آشنایی با استون هنج؛ مشهورترین اثر باستانی انگلستان

استون هنج، بنای سنگی ۵۰۰۰ ساله، به عنوان یک میراث جهانی یونسکو ثبت و هر ساله میلیون ها گردشگر از سراسر دنیا از آن دیدن می کنند.

استون هنج (Stonehenge) یکی از مشهورترین و اسرارآمیزترین آثار باستانی جهان است. این بنای سنگی، که قدمتی بالغ بر ۵۰۰۰ سال دارد، از چندین سنگ عظیم و سنگ‌های کوچک‌تر که به‌ صورت دایره‌ای چیده شده‌اند، تشکیل شده است. استون هنج به‌ عنوان یک میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و هر ساله میلیون‌ها گردشگر از سراسر دنیا برای بازدید از این سازه شگفت‌انگیز به انگلستان سفر می‌کنند. پس اگر قصد سفر با تور انگلیس و بازدید از آثار باستانی استون هنج را دارید با خواندن این مطلب همراه ما باشید؛ چراکه در ادامه، شما را به نگاهی اجمالی درباره این یادمان تاریخی حیرت‌انگیز دعوت می‌کنیم.

فهرست مطالب

• استون هنج چیست؟
• استون هنج کجاست؟
• معنی استون هنج
• چه کسی استون هنج را ساخت؟
• تاریخچه و مراحل ساخت استون هنج
• معرفی مگالیت های استون هنج
• عملکرد و کاربرد استون هنج
• عجایب استون هنج
• افسانه استون هنج
• استون هنج در قرن بیست و یکم

استون هنج چیست؟

استون هنج، مجموعه سنگی ۵۰۰۰ ساله‌ای است که به‌دلیل معماری منحصربه‌فرد و معماهای پیرامون هدف ساخت آن، از اهمیت خاصی برخوردار است. برخی محققان بر این باورند که استون هنج یک تقویم نجومی بوده و در ارتباط با خورشید و ستارگان استفاده می‌شده است؛ در حالی که دیگران آن را مکانی مقدس برای برگزاری مراسم مذهبی و آیینی می‌دانند. با وجود تحقیقات فراوان، دلیل دقیق ساخت این بنا همچنان نامشخص است و همین امر جذابیت آن را برای تاریخ‌شناسان و باستان‌شناسان دوچندان می‌کند. استون هنج نمادی از تلاش انسان‌های اولیه برای درک کیهان و جایگاهشان در جهان محسوب می‌شود و همچنان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رازهای تاریخ باقی مانده است.

استون هنج کجاست؟

استون هنج در دشت سالزبری جنوب انگلستان، حدود ۱۳ کیلومتری شمال شهر سالزبری قرار دارد.

معنی استون هنج

استون ‌هنج در زبان انگلیسی قدیم به معنی «سنگ‌های آویزان» است. نام «استون ‌هنج» از دو بخش تشکیل شده: «استون» به معنی سنگ و «هنج» که به معنی آویزان یا معلق بودن است، احتمالاً به نحوه چیدمان سنگ‌ها در این بنای تاریخی اشاره دارد که برخی از سنگ‌ها به‌صورت افقی روی ستون‌های عمودی قرار گرفته‌اند.

چه کسی استون هنج را ساخت؟

به‌عنوان یکی از مشهورترین بناهای تاریخی جهان، در طول قرن‌ها داستان‌های مختلفی درباره سازندگان استون هنج مطرح شده است. یکی از این داستان‌ها به نویسنده قرن دوازدهم، جفری مونماوت برمی‌گردد که معتقد بود این بنا کار جادوگر مرلین است. طبق این روایت، در قرن پنجم میلادی، صدها نجیب‌زاده بریتانیایی توسط ساکسون‌ها در دشت سالزبری به قتل رسیدند و در آن‌جا دفن شدند.

پادشاه آورلوس آمبروسیا تصمیم به ساخت یادبودی برای رعایایش گرفت و ارتشی به ایرلند فرستاد تا دایره‌ای سنگی به نام حلقه غول‌ها را به دست آورد. اگرچه سربازان در شکست‌دادن ایرلندی‌ها موفق بودند، اما نتوانستند سنگ‌ها را جابجا کنند؛ بنابراین مرلین با استفاده از جادو، سنگ‌ها را به آن سو منتقل کرد و بر روی گورستان جمعی چید.

با این حال، بسیاری از تاریخ‌ نگاران و باستان ‌شناسان مدرن بر این باورند که ساخت استون هنج به هزاران سال پیش از ظهور مرلین برمی‌گردد و این بنا توسط چندین قبیله مختلف ساخته شده است. این فرضیه با یافته‌های استخوان‌ها، ابزارها و سایر آثار باستانی موجود در سایت تأیید می‌شود. مرحله اول ساخت این بنا به کشاورزان نئولیتیک بومی جزایر بریتانیا نسبت داده می‌شود. به دنبال آن، گروه‌هایی با ابزارهای پیشرفته و زندگی اجتماعی مدرن‌تر، به ساخت استون هنج ادامه دادند. برخی از محققان بر این باورند که این گروه‌ها ممکن است مهاجرانی از قاره اروپا بوده باشند، در حالی که بسیاری دیگر اعتقاد دارند آن‌ها نسل‌های بومی بریتانیایی هستند که از سازندگان اصلی بنا نشأت گرفته‌اند.

در طول تاریخ نظریات مختلفی درباره سازندگان استون هنج مطرح شده است؛ از جمله این که ممکن است کار ساکسون‌ها، دانمارکی‌ها، رومی‌ها، یونانی‌ها یا مصری‌ها باشد. در قرن هفدهم، دو باستان‌شناس به نام‌های جان اوبری و ویلیام استوکی، استون هنج را به درودها (کشیشان سلتیک) نسبت دادند. اما تاریخ‌گذاری رادیوکربن در نیمه دوم قرن بیستم نشان داد که استون هنج بیش از ۱۰۰۰ سال قبل از حضور سلت‌ها ساخته شده است؛ در نتیجه این نظریه رد شد.

تاریخچه و مراحل ساخت استون هنج

استون هنج در منطقه‌ای بنا شد که پیش‌تر برای مردم میان‌سنگی و نوسنگی اهمیت خاصی داشت. حدود ۸۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد، سازندگان این بنا در فاصله ۲۰۰ متری از محل فعلی استون هنج، گودال‌هایی حفر و تیرک‌هایی از درخت کاج نصب کرده بودند. ساخت بناهای یادبود به‌ویژه در این دوره غیرعادی بود، زیرا هیچ بنای یادبود مشابهی از این دوران در شمال غربی اروپا وجود نداشت.

در شعاع پنج کیلومتری استون هنج، ۱۷ تپه تدفین از دوره نوسنگی و دو بنای یادبود «کورسوس» (Cursus) وجود دارد که همگی مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد هستند. همچنین محوطه باستانی بزرگی نزدیک شهر لارک‌هیل در ویلتشر وجود دارد که به سال‌های ۳۷۵۰ تا ۳۶۵۰ قبل از میلاد تعلق داشته و از نظر هم‌ترازی با انقلاب‌های تابستانی و زمستانی، مقدس و مورد احترام بود. به همین دلیل، کارشناسان بر این باورند که استون هنج در تراز با خورشید قرار گرفته و احتمالاً این قرارگیری تحت تأثیر سازه‌های مشابه در این منطقه بوده است.

استون هنج در شش مرحله در فاصله سال‌های ۳۰۰۰ تا ۱۵۲۰ قبل از میلاد، در دوران گذار انسان از نوسنگی به عصر برنز ساخته شد. این بنا به دست کشاورزان، چوپانان و دام‌داران ساخته شده است؛ زیرا تغییر فصل و حرکات خورشید برای این دسته از افراد اهمیت زیادی داشت. همچنین دلایلی چون احترام به درگذشتگان در زمان‌های خاص سال یا پرستش خدای خورشید نیز مطرح شده است.

مراحل ساخت و ساختار استون هنج

ساخت استون هنج به حدود ۵۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد زمانی که کشاورزان مهاجر آناتولی ایده‌های کشاورزی و مهندسی را به بریتانیایی‌ها معرفی کردند. قدیمی‌ترین قسمت از بنای باستانی استون هنج در سال‌های ۳۰۰۰ تا ۲۹۳۵ قبل از میلاد به‌ دست کشاورزان احداث شد و شامل محوطه‌ای مدور است که ۵۶ گودال به نام گودال‌های اوبری در آن وجود دارد. این گودال‌ها به افتخار جان اوبری نام‌گذاری شده‌اند که آن‌ها را در سال ۱۶۶۶ میلادی کشف کرد.

این محوطه با یک خندق محصور شده است که دارای برآمدگی خاکی بلندی در لبه داخلی و برآمدگی کوتاه‌تری در لبه بیرونی است. حفاری‌ها نشان داد که در کف این خندق شاخ‌های گوزن و استخوان‌های گاو و آهو پیدا شده است که به قرن‌ها قبل تعلق دارد. همچنین، دو ورودی برای این محوطه در نظر گرفته شده بود که ورودی اصلی در شمال شرقی و ورودی باریک‌تر در جنوب واقع شده بود.

در طول سال‌ها، اعتقاد بر این بود که گودال‌های اوبری به‌عنوان چاله‌ای برای ستون‌های چوبی عمل می‌کردند؛ اما تحقیقات نشان داده است که ممکن است از این گودال‌ها برای قراردادن سنگ‌های کبود ولز استفاده شده باشد. در حفاری های دهه اول قرن ۲۱، بین ۱۵۰ تا ۲۴۰ خاکستر دفن‌شده انسان در اطراف گودال‌های اوبری کشف شد که اکثر آن‌ها مربوط به مردان بالغ بوده‌اند.

سنگ های استون هنج

در سال ۲۰۰۹، دایره‌ای به قطر ۱۰ متر در ساحل رودخانه آون کشف شد که با نام «بلو استون هنج» شناخته می‌شود. این دایره شامل حدود ۲۵ سنگ کبود ولز است. احتمال می‌رود اجساد در این محل سوزانده و سپس در استون هنج به خاک سپرده می‌شدند.

حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد، سنگ‌های سارسن به این منطقه انتقال یافتند و در دایره استون هنج به‌صورت پنج سه‌سنگ (دو سنگ عمودی و یک سنگ افقی) قرار گرفتند که شکلی شبیه به نعل اسب درست کردند. سنگ‌های سارسن عمودی حدود ۲۵ تن وزن و ۵٫۵ متر ارتفاع دارند. در مرکز این ساختار، سه ‌سنگ غول‌پیکر قرار دارد که ارتفاع آن‌ها به ۹ و ۱۰ متر و وزنی بیشتر از ۴۵ تن می‌رسد.

سنگ‌های افقی به‌صورت منحنی در کنار هم قرار گرفته‌اند تا دایره سارسن را تشکیل دهند و اتصالات آن‌ها با استفاده از چکش‌های سنگی ایجاد شده بود. امروزه تنها شش سنگ افقی و دو سنگ دیگر در زمین باقی مانده است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد شاید دایره سارسن هرگز کامل نشده باشد. ریچارد اتکینسون معتقد بود که سنگ‌های کبود استون هنج حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد به‌صورت دو ردیف گودال متحدالمرکز قرار داده شده بودند؛ در حالی که تحقیقات اخیر نشان داده است این گودال‌ها به‌عنوان بخشی از دایره سارسن و سه‌سنگ‌ها ساخته شده‌اند.

استفاده از استون هنج حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد متوقف شد و تغییرات فرهنگی و مذهبی ممکن است منجر به فراموشی ارزش این بنا شده باشد. از اواخر قرن نوزدهم، استون هنج تحت بازسازی قرار گرفت و تلاش‌های مرمت تا سال ۱۹۶۴ ادامه یافت. از آن زمان دیگر سنگ‌ها جابه‌جا نشده‌اند.

معرفی مگالیت های استون هنج

استون هنج به‌عنوان یکی از مگالیت‌های معروف دنیا، از دو نوع سنگ اصلی تشکیل شده است: سنگ‌های سارسن و سنگ‌های بلوستون. سنگ‌های سارسن که بزرگ‌ترین آن‌ها بیش از ۴۰ تن وزن و ارتفاع ۲۴ فوت دارند، از معادنی واقع در ۲۵ مایلی شمال دشت سالزبری استخراج شده‌اند. به نظر می‌رسد این سنگ‌ها با استفاده از وسایل ابتدایی مانند سورتمه‌ و طناب‌ به محل استون هنج منتقل شده‌اند و ممکن است در زمان ساخت، برخی از آن‌ها در نزدیکی محل نصب نیز موجود بوده‌ باشند.

از سوی دیگر، سنگ‌های بلوستون از تپه‌های پرسیلی در ولز به استون هنج آورده شده‌اند، که مسافتی حدود ۲۰۰ مایل را شامل می‌شود. نحوه انتقال این سنگ‌ها به محل، یکی از چالش‌ برانگیزترین سوالات در مورد استون هنج است. یکی از نظریات قدیمی حاکی از آن است که سازندگان این بنا برای حمل بلوستون‌ها از سورتمه‌ و غلتک‌های چوبی استفاده کرده و سپس با قایق‌ آن‌ها را به سواحل ولز و به سمت دشت سالزبری منتقل کرده‌اند. فرضیه‌های جدیدتر نیز از استفاده از سبدهای بزرگ بافته‌شده و یا ترکیبی از تخته‌های شیاردار و چند گروه گاو برای حمل این سنگ‌ها سخن می‌گویند.

علاوه بر این، برخی زمین‌شناسان در دهه ۱۹۷۰ نظریه‌ای مطرح کردند که بر اساس آن، ممکن است یخچال‌های طبیعی نقش اصلی در جابجایی این سنگ‌ها را داشته باشند. این نظریه پیشنهاد می‌کند که یخچال‌های طبیعی می‌توانند سنگ‌های بزرگ را به مسافت‌های دور منتقل کنند و به‌طور تصادفی سنگ‌های بلوستون را به نزدیکی استون هنج رسانده‌اند. با این حال، بیشتر باستان‌شناسان نسبت به این نظریه محتاط بوده و به این سوال می‌پردازند که چگونه نیروهای طبیعی می‌توانند دقیقاً تعداد سنگ‌های مورد نیاز برای تکمیل دایره را به این مکان بیاورند.

عملکرد و کاربرد استون هنج

اطلاعات مربوط به سازندگان و ساخت استون هنج تا حدودی مبهم است؛ از طرفی دیگر، هدف ساخت این بنای شگفت‌انگیز بیشتر به یک راز شبیه است. تاریخ‌‌نگاران بر این باورند که استون هنج به مدت بیش از ۱۰۰۰ سال مکانی بسیار مهم بوده است؛ اما این که چه چیزی باعث جذب بریتانیایی‌های اولیه به دشت سالزبری و ترغیب آن‌ها به ادامه توسعه این بنا شد را شاید هرگز نتوانیم بفهمیم.

شواهد باستان‌شناسی قوی وجود دارد که نشان می‌دهد استون هنج حداقل در بخشی از تاریخ طولانی خود به‌عنوان یک محل دفن استفاده شده است؛ اما بیشتر محققان بر این باورند که این مکان کارکردهای دیگری نیز داشته است. این کارکردها شامل مراسم مذهبی، مقصد زیارتی، محل آرامش خانواده‌های سلطنتی یا یادبودی برای احترام و ارتباط روحانی با نیاکان دور بوده است.

در دهه ۱۹۶۰، جرالد هاوکینز، ستاره‌شناس، نظریه‌ای ارائه کرد مبنی بر این که این مجموعه سنگ‌های مگالیتیک به‌عنوان یک تقویم نجومی عمل می‌کند و نقاط مختلف آن به پدیده‌های نجومی مانند نقاط عطف فصل‌ها، اعتدال‌ها و کسوف‌ها مرتبط است. با این که نظریه او در طول سال‌ها توجه زیادی را جلب کرده است، منتقدان معتقدند که سازندگان استون هنج احتمالاً دانش لازم برای پیش‌بینی چنین رویدادهایی را نداشتند و همچنین آسمان ابرآلود انگلستان دید آن‌ها را مسدود می‌کرده است.

به‌تازگی، نشانه‌هایی از بیماری و آسیب در بقایای انسانی که در استون هنج پیدا شده است گروهی از باستان ‌شناسان بریتانیایی را به این نتیجه رسانده که ممکن است این مکان به‌عنوان یک محل درمانی در نظر گرفته می‌شده است. این احتمال وجود دارد که سنگ‌های آبی خاص به‌دلیل باور به خواص شفابخش خود، به‌عنوان یک منبع درمانی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. به‌طور کلی، استون هنج به‌عنوان یک مرکز مهم فرهنگی و معنوی در جامعه آن زمان عمل کرده و سوالات و نظریات مختلفی را درباره هدف و عملکرد آن به وجود آورده است.

عجایب استون هنج

استون هنج، با وجود شهرت جهانی، بزرگ‌ترین هنج بریتانیا نیست و محوطه آن حدود ۲,۶۰۰ هکتار و مساحت خندق مدور آن ۱۰,۰۰۰ متر مربع است. ساخت این بنا ۱۸۰ نسل و بیش از ۲۰ میلیون ساعت زمان برده است. برخی از سنگ‌ها به‌دلیل فعالیت‌های کرم‌های خاکی فرورفته‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد که مردان، زنان و کودکان در این محل دفن شده‌اند و جوامع دروئیدی آن را معبد خود می‌دانند. استون هنج در سال ۱۹۱۵ به حراج گذاشته شد و اولین عکس هوایی آن در سال ۱۹۰۶ ثبت شد. همچنین، حدود ۱,۵۰۰ شیء رومی در این مکان یافت شده که نشان‌دهنده اهمیت آن در تاریخ است. در سال ۱۹۸۵، استون هنج محل درگیری بین پلیس و کاروانی از مسافران بود که قصد برگزاری جشنواره‌ای در این مکان را داشتند، که به «نبرد بینفیلد» معروف شد. این حوادث نشان‌دهنده ارتباط عمیق استون هنج با فرهنگ و اجتماع معاصر است.

در دسامبر ۲۰۱۵، باستان‌شناسان کشف دو معدن در کوه‌های «پرزلی» را اعلام کردند که حدود ۲۲۵ کیلومتر از استون هنج فاصله دارد و اعتقاد بر این است که سنگ‌های آبی از آن‌جا تأمین شده‌اند. فرورفتگی‌های سنگی در هر دو مکان با ابعاد سنگ‌های آبی مطابقت داشت و چندین سنگ از اندازه مشابه هنوز موجود است. این کشف به باستان‌شناسان این امکان را داد که تاریخ‌گذاری رادیوکربنی پوسته‌های فندق و زغال‌سنگ موجود در معادن را انجام دهند که نشان می‌دهد سنگ‌های آبی حدود ۵۰۰ سال قبل از ساخت استون هنج استخراج شده‌اند. محققان فرض کردند که این سنگ‌های آبی ممکن است به‌طور اولیه بخشی از یک بنای یادبود قدیمی‌تر بوده باشند که بعداً برای ساختار نمادین استون هنج تخریب شده است.

افسانه استون هنج

استون هنج به‌عنوان یکی از اسرارآمیزترین بناهای باستانی در طول تاریخ منبع افسانه‌ها و داستان‌های زیادی بوده است. برخی از این افسانه‌ها عبارت‌اند از:

• افسانه جادوگر مرلین: یک افسانه مشهور مدعی بود که استون هنج در قرون وسطا توسط جادوگر مرلین ساخته شده است. طبق این داستان، مرلین سنگ‌ها را با جادوی خود از ایرلند به انگلستان منتقل کرد و آن‌ها را به همین شکل منظم چید.
• غول‌ها: در برخی روایات دیگر گفته شده که استون هنج توسط غول‌ها ساخته شده است. آن‌ها این سنگ‌های عظیم را از آفریقا آورده و با نیروی فوق بشری خود آن را برپا کرده‌اند.
• دروازه ستاره‌ها: یکی از افسانه‌های مدرن استون هنج این است که این بنا به‌عنوان یک دروازه ستاره‌ (Stargate) عمل می‌کرده و به بیگانگان اجازه می‌داده تا به زمین سفر کنند یا از آن به‌عنوان سکویی برای ارتباط با دیگر جهان‌ها استفاده می‌شده‌ است.
• قربانگاه: برخی افسانه‌ها استون هنج را یک قربانگاه مقدس می‌دانند که برای اجرای مراسم مذهبی یا قربانی‌کردن ساخته شده است.
• تاثیرات شفابخش: یک افسانه دیگر می‌گوید که سنگ‌های استون هنج قدرت شفابخشی دارند و هرکسی که به آن‌ها نزدیک شود، از بیماری‌ها رهایی پیدا می‌کند.

این افسانه‌ها به‌دلیل نبود شواهد قطعی درباره کاربری اصلی استون هنج تا به امروز پابرجا مانده‌اند.

استون هنج در قرن بیست و یکم

استون هنج هنوز هم مشهورترین دایره سنگی در جهان است که هر سال بیش از یک‌میلیون بازدیدکننده را به خود جذب می‌کند. این مکان نماد رمز و راز و شگفتی میراث ماقبل تاریخ بشر است. به‌مدت بیش از یک قرن، این سایت محل تجمع افرادی بوده است که جشن‌های اعتدال تابستانی را برگزار می‌کردند. اگرچه تجمعات بزرگ در سال ۱۹۸۵ به‌دلیل درگیری‌های خشونت‌آمیز با پلیس ممنوع شد، اما این سنت در سال ۲۰۰۰ از سر گرفته شد و اکنون این جشن‌ها جمعیتی بیش از ۳۰هزار نفر را جذب می‌کنند. گروه‌های مدرن دروئید، استون هنج را به‌عنوان یک سایت مقدس می‌دانند، اگرچه ارتباط آن با دروئیدهای اصلی مورد بحث است. 

طی قرن‌های بیستم و بیست‌ویکم، دولت بریتانیا چندین بار پیشنهاد ساخت یک مرکز بازدید جدید را مطرح کرد، اما محدودیت بودجه و اختلاف نظرها پروژه را به تأخیر انداخت. سرانجام، در سال ۲۰۱۳، یک مرکز بازدید جدید حدود ۱.۵ مایل (۲ کیلومتر) از بنای تاریخی افتتاح شد که توسط شرکت استرالیایی «دن‌تون کُرکر مارشال» طراحی شده است. این مرکز دارای سقفی موج‌دار است که بر روی ستون‌های فولادی باریک و زاویه‌دار قرار دارد و شامل یک مکعب شیشه‌ای برای کافه و فروشگاه به همراه ساختاری از چوب فندق است که یک موزه را در خود جای داده است.

علاوه بر این، بررسی‌های ژئوفیزیکی که در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ انجام شد باعث کشف دو دایره گودال دیگر شده است؛ یکی در «ایرمنز کُرْنر» و دیگری در شمال غربی سایت اصلی. هدف و تاریخ‌گذاری این دایره‌ها هنوز نامشخص است و این سؤال را باز می‌گذارد که آیا این دایره‌ها برای جای‌گذاری تیرک‌ و سنگ‌ کنده شده‌اند یا نه.