آشنایی با آداب رسوم مردم کنیا، سفری به قلب فرهنگ های متنوع

آداب و رسوم و فرهنگ مردم کنیا مانند تابلویی رنگارنگ و عجیب، بازتابی از تنوع فرهنگ غنی این کشور پهناور است.

کنیا، سرزمینی در قلب آفریقا، با تنوع فرهنگی و آداب و رسوم منحصربه‌فرد خود، هر ساله گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند. در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا شما را با فرهنگ و آداب و رسوم مردم کنیا آشنا کنیم. از رسم جالب سلام و احوالپرسی تا شیوه‌های سنتی خوردن غذا‌های کنیا و ازدواج، در این راهنمای جامع، به دنیای رنگارنگ فرهنگ و آداب و رسوم مردم کنیا قدم خواهیم گذاشت و آشنا خواهیم شد. در صورتی که قصد سفر با تور کنیا را دارید، در این مطلب با ما همراه شوید. همچنین میتوانید برای آشنایی بیشتر با این کشور به مقاله جاهای دیدنی کنیا مراجعه فرمایید.

لیست آداب و رسوم مردم کنیا

• آشنایی با کنیا
• حقایق جالب درباره کنیا
• فرهنگ کنیایی ها
• ازدواج، خانواده و خویشاوندی در کنیا 
• سفره‌ های رنگارنگ کنیا سفری به دنیای طعم‌ ها
• سفری به دنیای هنرمندان کنیایی
• شهری شدن، معماری و نحوه‌ی استفاده از فضا

۱. آشنایی با کنیا

کنیا، سرزمینی در شرق آفریقا، با طبیعت، فرهنگ و حیات‌وحش منحصر به فرد خود، مقصدی جذاب برای گردشگران است. دشت‌های بی‌انتها، بیشه‌زارهای سرسبز، کوه‌های مرتفع و سواحل اقیانوس هند، تنوع بی‌نظیری به این کشور بخشیده‌اند.

سرزمینی پهناور و رنگارنگ: کنیا، در شرق آفریقا، بین اقیانوس هند در جنوب شرقی، اتیوپی در شمال، اوگاندا در غرب و تانزانیا در جنوب قرار دارد. این کشور به لحاظ وسعت سرزمین، چهل و هشتمین و از نظر جمعیت، سی‌امین کشور بزرگ جهان است و بیش از ۵۰ میلیون نفر جمعیت دارد. اگرچه زبان‌های رسمی کنیا انگلیسی و سواحلی (swahili) هستند اما به دلیل تعدد اقوام و گروه‌های قومی ساکن در آن، زبان‌های متعدد دیگری مانند عربی و غیره نیز صحبت می‌شود.

چهار شهر اصلی: کنیا دارای چهار شهر مهم مومباسا، کیسومو، ناکورو و نایروبی است که پایتخت این کشور زیبا به شمار می‌رود.

آب‌ و هوای دلنشین کنیا: آب‌وهوای کنیا پرتنوع است و مناطق مرتفع آن خنک‌تر از نواحی پست و ساحلی هستند. به‌طورکلی درجه حرارت روزانه کشور بین ۲۰ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد و میانگین بارندگی سالانه آن ۶۸۰ میلی‌متر است.

۲. حقایق جالب درباره کنیا

در کنیا می‌توانید شاهد بزرگترین مهاجرت حیوانات وحشی در جهان باشید، در میان گله‌های عظیم گورخر، یوزپلنگ، شیر و زرافه گشت بزنید و از فرهنگ و آداب و رسوم قبایل مختلف آفریقا، مانند ماسایی‌ مارا، دنیای جدیدی را تجربه کنید. علاوه بر طبیعت بکر و حیات‌وحش شگفت‌انگیز، کنیا دارای تاریخ و تمدنی غنی است. فسیل‌های دایناسورها و انسان‌های اولیه، نشان از قدمت طولانی سکونت در این سرزمین دارد.

از شیرهای درنده کنیا تا قله‌های برافراشته: کنیا که در سال ۱۹۶۳ از استعمار بریتانیا رهایی یافت، اکنون در جایگاه بزرگ‌ترین اقتصاد شرق آفریقا می‌درخشد. اگر کمی به نمادهای باشکوه این سرزمین نگاه بیندازیم، شیر قدرتمند به‌عنوان حیوان ملی، پرنده‌ی بلندقامت «درنای تاج‌دار» (Balearica regulorum) به‌عنوان پرنده‌ی ملی و «گلوریوسا سوپربا» (Gloriosa Superba) به عنوان گل ملی غیر رسمی، حکایت از عظمت و زیبایی و شکوه این سرزمین دارد.

طعم شهرت جهانی چای کنیا: شاید برایتان جالب باشد که بدانید چای کنیا به لطف کیفیت و طعم فوق‌العاده‌اش، بارها در جشنواره‌های بین‌المللی چای، خوش درخشیده و جوایز متعددی کسب کرده است.

سایه قله بلند کنیا بر سر آفریقا: «کوه کنیا» (Mount Kenya) که دومین قله‌ی بلند آفریقا به شمار می‌رود، با شکوه و ابهت بر این سرزمین پهناور سایه افکنده است.

اولین رئیس‌جمهور کنیا: «جومو کنیاتا» (Jomo Kenyatta) نخستین رئیس‌جمهور کنیا، کسی بود که در سال ۱۹۶۳ رهبری مبارزات آزادی‌بخش مردم این کشور را علیه استعمار انگلیس برعهده گرفت و آن‌ها را به‌سوی استقلال هدایت کرد.

طبقات اجتماعی: در گزارشی که در سال ۲۰۱۶ توسط «دفتر ملی آمار کنیا» منتشر شد، ۳۶.۱ درصد از کنیایی‌ها به‌عنوان فقیر و ۶۳.۹ درصد باقیمانده به‌عنوان غیر فقیر طبقه‌بندی شدند. متأسفانه، در کنیا پیشینه‌ی قومی تأثیر زیادی بر طبقه‌بندی اجتماعی دارد. به عبارت ساده‌تر، طبقات مرفه اغلب از چند گروه قومی خاص تشکیل شده‌اند و طبقه‌ی پایین عموماً از اقشار کم‌بضاعت است. در جامعه‌ی کنیا، پنج‌طبقه‌ی اجتماعی اصلی وجود دارد:

• طبقه‌ی مرفه (بالا): بورژوازی (bourgeoisie)؛ ثروتمندان افسانه‌ای
• طبقه‌ی مرفه متوسط (بالا - متوسط): کسانی که درآمدی بالاتر از حد متوسط دارند
• طبقه‌ی متوسط: ثروتمند اما نه زیاد
• طبقه‌ی کارگر: کارگران با درآمد متوسط
• طبقه‌ی پایین (پایین): فقرا یا بیکاران

۳. فرهنگ کنیایی ها

یکی از موضوعاتی که شاید کمتر درباره سفر به کنیا بدانید، آداب و رسوم این کشور است. پس کمر همت ببندید که می‌خواهیم درباره نکات کلیدی با شما صحبت کنیم.

دست دادن در فرهنگ و آداب و رسوم کنیا: یکی از مهم‌ترین نکات در کنیا، سلام‌کردن و دست‌دادن است. چه به مغازه‌ای کوچک وارد شوید، چه در جلسه‌ای رسمی شرکت کنید یا حتی با پیرمردی در خیابان روبه‌رو شوید، حتماً دست بدهید. یادتان باشد که دست راست برای این کار مناسب است و استفاده از دست چپ بی‌ادبی محسوب می‌شود.

زیبایی‌ ها را تماشا کنید، اما عکس نگیرید: حق می‌دهیم که با دیدن مردم مهربان و مناظر باشکوه کنیا وسوسه شوید تا تصاویری به یادگار ثبت کنید. اما به‌خاطر داشته باشید که همه با گرفته‌شدن عکسشان راحت نیستند. همچنین فراموش نکنید که عکاسی از سفارتخانه‌ها و ساختمان‌های دولتی در کنیا ممنوع است و می‌تواند دردسرهای بزرگی برایتان به وجود آورد. پس بهتر است برای عکاسی از افراد، حتماً اجازه بگیرید و به حریم خصوصی آن‌ها احترام بگذارید. در مورد ساختمان‌های دولتی هم کاملاً از عکاسی خودداری کنید.

هدیه‌ ای کوچک، نشانه‌ ای بزرگ: اگر به مهمانی تولد یا خانه یک کنیایی دعوت شدید، هرگز دست‌خالی نروید. در فرهنگ کنیا، هدیه‌دادن و گرفتن نشانه‌ای از احترام است. ارزش مادی هدیه اهمیت ندارد و حتی می‌توانید با میوه، یک بسته شکر یا شیر، خوشحالی آن‌ها را دوچندان کنید.

آداب معاشرت در کنیا از میز غذا تا مذاکره‌ی کاری: آداب معاشرت در کنیا، بین فرهنگ‌ها، جوامع، قومیت‌ها و مکان‌های مختلف این کشور متفاوت است. شاید این خبر ناامیدکننده به نظر برسد، اما خبر خوب این است که همیشه می‌توانید با کمی دقت، رفتار دیگران را الگو قرار دهید. چند اصل ساده و مهم تقریباً در تمام خانه‌های کنیایی مشترک است:

• بهداشت حرف اول را می‌زند: پیش و پس از غذا حتماً دست‌هایتان را بشویید.
• احترام به دیگران: سرفه یا عطسه‌ی خود را بپوشانید و با دهان پر صحبت نکنید.
• مهمان‌نوازی جایگاه ویژه‌ای دارد: به‌عنوان مهمان، اول از همه شما پذیرایی می‌شوید.
• ظرف خالی، نشانه‌ی ادب: هرچند اجباری نیست، اما خالی‌کردن بشقاب نشانه‌ی ادب است.

آداب معاشرت کنیایی ها در کسب‌ و کار: شاید شنیده باشید که در کنیا «وقت‌شناسی» چندان مرسوم نیست. این یک باور غلط است؛ حداقل در جلسات کاری به‌موقع حاضر بودن بسیار اهمیت دارد. در هنگام ملاقات‌های کاری، کنیایی‌ها (و به‌طورکلی اغلب آفریقایی‌ها) به آراستگی ظاهری اهمیت می‌دهند، بنابراین لباس رسمی پوشیدن ضروری است. مانند همیشه، با دست راست احوالپرسی کنید. شاید کمی عجیب باشد، اما صحبت‌های غیررسمی پیش از شروع جلسه نه‌تنها مرسوم، بلکه ضروری هستند و در آخر، هرگز وعده‌ای ندهید که نمی‌توانید عملی‌اش کنید. یک فرد کنیایی کسی را که به قولش پایبند نباشد، قابل‌اعتماد نمی‌داند.

چانه‌ زنی، رمز خریدی به‌ صرفه در کنیا: یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید حتماً به‌خاطر بسپارید، چانه‌زنی است. در کنیا، چانه‌زنی نه‌تنها معمول، بلکه واجب است! این سنت عمیقاً در فرهنگ آن‌ها ریشه دوانده است. خوشبختانه در فرهنگ ایرانی نیز چانه‌زنی مرسوم است و ما ایرانی‌ها با این امر غریبه نیستیم. پس فراموش نکنید که با چانه‌زنی می‌توانید حسابی در هزینه‌هایتان صرفه‌جویی کنید.اما چند نکته‌ی مهم دیگر که باید بدانید:

• با انگشت به کسی اشاره نکنید.
• برای دادن اشیا از دست راست یا هر دو دست استفاده کنید. استفاده از دست چپ می‌تواند بی‌ادبی تلقی شود.
• از ابراز علنی عواطف به همسر در مکان‌های عمومی بپرهیزید.
• به‌هیچ‌وجه از الفاظ رکیک و نامناسب استفاده نکنید.

مذهب در کنیا: اگر بخواهیم از موضوعی صحبت کنیم که کنیایی‌ها آن را بسیار جدی می‌گیرند، باید به مذهب آن‌ها اشاره کنیم. در واقع، کنیا کشوری عمیقاً مذهبی است و جمعیت آن به طرز چشمگیری بر مذهب تأکید دارند. ۸۲.۱٪ از مردم کنیا خود را مسیحی، ۱۱.۲٪ مسلمان، ۱.۷٪ پیرو ادیان سنتی و ۱.۶٪ پیرو سایر ادیان می‌دانند.

۴. ازدواج، خانواده و خویشاوندی در کنیا 

یکی از قوانین عجیب کنیا که شاید برایتان جالب باشد، قانونی است که در سال ۲۰۱۴ تصویب شد و به مردان کنیایی اجازه می‌دهد بیش از یک همسر داشته باشند. اما این تنها نکته‌ی عجیب درباره ازدواج، خانواده و خویشاوندی در کنیا نیست. در ادامه با این ابعاد مهم زندگی اجتماعی در این کشور آشنا می‌شویم.

انواع ازدواج در کنیا: قانون کنیا پنج نوع ازدواج را به رسمیت می‌شناسد: مدنی، عرفی، اسلامی، مسیحی و هندو. این روزها میانگین سن ازدواج برای زنان کنیایی ۲۵ سال و برای مردان ۲۹ سال است. همچنین انتظار می‌رود باتوجه‌به تمایل بیشتر زنان به ادامه تحصیل و دنبال‌کردن اهداف شغلی، این سن در آینده افزایش یابد. البته یک شرط مهم وجود دارد؛ ازدواج تنها زمانی قانونی شناخته می‌شود که:

• هر دو طرف بالای ۱۸ سال داشته باشند.
• زن و مرد باشند.
• به طور کامل مفهوم ازدواج را درک کنند.

شیر بها در کنیا: شیربها، سنتی رایج در بسیاری از جوامع کنیایی است. در این رسم، خانواده‌ی داماد مبلغی توافق شده به‌صورت پول یا دام به‌عنوان قدردانی از تربیت عروس به خانواده‌ی او پرداخت می‌کنند. این رسم در سال‌های اخیر مورد انتقاد شدید قرار گرفته است، زیرا فشار مالی زیادی بر داماد وارد می‌کند.

اهمیت خانواده برای کنیایی ها: در کنیا، خانواده واحد اساسی اجتماعی است. این نهاد مهم‌ترین سازمان در کشور و مایه‌ی افتخار برای اکثر کنیایی‌ها به شمار می‌رود. ساختار خانواده شامل زن و مردی است که به‌عنوان زن و شوهر، با یا بدون فرزند، با هم زندگی می‌کنند. معمولاً اعضای خانواده‌ی گسترده؛ مانند عمه، عمو، پدربزرگ، مادربزرگ و پسرعموها و دخترعموها نیز زیر یک سقف زندگی می‌کنند. احترام به بزرگان و رعایت نقش‌های سنتی جنسیتی، از ویژگی‌های روابط خانوادگی در کنیا است. در بیشتر موارد، مرد بزرگ‌تر خانواده و به‌عنوان رئیس شناخته می‌شود و بالاترین اقتدار را دارد و پس از او، نوبت به سایر مردان خانواده به ترتیب سن می‌رسد. پیوندهای خویشاوندی در کنیا گسترده است و معمولاً سه یا چهار نسل زیر یک سقف زندگی می‌کنند. به‌عنوان مثال، پدربزرگ و مادربزرگ ممکن است با پسر و همسرش و نوه‌هایشان در یک خانه زندگی کنند. این پیوندها برای حمایت مالی، عاطفی و اخلاقی از اعضای خانواده در هر زمان که ممکن است، برقرار هستند.

نقش‌ های جنسیتی در کنیا: نقش‌های جنسیتی در کنیا همچنان تا حد زیادی مشخص و متفاوت است. انتظار می‌رود مردان تأمین‌کنندگان اصلی خانواده باشند، درحالی‌که زنان مسئولیت رسیدگی به امور خانه و فرزندان را بر عهده دارند. نقش‌های سنتی زنان شامل مدیریت خانه، مراقبت از کودکان و حمایت عاطفی از خانواده است. از مردان انتظار می‌رود که حمایت مالی داشته باشند و تصمیمات مهم مربوط به خانواده را بگیرند. اگرچه این نقش‌های جنسیتی سنتی هنوز به طور گسترده در کنیا رایج است، اما در سال‌های اخیر تغییراتی مشاهده شده است. روزبه‌روز شاهد حضور بیشتر زنان در نقش‌های رهبری و مشارکت فعال مردان در تربیت فرزندان هستیم.

۵. سفره‌ های رنگارنگ کنیا سفری به دنیای طعم‌ ها

این ضرب‌المثل درباره غذای آفریقایی مرسوم است که «غذای آفریقایی فقط یک نوع غذا نیست، بلکه یک ماجراجویی فرهنگی است.» این جمله کاملاً در مورد غذای کنیا صدق می‌کند. کنیایی‌ها عاشق غذا هستند و به غذاهای سنتی خود که در آن ترکیبی از خوشمزه‌ترین طعم‌ها و عطرهای دنیا وجود دارد، افتخار می‌کنند.

۶. سفری به دنیای هنرمندان کنیایی

کنیا سرزمینی با روحی سرشار از هنر و فرهنگی پویاست که رنگ‌های آن از طیف وسیعی از گروه‌های قومی‌اش به عاریت گرفته شده است. موسیقی، رقص، تئاتر، هنرهای تجسمی، ادبیات و معماری، همگی بیانگر تنوع فرهنگی این کشور زیبا هستند. در ادامه به چند مورد از آنها اشاره خواهیم کرد:

• موسیقی کنیایی تحت‌تأثیر سبک‌های سنتی آفریقایی و همچنین رگه، هیپ‌هاپ و سایر ژانرهای معاصر شکل‌گرفته است. 
• تئاتر یکی از اشکال اصلی سرگرمی در کنیا است. 
• هنرهای تجسمی نیز در کنیا محبوب هستند و گالری‌ها و نمایشگاه‌ها برخی از بهترین آثار هنری هنرمندان با استعداد کنیایی را به نمایش می‌گذارند.
• ادبیات کنیایی گواهی بر فراوانی استعداد در این کشور است. 
• معماری، تلفیقی از تأثیرات موجود در فرهنگ کنیایی را منعکس می‌کند.

۷. شهری شدن، معماری و نحوه‌ استفاده از فضا

شاید برایتان عجیب باشد که بدانید ۷۰ درصد از جمعیت کنیا در مناطق روستایی زندگی می‌کنند. بااین‌حال، این وضعیت به‌آرامی در حال تغییر است و بسیاری از کنیایی‌ها به دنبال فرصت‌های شغلی، به مناطق شهری نقل‌مکان می‌کنند. بیشتر این مهاجران به نایروبی می‌روند. نایروبی که در اوایل قرن بیستم به‌عنوان ایستگاهی در مسیر راه‌آهن شرق آفریقا تأسیس شد، اکنون یکی از بزرگ‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین شهرهای آفریقا به شمار می‌رود. 

مومباسا، شهر ساحلی کنیا، مقصد دیگری برای مهاجران به شمار می‌رود. این شهر بندری قدیمی با قدمتی از قرن شانزدهم است و دارای سواحل بکر و با ماسه‌های سفید درخشان است. جاذبه‌های مومباسا، فرهنگی، منحصربه‌فرد و تاریخی است و زبان و غذاهای سواحلی آن را در هیچ کجای دنیا نمی‌توان یافت. معماری کنیا ترکیبی از سنت و مدرنیته است.

در این مطلب از مجله ایوار به کنیا سفر کردیم، سرزمینی با تنوع فرهنگی و آداب و رسوم منحصربه‌فرد، تجربه‌ای بی‌نظیر و فراموش‌نشدنی خواهد بود. با آشنایی با این آداب و رسوم غنی و متنوع، نه‌تنها سفری لذت‌بخش‌تر را تجربه خواهید کرد، بلکه دریچه‌ای نو از فرهنگ و سنت‌های مردم آفریقا به سوی شما گشوده خواهد شد.