قدیمی‌ ترین نقشه‌ های جهان در چه قرنی ترسیم شدند؟

نقشه کشی تنها مختص دنیای مدرن و امروزی نیست. در دوران باستان هم افرادی وجود داشتند که با همت، دانش و تلاش خود نقشه هایی از جهان را خلق کردند که تا امروز ماندگار مانده است.

آیا می‌دانید نقشه‌های تاریخی جهان در چه قرنی ترسیم شدند؟ چه کسانی این نقشه‌های قدیمی را ترسیم کرده‌اند؟ آیا قدیمی‌ترین نقشه‌ی جهان هنوز هم وجود دارد؟

هزاران سال است که انسان‌ها به کشیدن نقشه‌های مختلف دنیا مشغول هستند. قدمت نقشه‌کشی به نقاشی‌های باستانیِ داخل غارها باز می‌گردد. نقشه‌های ابتدایی موقعیت ستاره‌ها را به‌تصویر می‌کشیدند و نشان می‌دادند صورت‌های فلکی در آن زمان به چه شکلی بوده‌اند. با پیشرفت دانش بشر اولین نقشه‌ها به‌وجود آمدند. یونانیان باستان دانش جغرافیا را وسعت بخشیدند و دانش خود درباره‌ی جهان و مردم را در اختیار عموم قرار دادند. نسخه‌ی دیگری از این نقشه‌های قدیمی یونانی در دسترس نیست، اما به کمک یادداشت‌های دقیق و با جزئیاتی که از یونانی‌ها باقی مانده است، این نقشه‌ها دوباره بازسازی شدند.

فهرست قدیمی‌ ترین نقشه‌ های جهان

• نقشه استرابو
• نقشه اراتوستن
• نقشه هکاتئوس
• نقشه آناکسیماندر
• نقشه جهان بابل
• نقشه پاپیروسی تورین
• نقشه سنگی ابونتز لامیزولو
• نقشه لاسکو
• نقشه عاج ماموت

۱. نقشه استرابو

زمان: نامشخص؛ به احتمال قوی حدود سال ۲۰ پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: آناتولی یا ترکیه‌ی امروزی، در دوران انتقال جمهوری روم به امپراطوری روم

خالق نقشه: اِسترابو، جغرافیدان، تاریخدان و فیلسوف یونانی

متریال استفاده شده:‌ جوهر و پوست

منطقه‌ی ترسیم شده: مناطق شناخته شده برای یونانیان و رومیان باستان

کتاب رساله‌ی جغرافیای استرابو (Strabo)، علت اصلی شهرت این جغرافیدان، فیلسوف و تاریخدان یونانی است. برخلاف دیگر آثار جغرافیایی آن زمان، هر ۱۷ جلد کتاب استرابو با گذشت زمان حفظ شدند و دیدگاه‌های تاریخی با ارزشی از آن دوره‌ی تاریخی در اختیار بشر قرار دادند. استرابو تصمیم گرفت با رویکردی عملی‌تر نسبت به تمرکز بر روی اعداد و موقعیت‌های مکانی دقیق به جغرافیا نگاه کند.

رساله‌ی جغرافیای استرابو تاریخچه‌ای‌ از مردم و مکان‌هایی که در دوران استرابو شناخته شده بودند، به‌تصویر می‌کشد. استرابو به نقاط مختلف سفر کرد و اطلاعات زیادی به‌دست آورد. وی همچنین از اطلاعات آثار ابتدایی خود استفاده کرد تا مطالب کتابش را گردآوری کند. رساله‌ی جغرافیای استرابو در طول زندگی وی چندان مورد تحسین و استفاده‌ی عموم قرار نگرفت، اما در دوران امپراطوری بیزانس چندین کپی از این کتاب تهیه شد. به این ترتیب این رساله‌ی جغرافیایی در تاریخ ماندگار ماند و در دیگر بخش‌های اروپا هم مورد استفاده قرار گرفت.

۲. نقشه اراتوستن

زمان: بین سال‌های ۲۷۶ تا ۱۹۴ پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: یونان باستان

خالق نقشه: اِراتوستِن، ریاضیدان، جغرافیدان، شاعر، ستاره‌شناس و نظریه‌پرداز موسیقی اهل یونان

متریال استفاده شده:‌ جوهر و پوست

منطقه‌ی ترسیم شده: نقشه‌ی اصلاح‌شده از مناطق شناخته‌ شده‌ در دوران یونان باستان

علی‌رغم آنکه یونانیان باستان نقشه‌های جهان را می‌کشیدند و سرزمین‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دادند، اِراتوستِن (Eratosthenes) به‌عنوان پدر جغرافیا شناخته می‌شود. اعتبار علم جغرافیا و اصطلاحاتی که امروزه استفاده می‌شوند، به این جغرافیدان تعلق دارد. اراتوستن تنها یک جغرافیدان نبود؛ بلکه ریاضیدان و ستاره‌شناسی بود که اطلاعات دقیق‌تر و صحیح‌تری از نقشه‌ی جهان در اختیار بشر قرار داد.

وی در دورانی‌که کتابدار ارشد کتابخانه‌ی اسکندریه بود، یک کتاب سه جلدی به نام جغرافیکا نوشت. اراتوستن در این کتاب تمام جهان شناخته شده‌ی آن زمان را توصیف کرده و به‌تصویر کشیده بود. همچنین کره‌ی زمین را به پنج اقلیم تقسیم کرده بود. این جغرافیدان یونانی اولین فردی بود که نقشه‌ی خود را شبکه‌بندی کرد و از مدارها و نصف‌النهار برای اتصال نقاط مختلف جهان بهره برد.

۳. نقشه هکاتئوس

زمان: بین سال‌های ۵۵۰ تا ۴۷۶ پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: شهر میلِتوس در یونان باستان، منطقه‌ای در ترکیه‌ی امروزی

خالق نقشه: هِکاتِئوس، تاریخدان و جغرافیدان یونانی

متریال استفاده شده: نامشخص

منطقه‌ی ترسیم شده: مناطق شناخته‌ شده‌ در دوران یونان باستان

هِکاتئوسِ میلِتوس اولین تاریخدان و جغرافیدان شناخته‌شده‌ی یونانی بود. وی در همان شهری زندگی می‌کرد که محل زندگی آناکسیماندِر خالق اولین نقشه‌ی جهان بود. این دو در یک زمان زندگی نمی‌کردند اما هِکاتئوس (Hecataeus) تحت تاثیر کارهای آناکسیماندِر بود و اصلاحاتی در نقشه‌ی جهانی انجام داد که وی ترسیم کرده بود.

نقشه‌ی هِکاتئوس جزئیات بیشتری داشت و با کتابی به نام توصیف زمین همراه بود. توصیف زمین کتابی جامع درباره‌ی جغرافیای اروپا، آسیا و آفریقا در آن دوره‌ی زمانی است. هِکاتئوس علاوه‌بر افزودن جزئیات به سرزمین‌ها، اطلاعات دیگری هم به نقشه اضافه کرد؛ اطلاعاتی درباره‌ی مردم و نقاطی در مسیر تنگه‌ جبل‌الطارق به دریای سیاه که یک فرد با دنبال کردن مسیر در جهت عقربه‌ی ساعت از آن‌ها عبور می‌کرد.

۴. نقشه آناکسیماندر

زمان: بین سال‌های ۶۱۰ تا ۵۴۶ پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: شهر میلِتوس در یونان باستان، منطقه‌ای در ترکیه‌ی امروزی

خالق نقشه: آناکسیماندر، فیلسوف پیشاسقراطیِ یونانی

متریال استفاده شده: نامشخص، اما احتمال می‌رود یک صفحه‌ی فلزی قلم‌زنی‌ شده باشد

منطقه‌ی ترسیم شده: مناطق شناخته‌ شده‌ در دوران یونان باستان

علی‌رغم آنکه در دوران باستان نقشه‌های قدیمی‌تر هم ترسیم می‌شدند، آناکسیماندر (Anaximander)، این فیلسوف پیشاسقراطیِ یونانی معمولا به‌عنوان اولین فردی که نقشه‌ی جهان را ترسیم کرد، شناخته می‌شود. برخلاف نقشه‌های قدیمی که جاده‌ها، شهرها و دیگر ویژگی‌های جغرافیایی یک منطقه را نشان می‌دادند، آناکسیماندر تصمیم گرفت تمام سرزمین‌های شناخته‌شده و قابل سکونتی که در یونان باستان شناخته شده بودند را در نقشه‌ی خود ترسیم کند.

نقشه‌ی آناکسیماندر به‌عنوان اولین نقشه‌ی جهان شناخته می‌شود. هیچ نسخه‌ی دیگری از نقشه‌ی آناکسیماندر در دسترس نیست، اما اسناد مکتوبی وجود دارد که جزئیات نقشه‌ را به‌خوبی نشان داده‌اند. این نقشه نشان می‌دهد که کدام نقاط اروپا، آسیا و لیبی، دریای مدیترانه، دریای سیاه، رودخانه‌ی نیل، دریاچه‌ی مایوتیس و رودخانه‌ی فاسیس در دوران یونان باستان شناخته شده بود.

۵. نقشه جهان بابل

زمان: قرن ۶ پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: بابِل، عراق

خالق نقشه: نامشخص

متریال استفاده شده: لوح خشتیِ حکاکی شده

منطقه‌ی ترسیم شده: مناطق شناخته‌ شده‌ در دوران تمدن باستانی بابِل

نقشه‌ی جهان بابِلی (Babylonian) به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین نقشه‌های جهان شناخته می‌شود. مناطق روی نقشه با علامت مشخص شده‌اند و توضیحات کوتاهی به خط میخی روی لوح نوشته شده است. این نقشه به شکل دایره است. مرکز نقشه رودخانه‌ی فرات را نشان می‌دهد که از شمال به جنوب جریان دارد. در امتداد رودخانه می‌توان شهر بابِل را دید. برخی شهرهای دیگر مانند اورارتو، شوش پایتخت ایلام، امپراطوری آشور و حبان هم در نقشه به‌چشم می‌خورند. در این نقشه همچنین یک کوه، اقیانوس و یک ناحیه‌ی خارجیِ فراتر از اقیانوس هم ترسیم شده است.

۶. نقشه پاپیروسی تورین

زمان: ۱۱۶۰ سال پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: مصر

خالق نقشه: آمِناخته، کاتب مصری

متریال استفاده شده: نقاشی روی پاپیروس

منطقه‌ی ترسیم شده: نقشه‌ی توپوگرافیک وادی حمامات

نقشه‌ی پاپیروسی تورین (Turin Papyrus) به‌عنوان قدیمی‌ترین نقشه‌ی توپوگرافیک جهان باستان شناخته می‌شود. این نقشه ۱۱۶۰ سال پیش از میلاد مسیح ترسیم شد. سخت‌کوشی مصریان باستان در حفظ اسناد و نقشه‌ها باعث شد دانشمندان به‌راحتی خالق این نقشه را شناسایی کنند. این نقشه‌ی پاپیروسی توسط آمِناخته، کاتب مصری برای رامسس چهارم ترسیم شد. وی قصد داشت ماسه‌ سنگ‌های منطقه‌ی وادی حمامات را استخراج کند تا مجسمه‌ی خودش را بسازد.

در این نقشه مسیر ۱۵ کیلومتریِ وادی حمامات نشان داده می‌شود. تپه‌های مجاور، معدن سنگ، معدن طلا و سازه‌های هم به‌چشم می‌خورند. نقشه‌ی پاپیروسی تورین نه‌تنها قدیمی‌ترین نقشه‌ی توپوگرافیک جهان است، بلکه قدیمی‌ترین نقشه‌ی جغرافیایی هم به‌شمار می‌رود؛ زیرا در این نقشه می‌توانید انواع سنگ‌ها و سنگ‌ریزه‌های وادی و اطلاعاتی درباره‌ی استخراج معدن هم پیدا کنید.

۷. نقشه سنگی ابونتز لامیزولو

زمان: ۱۴,۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: نابارا، اسپانیا

خالق نقشه: نامشخص؛ به احتمال قوی شکارچیان مَگدالنی

متریال استفاده شده: سنگِ حکاکی شده

منطقه‌ی ترسیم شده: مناطق اطراف غاز اَبونتز لامیزولو و حیواناتی چون گوزن قرمز و بز کوهی

نقشه ابونتز لامیزولو (Abauntz Lamizulo) بر روی سنگی به اندازه‌ی دست حک شده است. این نقشه‌ی سنگی در غار اَبونتز لامیزولو در منطقه‌ی نابارا در اسپانیا کشف شد. گفته می‌شود این نقشه قدیمی‌ترین نقشه‌ای است که در اروپای غربی یافت شده است. نقشه‌ی سنگی اَبونتز لامیزولو در ابتدا در سال ۱۹۹۴ کشف شد، اما ۱۵ سال طول کشید تا محققین بتوانند خطوط روی نقشه را رمزگشایی کنند.

طبق گفته‌های پیلار اوتریا سرگروه تیم تحقیقاتی دانشگاه زاراگوزا در اسپانیا، تمام این حکاکی‌ها می‌تواند یک طراحی و نقشه‌ی ساده از نواحی اطراف غار باشد. این حکاکی‌ها می‌توانند نشان‌دهنده‌ی نقشه‌ای برای شکار یا روایت یک شکار باشند. این تیم تحقیقاتی معتقد است این غار یک مکان استراتژیک برای شکارچیانی بوده که به احتمال قوی نقشه را ترسیم کرده‌اند. کوه‌ سَن گرِگوریو که از غار قابل دیدن است هم در نقشه به‌چشم می‌خورد و خود گواهی بر استراتژیک بودن این مکان است.

۸. نقشه لاسکو

زمان: ۱۷,۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: مونتینیاک، فرانسه

خالق نقشه: نامشخص

متریال استفاده شده: سنگِ حکاکی شده

نقاشی‌های ماقبل تاریخی در غارهای لاسکو (Lascaux) جزء زیباترین و معروف‌ترین آثار هنری نیاکان ما هستند. بر روی دیوارهای غار هزاران نقاشی حیوان، انسان و نمادهای انتزاعی دیده می‌شوند که در طول سال‌ها تفاسیر زیادی از آن‌ها منتشر شده است. بر اساس یکی از نظریه‌های اخیر، این نقاشی‌ها ممکن است نقشه‌های آسمان و صورت‌های فلکی باشند.

دکتر مایکل راپِنگلوک از دانشگاه مونیخ معتقد است نقاطی که در یکی از این نقاشی‌ها به نام محور مرد مرده وجود دارد با صورت‌های فلکی چون ثور، ثریا و مثلث تابستانی در ارتباط است. یکی دیگر از محققان معتقد است نقاشی‌های تالار بزرگ یک نقشه‌ی گسترده از آسمان و ستارگان هستند و فیگورها و اَشکالی که در این نقاشی‌ها ترسیم شده‌اند صورت‌های فلکی دوران پارینه‌سنگی را نشان می‌دهند.

۹. نقشه عاج ماموت

زمان: ۲۵,۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح

کشور مبدا: پاولف، جمهوری چک

خالق نقشه: نامشخص

متریال استفاده شده: عاج ماموتِ حکاکی‌شده

منطقه‌ی به‌تصویر کشیده شده: کوه‌ها، رودخانه‌ها، دره‌ها و مسیرهای اطراف پاولف

نقشه ‌عاج ماموت (Mammoth Tusk) از دهکده‌ی پاولُف در جمهوری چک قدیمی‌ترین نقشه‌ی جهان شناخته می‌شود. باستان‌شناسان هنوز از این موضوع اطمینان کامل ندارند، اما نشانه‌های روی عاج ممکن است نشان‌دهنده‌ی سرزمین پاولُف در آن زمان باشد. محققین همچنین معتقدند عاج ماموت در آن زمان به‌عنوان نقشه‌‌ای برای شکار استفاده می‌شد. به‌نظر می‌رسد این حکاکی‌ها رودخانه‌ی تایا را نشان می‌دهند. در این نقشه همچنین نمادهایی از دامنه‌های خاک رس دیده می‌شود که پس از ساخت کوره‌های آجرپزی در قرن بیستم به‌طور کامل از بین رفتند. محل ادغام رودخانه‌ و دامنه‌های خاک رس در این نقشه با دو دایره نشان داده شده‌اند. نقشه‌‌ی عاج ماموت اکنون در موسسه‌ی باستان‌شناسی دانشکده‌ی علومِ جمهوری چک در برنو نگهداری می‌شود.