همه چیز در مورد کلیسا سنت جورج استانبول

کلیسا سنت جورج استانبول، که به‌ عنوان کلیسای پاتریارکی ارتدکس یونانی نیز شناخته می شود، بنایی تاریخی و مذهبی با معماری زیبا و معنویتی عمیق است.

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه داستان‌ها و تاریخی در دل یک کلیسا نهفته است؟ کلیسای سنت جورج استانبول ، واقع در منطقه فاتیح، نه‌تنها یکی از زیباترین جاذبه‌های تاریخی این شهر است، بلکه مکانی مهم برای مسیحیان ارتودکس به شمار می‌آید. این کلیسا به نام سنت جورج، که در قرن چهارم به دست امپراتور دیوکلسیان سر بریده شد، نام‌گذاری شده و به‌عنوان نماد ایستادگی در برابر ظلم و ستم شناخته می‌شود. با قدم گذاشتن به این مکان، می‌توان نشانه‌هایی از تاریخ و فرهنگ غنی استانبول را مشاهده کرد. از این رو، این کلیسا تنها یک مکان دیدنی نیست، بلکه یک نقطه ارتباطی با تاریخ، فرهنگ و روحانیت است. با شرکت در تور استانبول می‌توانید از کلیسا سنت جورج استانبول دیدن کنید که در ادامه این مطلب به‌طور کامل به معرفی آن خواهیم پرداخت.

فهرست مطالب

• کلیسای سنت جورج استانبول کجاست؟
• معرفی کلیسای سنت جورج استانبول
• معماری کلیسای سنت جورج استانبول
• نمادگرایی در معماری و معنویت ارتدوکس
• جایگاه روشن کردن شمع در کلیسای سنت جورج
• تخت پاتریارکال
• ایکونواستاسیس کلیسای سنت جورج
• جایگاه قاریان در کلیسای سنت جورج
• سه نماد تاریخی در کلیسای سنت جورج
• نماد سه زن شگفت انگیز کلیسای سنت جورج
• نماد سه مرد شگفت انگیز کلیسای سنت جورج
• سینترونون
• نکات مهم قبل از رفتن به کلیسا سنت جورج

کلیسای سنت جورج استانبول کجاست؟

کلیسای سنت جورج استانبول در منطقه فنر یا فانار (Fener) استانبول واقع شده است؛ واژه «فانار» در زبان یونانی به معنی فانوس دریایی است و به محله‌ای قدیمی در ساحل شاخ طلایی اشاره دارد که از دوران بیزانس و عثمانی به‌عنوان منطقه‌ای یونانی‌نشین شناخته می‌شد.

چگونه به کلیسای جامع سنت جورج برسیم؟

برای رفتن به کلیسای سنت جورج، می‌توانید ابتدا به میدان تکسیم که یکی از معروف‌ترین و پرجنب‌وجوش‌ترین نقاط شهر استانبول است بروید. در میدان تکسیم، به ایستگاه مترو رفته  و سوار بر قطار شوید. پس از چند ایستگاه، در ایستگاه فنر پیاده شوید. از آن‌جا، با چند دقیقه پیاده‌روی در خیابان‌های دل‌پذیر و تاریخی، به کلیسای سنت جورج خواهید رسید. این مسیر پیاده‌روی به شما این امکان را می‌دهد که از مناظر زیبا و جاذبه‌های اطراف نیز لذت ببرید و تجربه‌ای فراموش‌نشدنی از سفر به این مکان دیدنی داشته باشید.

ساعات بازدید از کلیسای سنت جورج

کلیسای سنت جورج هر روز از ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۴ بعدازظهر قابل بازدید است. قبل از ورود، باید از یک گیت بازرسی امنیتی عبور کنید که یک روند معمول است. همچنین ممکن است برخی اوقات زائرانی از دیگر کشورها وجود داشته باشند که زمان‌های باز شدن این مکان را تحت تأثیر قرار دهند؛ بنابراین بهتر است قبل از رفتن به منطقه فاتیح، این موضوع را چک کنید.

معرفی کلیسای سنت جورج استانبول

در سال ۱۴۵۴، مدرسه بزرگی به نام «مدرسه ملت» توسط فاناریوت‌ها (نخبگان یونانی‌ تبار) در این محله تأسیس شد. امروزه نیز، نام «فنر یا فانار» مترادف با پاتریارک‌نشین قسطنطنیه (پاتریارک) به کار می‌رود، زیرا محل اقامت و دفاتر پاتریارک به‌همراه کلیسای سنت جورج در اینجا واقع شده‌اند.

کلیسای کنونی سنت جورج، در گذشته تنها یک کلیسای کوچک در صومعه‌ای ارتدوکسی بود. در دوران پاتریارک متیوس دوم (۱۵۹۸–۱۶۰۱)، این کلیسا به اقامتگاه پاتریارک‌نشین تبدیل شد و راهبه‌هایی که در آن مستقر بودند، به جامعه دیگری منتقل شدند. از آن زمان، فانار به‌‌عنوان یک مرکز مهم برای رهبانان و قلب معنوی ارتدوکس شرقی شناخته می‌شود و حتی به آن «صومعه بزرگ» نیز می‌گویند. در ارتدوکس، نقش رهبانیان اهمیت زیادی دارد. راهبان و راهبه‌ها با دعاهای خود در میان ناآرامی‌های جهان، نمادی از پادشاهی آسمانی و عشق الهی هستند. اقامتگاه پاتریارک در کلیسای سنت جورج نیز هنوز هم توسط برادری رهبانی اداره می‌شود و تحت هدایت معنوی پاتریارک جهانی فعالیت می‌کند. این کلیسا، نه‌‌تنها یک مرکز مذهبی، بلکه یک نماد برجسته برای تعادل میان قدرت زمینی و معنویت الهی است.

معماری کلیسای سنت جورج استانبول

کلیسای پاتریارکال سنت جورج نمونه‌ای زیبا و ساده از معماری باسیلیکایی است که با سه راهرو اصلی طراحی شده و ریشه‌های خود را از باسیلیکای قرن ششم میلادی گرفته است. این کلیسا از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

• نار‌تکس (ورودی یا دهلیز): محل قرارگیری نمادهای مذهبی از جمله تصویر سنت جورج، شهید بزرگ دین مسیحیت و الیاس نبی که با پوشش خزدار به یاد بازرگانان خزاز که سیستم آب‌رسانی را به فانار آوردند، به تصویر کشیده شده است.
• ناو (ناوس): محل تجمع مؤمنان و برگزاری مراسم عبادی که در کنار آن صندلی‌های چوبی آبنوس برای اعضای شورای مقدس و بازدیدکنندگان مذهبی و دولتی تعبیه شده‌اند.
• محراب (آلتار): جایی که مراسم مذهبی اصلی برگزار می‌شود و دارای تخت سلطنتی و محراب‌های جانبی است که در زمان پاتریارک گریگوری پنجم (۱۷۹۸) ساخته شده‌اند.

تاریخچه بازسازی های کلیسا

• سال ۱۶۱۴: بازسازی و نوسازی توسط پاتریارک تیموتیوس دوم که در کتیبه‌ای در نمای ورودی به آن اشاره شده است.
• بین سال‌های ۱۶۹۴-۱۷۰۲: پاتریارک کالینیکوس دوم دیوارها و سقف را ترمیم کرد.
• سال ۱۷۲۰: پس از آتش‌سوزی، کلیسا توسط پاتریارک جِرمیاه سوم بازسازی و یک گنبد به آن افزوده شد. کتیبه‌ای در ورودی کلیسا نام دو خیر مهم، کنستانتینوس کاپوکهچاجیاس و آتاناسیوس کیورتسیباسیس را ثبت کرده است.
• سال ۱۸۳۶: پس از تخریب گنبد، کلیسا دوباره توسط پاتریارک گریگوری ششم تعمیر شد و به شکل امروزی درآمد.
• دوره معاصر: در زمان پاتریارک بارثولومیو، کلیسا با حمایت پاناگیوتیس آنجلوپولوس و خانواده‌اش مرمت و تزئین شد. در سال ۲۰۰۰، سه موزاییک شامل تصویر مسیح در حال استراحت و دو فرشته در پشت کلیسا نصب شدند.

نمادگرایی در معماری و معنویت ارتدوکس

این کلیسا به سنت جورج شهید، یادآور نقش بنیادین شهادت در سنت ارتدوکس، تقدیم شده است. شهادت در این مذهب، چه به‌شکل شهادت خونین (شهادت سرخ) و چه به‌صورت تحمل رنج درونی (شهادت سفید)، بخش جدایی‌ناپذیری از هویت معنوی و فرهنگی مسیحیان ارتدوکس به شمار می‌رود. همان‌طور که تاریخ کلیسا مملو از سختی‌ها بوده، این ویژگی در معماری و مراسم مذهبی آن نیز انعکاس یافته است. این کلیسا به‌عنوان مرکز معنوی ارتدوکس در استانبول، هم نمادی از تعادل میان قدرت زمینی و عشق الهی است و هم محلی برای بازتاب پیوند عمیق میان زندگی مادی و جستجوی معنویت.

جایگاه روشن کردن شمع در کلیسای سنت جورج

اولین کاری که هر مسیحی ارتدوکس پس از ورود به کلیسا انجام می‌دهد، بوسیدن یک نماد مذهبی و سپس روشن کردن شمع است. این شمع، نمادی از نور مسیح است و در کنار سایر شمع‌ها در جایگاهی ویژه قرار می‌گیرد که نمادی از اجتماع مؤمنان و پیوندی است که بدن مسیح را تعریف می‌کند. جایگاه شمع در کلیسای پاتریارکال، کانون دعاهای عمیق و نیایش‌های روزانه است. این جایگاه که از چوب گردو ساخته و با گلبرگ‌های بزرگ عاج به شکل پنج‌ ضلعی تزئین شده، نمونه‌ای از هنر مصر باستان است. طبق کتیبه‌ای که روی آن قرار دارد، این جایگاه در سال ۱۶۶۹ به‌عنوان هدیه‌ای از سوی مانوئل، پسر پیتر، از کاستوریا یونان اهدا شده است. مانوئل، که در حرفه خزازی (پوست‌فروشی) فعالیت می‌کرد، یکی از خیرین بزرگ قسطنطنیه بوده است.

تخت پاتریارکال

تخت پاتریارکال یکی از ارزشمندترین آثار کلیسای سنت جورج است و به افسانه‌ها، به سنت یوحنا کریسوستوم (پاتریارک قرن چهارم) نسبت داده می‌شود. در سال ۱۵۷۷، پاتریارک جِرمیاه دوم این تخت را به کلیسای پاناگیا پاماکاریستوس هدیه داد. کتیبه‌ای در پایه تخت نشان می‌دهد که این اثر توسط یک هنرمند آتنی به نام لورنتیوس ساخته شده است. تخت که ارتفاعی چهارمتری دارد، از چوب گردو ساخته شده و با عاج، صدف مروارید و چوب‌های رنگی به شکل تاک تزئین شده است. این تخت در گذشته با جواهرات گران‌بها نیز آراسته شده بود که طی آسیب‌های بعدی از بین رفتند.

بین سال‌های ۱۶۵۲ تا ۱۶۵۴، این تخت در دوره پاتریارک پایسیوس اول آسیب دید و دو نماد ارزشمند خود را از دست داد. بعدها پاتریارک یاکووس آن را بازسازی کرد و نماد جدیدی از مسیح پانتوکراتور به‌ جای تصویر قبلی نصب شد. تخت پاتریارک در ناو کلیسا به‌عنوان صندلی رئیس صومعه استفاده می‌شود. در جشن‌های سنت یوحنا کریسوستوم، تصویر قدیس همراه با عصای اسقفی روی تخت قرار می‌گیرد. در این روزها، پاتریارک در صندلی جانبی (پاراترونیون) می‌نشیند و اجازه می‌دهد دیگر اسقف‌ها در مراسم خدمت کنند.

ایکونواستاسیس کلیسای سنت جورج

ایکنواستاسیس صفحه‌ای مذهبی است که ناو را از محراب جدا می‌کند و شامل تصاویری از زندگی مسیح، شهدا و قدیس‌هاست. این صفحه در کلیسای پاتریارکال سنت جورج ترکیبی از سبک‌های بیزانسی، رنسانس، باروک و عثمانی بوده و از چوب ساخته شده که در قرن بیستم به آن آب‌ طلا نیز اضافه شده است. برخی نمادهای مهم آن شامل مسیح تاک حقیقی، سنت جورج و تئوتوکوس بوده که به سال ۱۷۴۶ بازمی‌گردند. نماد سنت اوفمیا نیز مربوط به سال ۱۷۴۱ است.

ایکنواستاسیس در کلیسای سنت جورج به سه بخش و سه سطح تقسیم شده است. در جلوی این صفحه، نمادهای کوچک‌تری قرار داده شده‌اند تا برای نیایش و ارادت شخصی در دسترس باشند. بخش میانی شامل درب‌های شاهی با نمادهای بشارت (جبرئیل و تئوتوکوس) در بالا و سنت گریگوری الهی و سنت یوحنا کریسوستوم در پایین است.

بخش شمالی (چپ) یک نمازخانه کوچک محسوب می‌شود که به سه شخصیت مقدس اختصاص دارد و جشن مخصوص آن‌ها نیز در ۳۰ ژانویه برگزار می‌شود. در سمت راست دروازه کوچک، نماد تئوتوکوس همراه با مسیح و نماد سنت نیکلاس قرار دارد. در سمت چپ نیز نماد سه اسقف و یک نماد تمام ‌قد از فرشته مقرب میکائیل (که به‌طور سنتی به‌عنوان درب شمالی محراب شناخته می‌شود) دیده می‌شود.

بخش جنوبی (راست) نیز نمازخانه‌ای کوچک بوده که به نیایش پاناگیا پاماکاریستوس اختصاص یافته است. در سمت راست دروازه کوچک، موزائیک سنت یوحنا تعمیددهنده و نماد سنت اوفمیا قرار دارد. در سمت چپ نیز نماد دو شهید بزرگ، سنت جورج و سنت دمتریوس، همراه با نماد فرشته مقرب میکائیل (در جنوبی محراب) به چشم می‌خورد.

در سطوح بالایی، نمادهای کوچک‌تری دیده می‌شود که صحنه‌ها و جشن‌های عهد جدید و عهد عتیق را به تصویر می‌کشند. این سطوح همچنین شامل دوازده حواری مسیح و دوازده جشن اصلی کلیسا هستند که در برخی مناسبت‌ها برای نیایش پایین آورده می‌شوند.

جایگاه قاریان در کلیسای سنت جورج

دو جایگاه قاری کلیسای پاتریارکال که از چوب گردو و عاج ساخته شده‌اند، در سال ۱۷۱۲ از صومعه پاناگیا کاماریوتیسا در جزیره هالکی به فانار منتقل و در سال ۱۹۴۷ مرمت شدند. این جزیره به مدارس الهیات و تجاری‌اش شهرت دارد. سبک سرود خوانی در کلیسای سنت جورج، ترکیبی از شکوه پیروزمندانه و سادگی دعایی است.

سه نماد تاریخی در کلیسای سنت جورج

سه نماد تاریخی در کلیسای سنت جورج به شرح زیر است:

نماد پاناگیای پاماگارستوس

نماد موزاییکی پاناگیای پاماگارستوس، خدا را نشان می‌دهد که فرزند مسیح را در آغوش گرفته و به او اشاره می‌کند. این نماد به‌عنوان حامی کلیسای باستانی بیزانسی پاناگیای پاماگارستوس از ۱۴۵۶ تا ۱۵۸۷ خدمت کرده و سپس به کلیساهای پاتریارکی بعدی در قسطنطنیه منتقل شد و از اوایل قرن هفدهم در کلیسای سن جورج نصب گردید. این اثر هنری که محصول قرن یازدهم بوده و در دوران سلطنت مقدونی ساخته شده، دارای سبک هنری خاصی است که قبل از نمادگرایی معروف در آیا صوفیا و صومعه چورا شکل گرفته و به همین دلیل، اهمیت تاریخی زیادی دارد.

نماد یحیای پیامبر

در کلیسای سنت جورج استانبول، نماد یحیای پیامبر به‌طور معمول به‌صورت یک شیر، که نماد قدرت و شجاعت است به تصویر کشیده می‌شود. این نماد به‌ویژه در هنر مسیحی به‌عنوان نماد بشارت‌دهنده و نویددهنده ظهور مسیح شناخته می‌شود و در داخل کلیسا و در نقاشی‌های دیواری به‌وفور دیده می‌شود.

نماد پاناگیای فانرومنی

پاناگیای فانرومنی، که به معنای «مادر خدا» یا «مقدس‌ترین» است، نماد مهمی در کلیسای سنت جورج استانبول به شمار می‌آید. این نماد معمولاً به‌صورت تصویر مریم مقدس با عیسی مسیح در آغوشش به تصویر کشیده می‌شود. در کلیسا، این تصویر به‌عنوان نماد رحمت و محبت الهی مورد احترام قرار می‌گیرد و نشان‌دهنده مقام والای مریم مقدس است. تصاویر پاناگیای فانرومنی به‌ویژه در نوار بالایی کلیسا و در نقاشی‌های دیواری و آیکون‌ها به چشم می‌خورند و مورد توجه زائران و بازدیدکنندگان است. این نماد یک نقطه کانونی برای دعا و عبادت در کلیسا عمل کرده و به‌عنوان تجسم حضور مقدس در زندگی مؤمنان شناخته می‌شود.

نماد سه زن شگفت انگیز کلیسای سنت جورج

نماد سه زن شگفت ‌انگیز کلیسای سنت جورج به شرح زیر است:

سنت اوفیمیا

بقایای سنت اوفیمیا، در کلیسای پاتریارکی نگهداری می‌شود؛ او به‌عنوان یک شخصیت مهم در تاریخ مسیحیت شناخته شده است. سنت اوفیمیا در کالکدون به دنیا آمد و در دوران آزار و اذیت‌های امپراتوران دیوکلسین و ماکسمیان شکنجه شد. سنت اوفیمیا معجزه‌ای را در چهارمین شورای اکمناکی انجام داد. کلیسای ارتودکس هر ساله در ۱۱ ژوئیه این معجزه را در ۱۶ سپتامبر جشن می‌گیرد.

سنت سلوما

سنت سلوما، مادر هفت مکابی، به‌همراه فرزندانش در دفاع از قانون موسی در برابر شاه آنتیخوس چهارم سوریه جان خود را فدای ایمان خود کردند. به‌عنوان پیشگامان شهیدان مسیحی، مراسم یادبود وی در ۱ اوت برگزار می‌شود. با این حال، برخی تاریخ‌ نگاران بر این باورند که بقایای موجود به او تعلق ندارد و ممکن است متعلق به مریم سلوما، یکی از زنان حاضر در پای مصلوب، باشد.

سنت تئوفانو

سنت تئوفانو، امپراتریس بیزانسی، از یک خانواده نجیب و متعهد قسطنطنیه بود که با لئو ششم دانا ازدواج کرد. با وجود زندگی در کاخ امپراتوری، او همیشه یک زندگی زاهدانه را انتخاب کرده و از ثروت‌های دنیوی صرف‌ نظر کرد. او در تمام زندگی خود به دعا و صدقه‌دهی مشغول بود. یادبود او در تاریخ ۱۶ دسامبر برگزار می‌شود.

نماد سه مرد شگفت انگیز کلیسای سنت جورج

سه مجسمه هیرارک (باسیل بزرگ)، گرگوری مقدس و جان کرایسوس تام عنوان برجسته‌ترین افراد کلیسای اولیه شناخته می‌شوند و هر ساله در ۳۰ ژانویه مورد تجلیل قرار می‌گیرند. سنت باسیل به‌خاطر نبوغ الهی و کارهایش در زمینه کمک به فقرا و نیازمندان مشهور است، در حالی که سنت گرگوری به‌عنوان خداشناس برتر و سنت جان به‌عنوان بزرگ‌ترین موعظه‌کننده کلیسای یونانی شناخته می‌شوند. این سه در تاریخ مسیحیت تأثیر عمیقی گذاشته و مجسمه‌های آن‌ها در کلیساهای ارتودکس در سرتاسر جهان موجود است.

سینترونون

سینترونون در داخل حرم و پشت میز مقدس قرار دارد و شامل یک تخت مرمری بلند و یازده تخت چوبی کوچک‌تر است. طبق سنت‌های قانونی و عبادی، تنها پاتریارک مجاز به نشستن بر روی تخت مرمری است، در حالی که سایر تخت‌ها برای اسقف‌های سنتی و پاتریارکی محفوظ است. این تخت، برای پاتریارک اقمونیک است و به‌دلیل این که برخی از مرمرهای سینترونون به اوایل قرن پنجم برمی‌گردند، ممکن است با سنت جان هم دوره بوده باشند.

سینترونون یک عمل عبادی باستانی در کلیسای مسیحی بوده که نماد وحدت مؤمنان پیرامون اسقف محلی است، که به‌عنوان رئیس گردهمایی افخارستی عمل می‌کند. این ساختار همچنین نماد هم‌کاری اعضای کلیسای اسقفی است که تحت رهبری رئیس سینود محلی عمل می‌کنند. تخت اسقفی نمایان‌گر قدرت آموزشی اسقف است، در حالی که سینترونون وحدت عشق و ایمانی را که مشخصه کلیسا است، نشان می‌دهد.

نکات مهم قبل از رفتن به کلیسا سنت جورج

این کلیسا به نام سنت جورج، یک شهید مسیحی که در قرن چهارم به دستور امپراتور روم اعدام شد، نام‌گذاری شده است. او به‌خاطر امتناع از انکار اعتقاداتش به این سرنوشت دچار شد. در داخل کلیسا، آثار نقاشی‌ها و نمادهایی از او را مشاهده خواهید کرد که معمولاً او را در حال کشتن یک اژدها نشان می‌دهند. درون کلیسا، باقی‌مانده‌ای از آن‌چه مردم معتقدند بقایای ستون تنبیه است وجود دارد؛ جایی که ادعا می‌شود حضرت عیسی شلاق خورده است. دو تکه دیگر از این ستون در رم و اورشلیم حفظ شده‌اند. بقایای سه زن قدیس در داخل کلیسای پاتریارکی سنت جورج حفظ شده است که شامل سنت سولومونه، سنت تئوفانو و سنت اوفیمیا می‌شود. قبل از ورود به این مکان، انتظار داشته باشید که تحت یک بازرسی امنیتی سخت‌گیرانه قرار بگیرید. در حالی که ورود به کلیسا هزینه‌ای ندارد، اما هرگونه کمک مالی همیشه مورد تقدیر قرار می‌گیرد.