمنی استفاده می‌شد و به همین دلیل مجسمه‌های مدوسا در آب‌انبار باسیلیکا قرار دارند.
• تفاوت بین دو مجسمه مدوسا در آب‌انبار باسیلیکا این است که یک مجسمه به شکل معمول و دیگری وارونه قرار گرفته است.
• آب‌انبار باسیلیکا در جنوب غربی ایاصوفیه واقع شده است و به راحتی با وسایل حمل و نقل عمومی قابل دسترسی است.

همان‌طور که در این مقاله از مجله ایوار خواندیم، مدوسا که در اساطیر یونان باستان به‌عنوان گورگونی با موهای مار شناخته می‌شود، شخصیتی پیچیده و غم‌انگیز است. او که در ابتدا زنی زیبا بود، به دلیل نفرین آتنا، الهه جنگ، به هیولایی تبدیل شد که هر کس به چشمانش نگاه می‌کرد، به سنگ تبدیل می‌شد.