بهترین مناطق دنیا برای تماشای پدیده زیست‌ تابی

زیست‌تابی (bioluminescence) یک پدیده‌ی طبیعی در جهان ماست که باعث می‌شود جانداران در قالب فرآیندی شیمیایی برای شکار، جفت‌یابی و دفع خطر از خود نور ساطع کنند.

یک جهانگرد باتجربه حداقل یک داستان درباره‌ی تجربه‌ی پدیده‌ی زیست‌تابی دارد. به زبان ساده، زیست‌تابی فرآیندی شیمیایی است که در آن موجودات زنده از خود نور ساطع می‌کنند.

جانداران زمینی و دریایی نظیر باکتری‌ها، پلانکتون‌ها، کرم‌های شب‌تاب، کرم‌ها، حلزون‌ها، ماهی‌ها، ستاره‌های دریایی و حتی کوسه‌ها قابلیت تولید نور از خود را دارند.

این موجودات به‌منظور سردرگم کردن شکارچیان خود یا جلب شکار و یا جفت‌یابی، ماده‌ای به نام لوسیفرین یا رنگ‌دانه‌ی شب‌تاب از خود تولید می‌کنند. آن‌ها همچنین غذاهایی می‌خورند که باعث تولید لوسیفرین می‌شود. این پدیده‌ی شیمیایی به‌هیچ‌وجه به‌منظور سرگرم کردن انسان‌ها نیست و دلایل دیگری دارد.

برخی از جانوران به دلیل استرس ناشی از شکار شدن، نور از خود تولید می‌کنند. این کار باعث نگرانی شکارچیان از شکار شدن توسط موجودی بزرگ‌تر در زنجیره‌ی غذایی طبیعی می‌شود. برخی دیگر از جانداران برای استتار، ارتباط با همنوعان خود و حتی گیج کردن دشمن لوسیفرین تولید می‌کنند.

نقاط به خصوصی در دنیا وجود دارد که پدیده‌ی زیست‌تابی بیشتر در آن رایج است؛ جنگل‌ها پر از حشرات شب‌تاب هستند، غارها با کرم‌های شب‌تاب احاطه شده‌اند و سواحل جزیره‌ها نیز در کنترل پلانکتون‌ها و نرم‌تنان قرار دارند. بسیاری از گردشگران سعی می‌کنند تا در فصل جفت‌گیری به این مکان‌ها بروند.

ما نیز در این مقاله به سراغ برترین نقاط دنیا برای تماشای پدیده‌ی شگفت‌انگیز زیست‌تابی رفته‌ایم.

بندر پشه - پورتوریکو

آب‌های آرام، گرم و کم‌عمق جنوب بندرِ پشه (Mosquito)، موسوم به خلیج زیست‌تاب، میزبان محیطی ایده‌آل برای جانداران شب‌تاب کوچک به نام چرخان‌تاژک‌داران یا دینوفلاژه‌ها هستند. قایق‌سواران در طول شب راهی بندر شده و نور آبی تولیدشده از سوی این جانداران به هنگام احساس خطر را تماشا می‌کنند. نام این بندر در سال ۲۰۰۸ به‌عنوان نورانی‌ترین بندر دنیا در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسید.

کوهستان گریت اسموکی

کوهستان‌های گریت اسموکی (Great Smoky) در فصل تابستان از سمت ایالت تنسی خانه‌ی ده‌ها هزار حشره‌ی شب‌تابی می‌شود که بی‌صبرانه به دنبال جفت‌گیری هستند. آن‌ها در نزدیکی کمپ الکمونت (Elkmont) دورهم جمع می‌شوند و با زیست‌تابی هم‌زمان به مدت دو هفته، اقدام به جفت‌گیری می‌کنند. این پدیده باعث می‌شود تا تمام جنگل نورانی شود و بازدیدکنندگان از سراسر دنیا به اینجا بیایند. آن‌ها برای لحظه‌ای کوتاه نورانی می‌شوند و سپس در تاریکی فرو می‌روند. بازدیدکنندگان می‌توانند از اواخر ماه مه تا اواسط ژوئن از این پدیده دیدن کنند، اما باید از قبل بلیط تهیه کرد.

جزایر هاوایی

وسایل غواصی خود را برای رفتن به هاوایی، جایی که مرکب ماهی‌های دُم کل (Bobtail Squid) در آب‌های کم‌عمق ساحل می‌درخشند، آماده کنید. این ماهی‌های مرکب از خود هیچ نوری ساطع نمی‌کنند، اما یک باکتری زیست‌تاب که در بدن این ماهی‌ها وجود دارد، به استتار آن‌ها برای فرار از شکارچیان شب کمک می‌کند. این لایه‌ی باکتریایی درخشان در نزدیکی سطح آب با نور مهتاب ترکیب شده و سبب می‌شود تا ماهی‌های مرکب از دید شکارچیان مخفی بمانند.

مالدیو

مردم تصور می‌کنند که پلانکتون‌ها عامل روشنایی سواحل مالدیو هستند، اما درواقع این افتخار نصیب خرچنگ‌های کوچک موسوم به «سخت‌پوستان استراکود» شده است. این خرچنگ‌ها می‌توانند طولانی‌تر از پلانکتون‌ها بدرخشند. به این معنی که آب‌های مالدیو نسبت به دیگر نقاط دنیا بیشتر غرق در نور می‌شود. برخی از گردشگران خوش‌شانس ممکن است با هزاران خرچنگ نورانی در ساحل روبرو شوند. دانشمندان معتقدند این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دسته‌ی بزرگی از سخت‌پوستان استراکود در طول یک زمان مشخص می‌میرند.

کورونگ - کامبوج

تورهای قایقی شبانه در اطراف کورونگ (Koh Rong)، دومین جزیره‌ی بزرگ کامبوج، گردشگران را به‌سوی آب‌های تاریک و محل زندگی پلانکتون‌های زیست‌تاب می‌برند. به‌محض پریدن گردشگران در آب، آن‌ها متوجه حرکت دسته‌ای از جانداران ریز به رنگ آبی می‌شوند. هرچه گردشگران بیشتر در آب بمانند، پلانکتون‌ها نور بیشتری تولید می‌کنند. این زیبایی فراواقعی تا زمانی ادامه می‌یابد که این موجودات کوچک برای حمله تحریک شوند. نیش آن‌ها آن‌چنان دردناک نیست، اما باعث می‌شود تا همه به‌سوی قایق خود بازگردند.

نیوزیلند

گردشگران می‌توانند در شمال نیوزیلند پدیده‌ی زیست‌تابی را در قالب یک سفر قایقی ماجراجویی تجربه کنند. این تجربه شامل کاوش در غارهای تاریک در درون یک محفظه به حالت درازکش و تحسین دیوارهای درخشان غارها می‌شود. در این غارها هزاران کرم شب‌تاب کوچک از خود نور آبی و سبز تولید می‌کنند. این کرم‌ها حشره‌ی مگس قارچ هستند و برای به دام انداختن شکار خود، نخ‌های ماهیگیری نرم از جنس مخاط را از سقف غار آویزان می‌کنند. سپس کرم‌ها برای جلب‌توجه شکار از خود نور ساطع کرده و شکار را به‌سوی تله می‌کشانند. کرم‌ها وقتی گرسنه باشند، نور بیشتری از خود ساطع می‌کنند.

برمودا

در برمودا برای چند شب پس از کامل شدن قرص ماه، بین مه تا نوامبر، کرم‌های شب‌تاب در سطح اقیانوس یک کلوپ شبانه‌ی طبیعی به راه می‌اندازند. نخست، کرم‌های ماده بستر دریا را برای شنا در دایره‌های نورانی آبی و سبزرنگ در سطح آب ترک می‌کنند. وقتی‌که نرها این صحنه را می‌بینند، آن‌ها نیز نورانی می‌شوند و به بالا می‌آیند. کرم‌های نر و ماده در یک‌لحظه اسپرم و تخم‌های درخشان و نورانی خود را در زیر نور ماه رها می‌کنند. گردشگران معمولاً این صحنه نورانی از جفت‌گیری کرم‌ها را از بندر همیلتون می‌بینند.

خلیج تویاما - ژاپن

در دور از ساحل ژاپن، امواج دریا هزاران ماهی مرکب شب‌تاب را در فصل جفت‌گیری آن‌ها از ماه مارس تا مه هرسال، به سطح اقیانوس می‌آورد. قایق‌های ماهیگیری از این فرصت استفاده کرده و این موجودات را به دام می‌اندازند. این ماهی‌ها شاخک‌هایی به نام فتوفور (photophore) دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد به رنگ آبی روشن درآیند. قایق‌های تفریحی در این ایام پر از گردشگرانی می‌شوند که به دنبال تماشای ماهی‌های آبی‌رنگ مرکب هستند. دانشمندان معتقدند این ماهی‌ها از نور خود برای ارتباط، جفت‌یابی و ترساندن شکارچیان استفاده می‌کنند.

گویاس - برزیل

تورهای شبانه‌ی اختصاصی در پارک ملی اِماس (Emas) در برزیل به گردشگران امکان تماشای تپه‌های خاکی مشهور ساخته‌شده توسط موریانه‌ها را می‌دهد. این تپه‌ها در طول شب و به‌عنوان بخشی از یک استراتژی تغذیه از سوی سوسک‌های درخشان، نورانی می‌شود. سوسک‌ها تخم‌های درخشان خود را برای جلب‌توجه موریانه‌ها در داخل خاک‌ریز آن‌ها می‌اندازند و به‌سرعت به جواب می‌رسند. بهترین زمان برای تماشای این خاک‌ریزهای درخشان، فصل تابستان در جنگل‌ها و دشت‌ها است.

جزیره مریت - فلوریدا

اگرچه یک جلبک مخربِ تغذیه‌شده با روان‌آب‌های کشاورزی موجب نابودی بخش اعظم حیات‌وحش در تالاب ایندین ریور (Indian River) فلوریدا شده است، اما تورهای قایقی زیست‌تابی در آن حوالی همچنان قدرتمند به کار خود ادامه می‌دهند. دینوفلاژه‌ها در فصل تابستان نمایش‌های آتش‌بازی به راه می‌اندازند و به جاذبه‌ی اصلی جزیره‌ی مریت (Merritt) تبدیل می‌شوند. عروس‌های دریایی شانه‌دار نیز از اکتبر تا ماه مه با جریان آب‌های سرد از راه می‌رسند. آن‌ها دو نور رنگی از خود ساطع می‌کنند؛ نور رایج سبز و آبی و یک شفق رنگین‌کمانی نفس‌گیر در زمانی که نور از طریق مژه‌های آن‌ها به اطراف پخش می‌شود.