آشنایی با دریای اژه، نگین آبی مدیترانه

دریای اژه نه‌ تنها به‌ خاطر سواحل زیبا و آب های زلال خود، بلکه به‌ خاطر آثار باستانی و فرهنگی که در اطراف آن وجود دارد، بسیار مشهور است.

دریای اژه با سواحل شگفت‌انگیز و جزایر فراوان، یکی از آن مقاصدی است که می‌تواند هر گردشگری را مجذوب خود کند. این دریا که در حدفاصل ترکیه و یونان قرار دارد، بخشی از دریای مدیترانه است و به‌ خاطر تاریخ غنی، فرهنگ‌های متنوع و مناظر طبیعی خیره‌کننده‌اش شناخته می‌شود. دریای اژه نه تنها به‌ دلیل سواحل زیبا و آب‌های زلال خود بلکه به‌ خاطر آثار باستانی و فرهنگ مناطق اطرافش مورد توجه قرار گرفته است. شهرهای باستانی مانند اژه، میلتوس و افسوس، شاهدانی بر تاریخ پر فراز و‌ نشیب این منطقه هستند. همچنین، جزایر معروف این منطقه، مانند سانتورینی و میکونوس، به‌ خاطر مناظر طبیعی و فرهنگی بی‌نظیر خود، سالانه میلیون‌ها گردشگر را جذب می‌کنند. با توجه به تنوع زیستی و فرهنگی این دریا، می‌توان گفت دریای اژه یک نقطه تلاقی بین تاریخ و طبیعت است که می‌تواند تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای هر مسافر به ارمغان آورد. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف دریای اژه خواهیم پرداخت و به کشف جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی آن خواهیم پرداخت.

فهرست مطالب

• دریای اژه کجاست؟
• ریشه نام دریای اژه
• آشنایی با جزایر دریای اژه
• آب‌وهوای دریای اژه
• تاریخچه دریای اژه
• ریشه سکونت انسان ها در دریای اژه
• اقتصاد دریای اژه
• منطقه دریای اژه به چه چیز معروف است؟
• بهترین زمان برای سفر به منطقه اژه در ترکیه
• دریای اژه روی نقشه

دریای اژه کجاست؟

دریای اژه (Aegean Sea) در شرق دریای مدیترانه واقع شده و میان شبه‌جزیره آناتولی (ترکیه) و شبه‌جزیره بالکان (یونان) قرار دارد. این دریا به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود، نقش مهمی در تاریخ و اساطیر ایفا کرده است؛ از جمله در جنگ تروا که در متون تاریخی و اساطیری به آن پرداخته شده است. مساحت دریای اژه حدود ۲۱۵٬۰۰۰ کیلومتر مربع بوده و عمیق‌ترین نقطه آن به ۳٬۵۴۴ متر می‌رسد. این دریا با طول تقریبی ۷۰۰ کیلومتر و عرض ۴۰۰ کیلومتر گسترده شده و از طریق تنگه‌های بسفر و داردانل به دریای سیاه و دریای مرمره پیوند می‌خورد.

دریای اژه به دو بخش «دریای میرتوان» و «دریای تراکی» تقسیم شده و در محل برخورد صفحات تکتونیکی آفریقا و اوراسیا قرار گرفته است؛ موقعیتی که این منطقه را به یکی از فعال‌ترین نواحی زلزله‌خیز مدیترانه تبدیل کرده است. نزدیکی آن به یونان و ترکیه نیز باعث شده از دهه ۱۹۷۰ میلادی تاکنون، منبعی برای تنش‌ها و مناقشات بین این دو کشور باشد.

ریشه نام دریای اژه

ریشه نام دریای اژه (Aegean Sea) به اساطیر یونان باستان بازمی‌گردد و به شخصیتی به نام «اژئوس» (Aegeus) نسبت داده می‌شود. بر اساس یکی از روایت‌های اسطوره‌ای، اژئوس و تِسئوس توافق کردند که اگر تِسئوس موفق به کشتن مینوتور شود (موجودی با سر گاو و بدن انسان)، در بازگشت به آتن بادبان سفید بر کشتی نصب کند؛ اما در صورت شکست، بادبان سیاه برافراشته شود. هرچند تِسئوس توانست مینوتور را از میان بردارد، در مسیر بازگشت به آتن به‌دلیل فراموشی، بادبان سیاه را بر کشتی برافراشت. اژئوس با دیدن بادبان سیاه، گمان کرد پسرش کشته شده و از سر ناامیدی خود را به دریا انداخت. از آن زمان، این دریا به افتخار او «دریای اژه» نامیده شد.

آشنایی با جزایر دریای اژه

دریای اژه شامل بیش از ۱۴۰۰ جزیره با اندازه‌ها و ساختارهای گوناگون است. بیشتر این جزایر در حاکمیت یونان قرار دارند، هرچند ترکیه نیز بر برخی از آن‌ها ادعاهایی دارد. این مجموعه جزایر به‌طور کلی در قالب هفت گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند:

• جزایر شمالی دریای اژه: این جزایر در قسمت شمالی دریای اژه قرار دارند و بیشتر آن‌ها متعلق به یونان هستند. جزایر اصلی یونانی این گروه شامل خیوس، ساموس، لمونس، ایکاریا، لسبوس، پِسارا و رودس هستند. از جزایر ترکی نیز می‌توان به تنِدوس، ایمبروس و جزیره خرگوش اشاره کرد.
• جزایر غربی دریای اژه: مهم‌ترین جزیره غربی دریای اژه، اِوُبیا بوده که توسط تنگه اروپیوس از سرزمین اصلی یونان جدا شده است. اوبیا دومین جزیره بزرگ یونان پس از کرت محسوب می‌شود و جمعیتی حدود ۱۹۸۰۰۰ نفر دارد.

• اسپورادها: جزایر اسپوراد در ساحل شرقی یونان قرار دارند. این گروه شامل ۲۴ جزیره است که فقط چهار جزیره آن جمعیت دائمی دارند: سکیروس، آلونیسوس، اسکپلوس و سکیاتوس.
• سیکلادها: جزایر سیکلاد در جنوب شرقی سرزمین اصلی یونان واقع شده‌اند و شامل ۲۲۰ جزیره هستند. بزرگترین این گروه ناکوس و پرجمعیت‌ترین نیز سیروس است. سایر جزایر مهم شامل آمورگوس، آندروس، دِلوس، میِلوس، پاروس و سیفنوس هستند.

• جزایر سارونیک: این جزایر در خلیج سارونیک، در نزدیکی سرزمین اصلی یونان قرار دارند. جزایر اصلی و مسکونی شامل پوروس، آگیستری، اِجینا و سالامیس هستند. این جزایر به‌دلیل خانه‌های تعطیلاتی یونانی و دسترسی از طریق کشتی، محبوبیت زیادی دارند.
• دودکانس: این گروه شامل ۱۵ جزیره بزرگ و ۱۵۰ جزیره کوچک است که در جنوب شرقی دریای اژه واقع شده‌اند. از میان آن‌ها تنها ۲۶ جزیره مسکونی هستند. جزایر اصلی شامل رودس، پاتموس، کالکی، کاسوس، سیمی و کالیمِنوس می‌شوند.
• کرت: کرت بزرگترین جزیره یونان و ۸۸ مین جزیره بزرگ جهان است. این جزیره در جنوب دریای اژه قرار داشته و جمعیتی حدود ۶۳۵۰۰۰ نفر دارد. کرت و جزایر اطراف آن، منطقه کرت را تشکیل می‌دهند.

آب‌وهوای دریای اژه

آب‌وهوای دریای اژه در دسته اقلیم‌های مدیترانه‌ای قرار می‌گیرد و با زمستان‌های بارانی و تابستان‌های خشک شناخته می‌شود. دوره سرد و مرطوب از نوامبر تا مارس ادامه دارد، در حالی که تابستان‌هایی گرم و خشک بین ژوئن تا اوت بر این منطقه حاکم است. در ماه‌های گذار مانند آوریل، می، سپتامبر و اکتبر شرایط جوی متغیریایجاد می‌شود.

این دریا نقشی کلیدی در تعدیل رطوبت، کنترل جریان بادها و کاهش نوسانات دمایی ایفا می‌کند. بادهای موسمی اژه که با نام «ملتمی» (Meltemia) شناخته می‌شوند، از اواخر می تا اکتبر می‌وزند. این بادها عمدتاً از سمت شمال آمده و در ماه‌های ژوئیه و اوت به بیشترین شدت خود می‌رسند. معمولاً هر دوره وزش این بادها بین دو تا چهار روز طول می‌کشد و بیشترین سرعت آن‌ها حوالی ساعت ۱۴ رخ می‌دهد. ملتمی پس از غروب خورشید کاهش می‌یابد و در سپیده‌دم دوباره شدت می‌گیرد.

در شمال دریای اژه، بادها از شمال شرقی می‌وزند؛ در بخش‌های مرکزی از شمال، و در جنوب از شمال غربی جریان می‌گیرند. نزدیک جزیره رودس، جهت بادها به سمت غرب تغییر می‌کند. در منطقه سیکلادها و جنوب دریای اژه، بادهای ملتمی تحت تأثیر نسیم دریا شدت بیشتری پیدا می‌کنند. در زمستان، بادهای شمالی با سرعت ۸ تا ۹ بوفور در تنگه‌ها و جزایری مانند سیکلادها به‌شدت می‌وزند. این بادها به‌ویژه در تنگه کافیرس (Cavo D’Oro) محسوس‌تر هستند. در بخش‌های جنوبی و غربی دریای اژه نیز، بادهای سیروکو که از جنوب غربی می‌وزند، به‌خصوص در زمستان باعث افزایش رطوبت و بارندگی می‌شوند. هرچند این بادها چندان شدید نیستند، اما در دوره‌های سرد زمستان گاهی همراه با ابرهای کم‌ارتفاع و باران دیده می‌شوند.

تاریخچه دریای اژه

تاریخ دریای اژه با برقراری ارتباطات فرهنگی و تجاری میان تمدن‌های این منطقه و مصر آغاز می‌شود. در دوره‌های اولیه، سفال‌های برنزی از دریای اژه در مصر یافت شده و آثار متعددی از مصر نیز در جزیره کرت کشف شده است. اشیای به‌دست‌آمده از یک کشتی غرق‌شده در سواحل جنوبی ترکیه، از جمله نخستین طلسم طلایی متعلق به ملکه نفرتیتی، نشان‌دهنده روابط تجاری گسترده میان یونان میسنی، قبرس، مصر، فلسطین، سوریه و آفریقا در قرن چهاردهم پیش از میلاد است. تمدن‌های پیشرفته‌ای که در جزایر اژه، به‌ویژه در کرت، بین سال‌های ۳۰۰۰ تا ۱۴۵۰ پیش از میلاد شکل گرفتند، نقش مهمی در تاریخ اروپا ایفا کردند. تمدن مینوسی در کرت، با خلق آثار هنری چشمگیر، ساخت بناهای پیچیده، و ایجاد شبکه‌های تجاری گسترده، نخستین تمدن پیشرفته اروپا را بنیان نهاد. در آن دوران، سطح آب دریای اژه پایین‌تر بود و برخی جزایر، از جمله میلوس، همچنان به خشکی متصل بودند.

در قرون ۸ تا ۶ پیش از میلاد، شهرهای مهمی چون اسپارتا، آتن، تبس و کورینتوس در نزدیکی دریای اژه شکل گرفتند. با گسترش امپراتوری مقدونیه به رهبری فیلیپ دوم و پسرش اسکندر معروف، دریای اژه به کنترل آنان درآمد. پس از مرگ اسکندر، قلمرو او میان ژنرال‌هایش تقسیم شد و این تقسیم‌بندی‌ها به تسلط آسان‌تر امپراتوری روم بر مناطق مختلف منجر شد. پس از سقوط روم، امپراتوری بیزانس کنترل دریای اژه را تا قرن چهاردهم در دست داشت. با سقوط بیزانس، امپراتوری عثمانی بر سواحل دریای اژه، به جز کرت، مسلط شد و این کنترل برای بیش از ۵۰۰ سال ادامه داشت. حضور عثمانیان در این منطقه تا پایان جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی ادامه یافت.

پس از جنگ جهانی اول، ترکیه و یونان کنترل دریای اژه را به دست گرفتند و مرزهای امروزی میان این دو کشور شکل گرفت. علی رغم برخی تنش‌ها و اختلافات تاریخی، هر دو کشور همچنان نقش مهمی در مدیریت و حاکمیت دریای اژه دارند.

ریشه سکونت انسان ها در دریای اژه

سکونتگاه‌های انسانی در امتداد دریای اژه عمدتاً شامل جمعیت‌های ترک و یونانی هستند که در مناطق ساحلی و جزایر قرار دارند. شهرهای بزرگی در این منطقه شکل گرفته‌اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به آتن، بزرگ‌ترین شهر نزدیک به دریای اژه با جمعیتی حدود ۳.۱ میلیون نفر اشاره کرد. آتن از طریق بندر پیرئوس با جزایر یونان در ارتباط است. در ترکیه، بزرگ‌ترین شهر نزدیک به دریای اژه، ازمیر با جمعیتی حدود ۲.۹ میلیون نفر است.

جزیره کرت با جمعیتی حدود ۶۳۵۰۰۰ نفر پرجمعیت‌ترین جزیره در دریای اژه به شمار می‌رود. این جزیره که اولین مرکز تمدن اروپا محسوب می‌شود، بیش از ۱۳۰۰۰۰ سال قدمت سکونت دارد. دومین جزیره پرجمعیت دریای اژه، جزیره اوبویا بوده که جمعیتی حدود ۱۹۰۰۰۰ نفر را در خود جای داده است.

منطقه دریای اژه میزبان بیش از ۳,۳۰۰ گونه گیاهی است که از این تعداد، ۶۸۵ گونه بومی یونان و ۴۷۸ گونه مختص خود دریای اژه هستند. برخی از این گونه‌ها تنها در جزایر یا بستر دریا یافت می‌شوند. ناحیه شرق اژه دارای بالاترین تعداد گونه‌های دریایی است. جزیره کرت به‌عنوان نقطه‌ای مهم از تنوع زیستی نه‌تنها در دریای اژه، بلکه در کل دریای مدیترانه شناخته می‌شود. علاوه بر این، گونه‌های متعددی از فک‌های مدیترانه‌ای، کوسه‌ها، نهنگ‌ها، دلفین‌ها و لاک‌پشت‌های دریایی در این دریا زندگی می‌کنند. اسفنج‌ها، ماهی‌ها و ساردین‌ها نیز به‌وفور در سراسر دریای اژه یافت می‌شوند.

فعالیت‌های انسانی در دریای اژه برای هزاران سال به‌صورت حمل‌ونقل دریایی و ماهیگیری ادامه داشته است. با این حال، آلودگی و توسعه شهری در سواحل این دریا تأثیرات منفی قابل توجهی به همراه داشته‌ که از میان آن‌ها می‌توان به نشت نفت، حوادث دریایی و کاهش ذخایر دریایی اشاره کرد. به همین دلیل، یونان برخی از مناطق ساحلی خود را به‌عنوان مناطق حفاظت‌شده دریایی تعیین کرده است. در حال حاضر، چهار منطقه حفاظت‌شده دریایی در یونان، از جمله پارک دریایی آلینوسوس، تحت مدیریت شبکه مناطق حفاظت‌شده دریایی فعالیت می‌کنند.

محصولات اصلی جزایر دریای اژه شامل گندم، روغن، مَاستیک، انجیر، کشمش، عسل، سبزیجات، مرمر و مواد معدنی هستند. همچنین، صنعت ماهیگیری نیز در این منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است. با این حال، گردشگری به یکی از منابع درآمدی رو به رشد تبدیل شده و گردشگران به‌خاطر روستاهای با خانه‌های سفید، صنایع دستی و آثار باستانی شگفت‌انگیز از تمدن‌های پیش از تاریخ که در این جزایر شکوفا شده‌اند، جذب این مناطق می‌شوند.

اقتصاد دریای اژه

اقتصاد دریای اژه به‌طور عمده بر پایه ماهیگیری و گردشگری استوار است. این دریا یکی از مناطق کلیدی برای ماهیگیری به شمار می‌رود. ماهی یکی از بزرگ‌ترین صادرات کشاورزی یونان به‌حساب می‌آید و انواع مختلفی از ماهی‌ها، از جمله ملّی‌گون، ساردین، ماهی سیاه، گروهی و ماهی تن در دریای اژه صید می‌شوند. علاوه بر این، سواحل اژه میزبان چندین بندر مهم، از جمله بندر پیرا هستند که بزرگ‌ترین بندر توریستی اروپا محسوب شده و سالانه بیش از ۱۵ میلیون مسافر را خدمات‌رسانی می‌کند. این بندر راه ارتباطی مستقیم بین آتن و جزایر اژه است.

جزایر اژه به‌عنوان مقاصد گردشگری اصلی شناخته می‌شوند و دارای پنج سایت ثبت‌شده یونسکو هستند که آن‌ها را به یکی از پر بازدیدترین مناطق ترکیه و یونان تبدیل کرده است. گردشگری حدود ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی یونان را تشکیل داده و هر دو کشور، ترکیه و یونان، به‌طور موفقیت‌آمیز مناطق تفریحی زیادی را در این منطقه توسعه داده‌اند که گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. در مجموع، ترکیب فعالیت‌های ماهیگیری و گردشگری به ایجاد یک اقتصاد پویا در دریای اژه کمک کرده است که نه‌تنها به تأمین نیازهای محلی می‌پردازد، بلکه درآمد زیادی برای کشورهای ساحلی به ارمغان می‌آورد.

منطقه دریای اژه به چه چیز معروف است؟

خطوط ساحلی دریای اژه در آناتولی، یکی از زیباترین مناظر جهان را به نمایش می‌گذارند و به‌دلیل خلیج‌ها، شبه‌جزیره‌ها و سواحل دیدنی‌شان شناخته می‌شوند. هرودوت به زیبایی آسمان و آب‌وهوای این منطقه اشاره کرده و بر وجود عتیقه‌ها و آثار تاریخی، از جمله تئاترها و آگوراها در هر شهر تأکید می‌کند. این سرزمین‌ها به‌ویژه با آثار فرهنگی و تاریخی خود، مانند تروی و پرگامون، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. در خلیج ادرمیت، شهرهای آکچای و آیوالیک به‌خاطر آب‌های شفابخش و مناظر زیبا شهرت دارند. با ادامه مسیر به سمت جنوب، به فوکا و سپس به سارت، پایتخت لیدیا و کرزوس، می‌رسید. ازمیر، شهری مدرن و پرجنب‌وجوش در این منطقه، به‌عنوان یک مرکز تجاری شلوغ شناخته می‌شود و گردشگران می‌توانند از جاذبه‌های ساحلی و فرهنگی آن بهره‌مند شوند. افسوس، یکی از مشهورترین شهرهای باستانی و مرکز امپراطوری روم، به‌دلیل معبد آرتمیس و آثار باستانی‌اش معروف است. همچنین، آفرودیسیاس به‌عنوان مرکز فرهنگ و هنر با مدرسه مجسمه‌سازی مشهور است. در این منطقه، پاموکاله و هیراپولیس با مناظر طبیعی جذاب، مقاصد پرطرفدار دیگری برای گردشگران به شمار می‌روند. همچنین، مارماریس، داتچا و فتحیه به‌عنوان محبوب‌ترین مقاصد تعطیلات در این منطقه مطرح هستند و هر یک دارای زیبایی‌های طبیعی و امکانات تفریحی متنوعی می‌باشند.

بهترین زمان برای سفر به منطقه اژه در ترکیه

بهترین زمان برای بازدید از سواحل دریای اژه در ترکیه از آوریل تا می و همچنین از اواسط سپتامبر تا پایان اکتبر است. این بازه‌های زمانی به‌دلیل هوای دل‌پذیر و مناظر زیبا، گزینه‌های مناسبی برای گردشگران محسوب می‌شوند. در این مدت، مسافران می‌توانند از جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی منطقه بهره‌مند شوند. فصل ماه عسل نیز در این منطقه از آوریل تا سپتامبر است. با وجود شلوغی تابستان، هوای لطیف و جذابیت‌های رمانتیک این فصل، تجربه‌ای خاص را برای تازه‌عروسان فراهم می‌کند. زندگی شبانه در این بازه نیز بسیار پر رونق است، با رستوران‌ها و کلوپ‌های شبانه که در تمام طول هفته فعال بوده و جذابیت خاصی به این فصل می‌بخشند.

از سوی دیگر، اگر به دنبال صرفه‌جویی در هزینه‌ها هستید، بهتر است از سفر در ماه‌های ژوئن، ژوئیه و اوت خودداری کنید، زیرا در این ماه‌ها قیمت‌ها به اوج می‌رسد و یافتن تخفیف در بازارها دشوارتر می‌شود. در فصل‌های خلوت‌تر، یعنی از دسامبر تا اواسط مارس، قیمت‌ها مقرون به صرفه‌تر بوده اما به‌دلیل هوای سرد، جذابیت این فصل کمتر است. در نهایت، برای فعالیت‌های آبی و شنا، بهترین زمان از اواسط ماه می تا اواسط اکتبر است. در این مدت، دریا برای فعالیت‌های مختلف آبی امن بوده و تفرجگاه‌ها به‌دلیل آب‌وهوای مناسب، مملو از قایق‌ها و کشتی‌های تفریحی می‌شوند. به‌طور کلی، ماه‌های آوریل، می و سپتامبر زمان‌های ایده‌آلی برای بازدید از این منطقه به شمار می‌روند.

دریای اژه روی نقشه

شما می‌توانید در تصاویر موجود نقشه دریای اژه را ببینید که در حدفاصل ترکیه و یونان قرار گرفته و در بخش‌های شمالی دریای مدیترانه واقع شده است. این دریا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و زیباترین مناطق دریای مدیترانه شناخته می‌شود و سواحل آن با مناظر طبیعی خیره‌کننده و فرهنگی غنی، گردشگران را به خود جذب می‌کند. تصاویر موجود همچنین به‌وضوح نشان می‌دهند که کدام یک از کشورهای مذکور، یعنی ترکیه و یونان، دارای خطوط ساحلی بیشتری در دریای اژه هستند. از طرفی، این نکته نیز قابل توجه است که ترکیه با سواحل طولانی‌اش در کنار جزایر متعدد یونانی، سهم قابل توجهی در جاذبه‌های طبیعی و گردشگری این دریا دارد.

با این حال، نباید فراموش کرد که تعداد جزایر و خلیج‌های موجود در بخش‌های یونانی دریای اژه به ‌مراتب بیشتر از بخش‌های ترک‌نشین است. این جزایر، هرکدام دارای زیبایی‌ها و ویژگی‌های خاص خود هستند و به‌عنوان نقاط گردشگری مهمی شناخته می‌شوند. جزایر معروفی همچون میکونوس، سانتورینی و رودس در یونان، به‌خاطر سواحل زیبا، آب‌های زلال و تاریخچه غنی فرهنگی خود، سالانه میلیون‌ها بازدیدکننده را به خود جذب می‌کنند.