تنگه جبل‌ الطارق کجاست؟

تنگه جبل الطارق کانالی آبی در جنوب اسپانیا و شمال آفریقاست که تحت حاکمیت بریتانیا قرار دارد. تنگه جبل الطارق تنها راه ارتباطی میان دریای مدیترانه با اقیانوس اطلس محسوب می شود. در اساطیر یونان باستان نیز به تنگه جبل الطارق اشاره شده است.

تنگه جبل‌الطارق آبراهی طبیعی است که طی میلیون‌ها سال به وجود آمده و یکی از نقاط استراتژیک دریانوردی در دنیا به شمار می‌آید. این تنگه در قرن‌های اخیر همواره محلی برای درگیری میان امپراطوری‌ها بر سر تصاحب آن بوده است.

اگرچه تنگه جبل‌الطارق در جنوب اسپانیا قرار دارد، اما جزوی از قلمروی فرا منطقه‌ای بریتانیا محسوب می‌شود.

تنگه جبل‌الطارق روی نقشه

مقاله حاضر سعی دارد تا به موضوعات مهم پیش رو در مورد تنگه جبل‌الطارق پاسخ دهد:

• تنگه جبل‌الطارق کجاست؟
• تنگه جبل‌الطارق چگونه شکل گرفت؟
• تنگه جبل‌الطارق امروزی در چه وضعیتی قرار دارد؟
• تنگه جبل‌الطارق در اساطیر یونان چه جایگاهی دارد؟
• اهمیت راهبردی تنگه جبل‌الطارق در جنگ جهانی دوم چه بود؟
• اقتصاد، فرهنگ، طبیعت و جوامع اطراف تنگه جبل‌الطارق

تنگه جبل الطارق کجاست؟

تنگه جبل‌الطارق کانالی است که دریای مدیترانه را به اقیانوس اطلس متصل می‌کند و بین جنوبی‌ترین نقطه از اسپانیا و منتهی‌الیه شمال غربی قاره آفریقا واقع شده است.

این تنگه ۵۸ کیلومتر طول دارد و عرض آن در دماغه‌ی مراکش در اسپانیا و دماغه‌ی سیرس (Cires) در مراکش به کمترین مقدار، یعنی ۱۳ کیلومتر می‌رسد. حداکثر عرض غربی تنگه جبل‌الطارق ۴۳ کیلومتر است و بین دماغه‌ی ترافالگار (Trafalgar) و اسپارتل (Spartel) است.

حداکثر عرض شرقی تنگه نیز ۲۳ کیلومتر است و بین ستون‌های هرکول قرار دارد؛ این ستون‌ها به‌عنوان صخره‌ی جبل‌الطارق در شمال و یکی از دو کوه آچو (Hacho) در نزدیکی شهر سئوتا (Ceuta) و جبل موسی در مراکش شناخته می‌شوند. عمق تنگه جبل‌الطارق نیز به ۳۶۵ متر می‌رسد.

تنگه جبل‌الطارق تنها راه ارتباطی طبیعی میان اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه است و یکی از شلوغ‌ترین آبراه‌های دنیا محسوب می‌شود.

روزانه تقریباً ۳۰۰ کشتی از این تنگه عبور می‌کنند که میانگین آن یک کشتی در هر ۵ دقیقه است. با توجه به امواج خاص دریا در این منطقه، تنوع غذایی خوبی در جبل‌الطارق وجود دارد و حتی نهنگ‌ها و دلفین‌ها را نیز به‌سوی خود جذب می‌کند.

تنگه جبل الطارق چگونه شکل گرفت؟

حوزه‌ی آبی مدیترانه‌ی امروزی بقایایی از دریای تِتیس (Tethys) است که در زمان دایناسورها وجود داشت. زمانی که صفحات دو قاره‌ی آفریقا و هند با صفحه‌ی اوراسیا برخورد کردند، دریای تتیس به‌آرامی ناپدید شد.

بر اثر این برخورد در ۶ میلیون سال پیش، یک پُل زمینی شکل گرفت که دریای مدیترانه را به‌طور کامل از اقیانوس جدا کرد. بدون این ارتباط، دریای مدیترانه خشک شد و کویری بزرگ از آن برجای ماند.

از حدود ۵.۳ میلیون سال پیش، این پل زمینی به‌تدریج در آب فرو رفت و اجازه داد تا جریان آب دوباره وارد حوزه‌ی دریای مدیترانه شود. جریان آب برای چندین هزار سال به‌آرامی صورت می‌گرفت. اما آب پل زمینی را بیشتر و بیشتر به اعماق دریا فرو برد و با گذر زمان، آب بیشتری به دریای مدیترانه سرازیر شد.

درنهایت سطح آب دریای مدیترانه بالا آمد و تخمین زده می‌شود که این میزان افزایش ۱۰ متر در روز بوده است.

تنگه جبل الطارق امروزی در چه وضعیتی قرار دارد؟

ازآنجایی‌که میزان تبخیر دریای مدیترانه نسبت به جریان‌های آب ورودی به آن بیشتر است، در صورت نبود ارتباط با اقیانوس اطلس، مدیترانه تا به امروز خشک می‌شد.

سطح آب اقیانوس اطلس در حدود ۱.۵ متر بالاتر است، بنابراین در هر ثانیه حدود ۱ میلیون مترمکعب آب به دریای مدیترانه سرازیر می‌شود.

ازآنجایی‌که تراکم نمک دریای مدیترانه بالاست، آب این دریا به میزان قابل‌توجهی سنگین‌تر است؛ بنابراین این آب به بخش‌های عمیق‌تر دریای مدیترانه نفوذ می‌کند و آب سنگین‌تر از طریق اعماق دریا دوباره به اقیانوس اطلس بازمی‌گردد.

با بالا و پایین رفتن آب در بستر جبل‌الطارق در ناحیه‌ی تنگه، جریان‌های گردابی شکل می‌گیرد و بسیاری از مواد مغذی دریایی به سطح آب می‌آیند.

آب مغذی این منطقه منبع خوبی برای تغذیه‌ی پلانکتون‌ها و پیش‌نیاز تأمین غذای موجودات بزرگ‌تر است. وال‌ها و دلفین‌ها نیز از این موهبت سود می‌برند؛ بنابراین تعجبی ندارد که باوجود ترافیک دریایی سنگین در اطراف تنگه، می‌توان ۷ گونه از نهنگ‌ها و دلفین‌ها را شناسایی کرد.

ازآنجایی‌که تراکم موجودات دریایی در این منطقه زیاد است، وزارت محیط‌زیست کشور اسپانیا به‌منظور حفاظت از نهنگ‌ها، اقدام به وضع محدودیت‌هایی کرده است.

به‌موجب این محدودیت‌ها، کشتی‌ها در این منطقه تنها می‌توانند با سرعت ۱۳ گره دریایی (معادل ۲۴ کیلومتر بر ساعت) حرکت کنند.

تنگه جبل الطارق در اساطیر یونان چه جایگاهی دارد؟

صخره جبل‌الطارق و کوه جبل موسی در مراکش به ستون‌های هرکول معروف هستند. طبق اساطیر یونان باستان، هرکول قرار بود به آن‌سوی کوه اطلس برود تا گله‌ی گاوها را از گروئون کبیر برباید. اما او با قدرت مافوق بشری خود، وسط کوه را شکافت و تنگه‌ی جبل‌الطارق را خلق کرد. او در انتهای دریای مدیترانه، پایان جهان را با نوشته‌ی non plus ultra به معنی «فراتر از آن چیزی نیست» علامت‌گذاری کرد.

به دستور کارلوس اول، ستون‌های هرکول همراه با نوشته‌ی وی راه خود را به‌سوی نشان رسمی پادشاهی اسپانیا یافتند. بااین‌حال، ازآنجایی‌که در زمان کارلوس اول قاره‌ی آمریکا کشف شده بود، نوشته‌ی هرکول به PLUS ULTRA به معنی «فراتر از آن» تغییر کرد. ستون‌ها و نوشته‌ی هرکول امروزه بخشی از نشان ملی اسپانیا و پرچم این کشور هستند.

اهمیت راهبردی تنگه جبل الطارق در جنگ جهانی دوم چه بود؟

تاریخ نشان می‌دهد که تنگه جبل‌الطارق از اهمیت نظامی و راهبردی بالایی برخوردار است. این تنگه در طول جنگ جهانی دوم یکی از آبراه‌های استراتژیک و مهم در اروپا محسوب می‌شد. به خاطر موقعیت حیاتی این تنگه، ارتش بریتانیا کنترل عبور و مرور تقریباً تمامی کشتی‌های ورودی از دریای مدیترانه به سمت اقیانوس اطلس را بر عهده داشت.

ازآنجایی‌که فرصت برای انجام عملیات بزرگ نظامی در این منطقه فراهم شود، بیش از نیمی از جمعیت جبل‌الطارق در شروع جنگ تخلیه شدند.

اقتصاد، فرهنگ، طبیعت و جوامع اطراف تنگه جبل الطارق

اگرچه تنگه جبل‌الطارق در جنوب اسپانیا واقع شده است، اما این تنگه و منطقه‌ی اطراف آن جزوی از قلمروی برون‌مرزی بریتانیا محسوب می‌شود.

به‌موجب پیمان اوترخت و پس از واگذاری جبل‌الطارق در سال ۱۷۱۳ به بریتانیا، اسپانیا تلاش‌های نافرجامی برای بازپس‌گیری این منطقه در قالب ۳ نبرد نظامی انجام داد.

بااین‌حال، بریتانیا هرگز از موضع خود عقب ننشست و حالا فرهنگ و اقتصاد جبل‌الطارق در این گوشه از دنیا برای همیشه با فرهنگ بریتانیا گره خورده است.

جبل‌الطارق خانه‌ی ۳۰,۰۰۰ نفری است که به سرزمین خود به‌عنوان بخشی از خاک بریتانیای کبیر افتخار می‌کنند. مردم جبل‌الطارق در سال‌های ۱۹۶۷ و ۲۰۰۲ به پای صندوق‌های رأی رفتند و در هر دو نوبت از رفتن به زیر پرچم دولت اسپانیا سر باز زدند. آن‌ها در سال ۲۰۰۲ با ۹۸ درصد آرا به ماندن تحت حاکمیت بریتانیا رأی مثبت دادند.

ازآنجایی‌که جبل‌الطارق تحت حاکمیت بریتانیا است، مردم این منطقه نیز به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند. بااین‌حال، در برخی نقاط جبل‌الطارق، زبان اسپانیایی نیز رواج دارد.

مردم جبل‌الطارق زبان محلی منحصربه‌فرد خود با نام لانیتو (Llanito) را دارند که ترکیبی از زبان انگلیسی، اسپانیایی، مالتی، پرتغالی و حتی رگه‌هایی از زبان ایتالیایی است.

غذاها در جبل‌الطارق نیز به‌مانند زبان‌های این منطقه، گوناگون و متنوع هستند. درحالی‌که در این منطقه انتظار یافتن فیش‌اندچیپس و دیگر غذاهای انگلیسی می‌رود، می‌توان انواع تاپاس، کباب و حتی خوراک‌های آفریقایی نیز پیدا کرد.

ازآنجایی‌که زمین زیادی در این منطقه وجود ندارد، کشاورزی خاصی در جبل‌الطارق به چشم نمی‌خورد. در این منطقه صنایع کوچک تنباکو و کنسروسازی وجود دارد و عمده درآمد جبل‌الطارق از طریق تأمین اقلام موردنیاز کشتی‌ها و پرسنل نظامی، صنعت گردشگری و صادرات مجدد کالاهای وارداتی است.

با تسهیل قوانین مربوط به مالیات در اوایل هزاره‌ی سوم میلادی، جبل‌الطارق حالا یکی از محبوب‌ترین نقاط دنیا برای شرط‌بندی و بازی‌های آنلاین است.

اگرچه امروزه مالیات‌ها بر این صنعت کمی افزایش یافته، اما بسیاری از حرفه‌ای‌ها در صنعت شرط‌بندی از جبل‌الطارق به‌عنوان خانه‌ای برای این کار یاد می‌کنند. درنتیجه، شرط‌بندی همچنان یکی از بخش‌های مهم درآمدی در اقتصاد جبل‌الطارق است.

علاوه بر گونه‌های متنوع آبزیان در تنگه جبل‌الطارق، حدود ۳۰۰ میمون بَربَری ماکاک (Barbary Macaque) نیز در صخره‌ی جبل‌الطارق ساکن هستند.

اگر روزی قصد کوه‌پیمایی در صخره‌ی جبل‌الطارق را داشتید، حتماً به فکر دیدار از این جانوران بازیگوش نیز باشید. هرچه بیشتر به‌طرف بالای صخره پیش بروید، میمون‌های بیشتری در انتظار شما هستند.

البته سعی نکنید به میمون‌ها غذا بدهید؛ آن‌ها بزرگ و اندکی تندخو هستند و ممکن است به شما حمله کنند.