همه چیز درباره کلیسای نوتردام پاریس

کلیسای نوتردام پاریس به عنوان نمادی از شکوه و عظمت فرهنگی فرانسه شناخته می شود و چیزی فراتر از چند تکه سنگ و شیشه های رنگارنگ است.

تا به حال به این فکر کرده‌اید که در دل پاریس، شهری که عاشقان هنر و تاریخ را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند، چه جواهری پنهان است؟ کلیسای نوتردام پاریس، نه تنها یک بنای مذهبی، بلکه شاهکاری است که در هر گوشه‌اش داستانی از عشق، ایمان و هنر روایت می‌شود. این کلیسا، که قرن‌هاست به عنوان نمادی از شکوه و عظمت فرهنگی فرانسه شناخته می‌شود، چیزی فراتر از چند تکه سنگ و شیشه‌های رنگارنگ است. در این مقاله، به سفری در دل پاریس خواهیم رفت تا با رازها و زیبایی‌های این شاهکار بی‌نظیر آشنا شویم. پس اگر قصد سفر با تور پاریس را دارید تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

فهرست مطالب

• کلیسای نوتردام پاریس کجاست
• تاریخچه کلیسای نوتردام پاریس
• رویدادهای تاریخی در کلیسای نوتردام
• معماری کلیسای نوتردام
• بازسازی کلیسای نوتردام
• بخش های مختلف کلیسای نوتردام
• معرفی مجسمه های موجود در کلیسای نوتردام
• حقایق جالب درباره کلیسای نوتردام

کلیسای نوتردام پاریس کجاست

کلیسای نوتردام پاریس، که به نام نوتردام دو پاریس (Notre Dame de Paris) یا به سادگی نوتردام نیز شناخته می‌شود، یکی از نمادهای تاریخی و مذهبی پاریس در نیمه شرقی جزیره‌ای به نام ایل دو لا سیته در رودخانه سن و در منطقه چهارم پاریس قرار دارد. این کلیسای مشهور کاتولیک به سبک معماری گوتیک فرانسه ساخته شده و به حضرت مریم مقدس تقدیم شده است و جایگاه ویژه‌ای در قلب پاریزیان و بازدیدکنندگان از سراسر جهان دارد.

کلیسای نوتردام که یکی از جاذبه‌های پاریس به شمار می‌رود بین قرون ۱۲ تا ۱۴ میلادی ساخته شده و در طول تاریخ، شاهد رویدادهای بسیاری از جمله جنگ‌ها و انقلاب‌های بزرگی بوده است. پنجره‌های شیشه‌ای رنگارنگ، سنگ‌تراشی‌های ظریف و برج‌های سر به فلک کشیده آن که به ارتفاع بیش از ۱۰۰ متر می‌رسند، همواره توجه میلیون‌ها نفر را به خود جلب کرده‌اند. این کلیسا همچنین میزبان آثار مذهبی و تاریخی مهمی است. هر ساله میلیون‌ها گردشگر از سراسر جهان برای دیدن این شاهکار معماری به پاریس سفر می‌کنند.

در آوریل ۲۰۱۹، آتش‌سوزی عظیمی کلیسای نوتردام را دربرگرفت و آسیب‌های جدی به ساختمان وارد کرد؛ از جمله تخریب سقف و برج مشهور آن. این حادثه جهان را در بهت و اندوه فرو برد و موجی از حمایت‌ها و کمک‌ها برای بازسازی این کلیسا را برانگیخت. با وجود تمام دشواری‌هایی که با آن مواجه شده، نوتردام همچنان نماد روح پاریس باقی مانده است. عظمت و ایستادگی این کلیسا، در هر کسی که آن را می‌بیند احترام و تحسین را برمی‌انگیزد.

چگونه به کلیسای نوتردام برسیم؟

برای رسیدن به کلیسای نوتردام پاریس، می‌توانید از روش‌های مختلف حمل‌ونقل استفاده کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به کلیسا، ایستگاه «سیته» (Cité) در خط ۴ است که تنها چند دقیقه پیاده‌روی تا نوتردام فاصله دارد. همچنین، خطوط اتوبوس مانند ۲۱، ۲۴، و ۲۷ به نزدیکی کلیسا می‌روند و ایستگاه‌های سیته و سنت میشل در این مسیرها قرار دارند.

ایستگاه RER که همزمان ایستگاه مترو نیز هست، به خطوط RER B و C متصل بوده و در نزدیکی کلیسا واقع شده است. اگر در مرکز شهر پاریس ساکن هستید، می‌توانید با پیاده‌روی از مناطقی مانند Quartier Latin یا Le Marais به کلیسای نوتردام برسید. فضای پارکینگ در نزدیکی کلیسا محدود است؛ بنابراین استفاده از حمل و نقل عمومی پیشنهاد می‌شود. برای آشنایی بیشتر با تاریخ و معماری کلیسا، تورهای راهنما نیز در دسترس هستند.

ساعات بازدید از کلیسای نوتردام

ساعات بازدید از کلیسای نوتردام دوشنبه تا جمعه از ساعت ۸:۰۰ صبح تا ۶:۴۵ عصر و شنبه و یکشنبه از ساعت ۸:۰۰ صبح تا ۷:۱۵ عصر است اما با توجه به رویدادهای خاص یا تعطیلات ممکن است تغییراتی داشته باشد. توصیه می‌شود پیش از بازدید و با توجه به بازسازی‌های جاری پس از آتش‌سوزی ۲۰۱۹، تغییرات احتمالی را بررسی کنید و بعد به این مکان بروید، چراکه بعد از این آتش ‌سوزی امکان بازدید از داخل کلیسا وجود ندارد.

تاریخچه کلیسای نوتردام پاریس

کلیسای نوتردام پاریس در جزیره‌ی کوچکی به نام ایل دو لا سیته (Île de la Cité) در رودخانه‌ی سن بنا شده است. ساخت آن در سال ۱۱۶۳ میلادی هم‌زمان با سلطنت لوئی هفتم آغاز شد و در سال ۱۳۴۵ به پایان رسید. دستور ساخت کلیسای جامع نوتردام پاریس، توسط لویی هفتم صادر شد. او قصد داشت که این کلیسا، نمودی از قدرت سیاسی، اقتصادی، فکری و فرهنگی در سرزمین فرانسه و همچنین خارج از مرزهای آن باشد. شهر پاریس در آن زمان به قدرتی نوظهور در فرانسه تبدیل شده بود و برای همخوانی با این جایگاه تازه‌‌، نیاز به ساخت بنایی مذهبی داشت. به این ترتیب موریس دو سولی (Maurice de Sully)، اسقف اعظم پاریس، باسیلیکایی قرون‌وسطایی را در انتهای شرقی جزیره‌ی ایل دو لا سیته برگزید تا بعد از تخریب، کلیسای نوتردام را در آن محل بسازند.

گفته می‌شود اولین سنگ بنای این کلیسای باشکوه با طول ۱۳۰ و عرض ۴۸ متر در سال ۱۱۶۳ با حضور پاپ الکساندر سوم گذاشته شد اما ساخت کامل آن ۲۰۰ سال طول کشید. بعد از آغاز ساخت کلیسای گوتیک، دیوارهای پشت‌بند به طراحی آن اضافه شدند. قرار بود این پشت‌بندها تکیه گاهی برای دیوارهای بلند و باریک کلیسا باشند تا از ایجاد شکاف در دیوارها جلوگیری کنند و همچنین سبک گوتیک آن را نمایان‌تر سازند. کلیسای جامع نوتردام به خاطر مجسمه‌های گوتیک طبیعت گرایانه و شیشه‌های رنگی شاهکارش، معروف است، این آثار نشان‌دهنده بلوغ هنر و معماری پیش از سبک رومانسک هستند.

در سال ۱۲۰۰ کار برروی ضلع غربی آغاز شد که شامل پنجره مدور بزرگ و برج‌های کلیسا بود. ساخت باقی بخش‌های این بنا حدود سال ۱۲۵۰ تکمیل شد. همچنین در دهه ۱۲۵۰ بازویی‌های کلیسا توسط معمارهایی به نام ژان دوشِل (Jean de Chelles) و پیر دو مونتروی (Pierre de Montreuil)، به سبک جدیدی از معماری گوتیک تغییر شکل یافتند. عناصر باقیمانده‌ی دیگر نیز به مرور طی قرون بعدی کامل شدند. در سال ۱۹۹۱ این بنا در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

رویدادهای تاریخی در کلیسای نوتردام

۱. در سال ۱۴۳۱، هنری ششم (Henry VI)، پادشاه انگلستان، در داخل کلیسای نوتردام به‌عنوان پادشاه فرانسه تاج‌گذاری کرد.

۲. جیمز پنجم، پادشاه اسکاتلند، در سال ۱۵۳۷ مراسم ازدواج خود را با شاهزاده‌ی فرانسوی به نام مادلین در این کلیسا برگزار کرد.

۳. ناپلئون بناپارت که به دنبال نجات این کلیسای مشهور بود در سال ۱۸۰۴ در این بنا به‌عنوان امپراطور فرانسه، تاج بر سر گذاشت.

۴. ژاندارک، قرن‌ها پیش در جنگ فرانسه و انگلیس، کمک زیادی به پادشاه فرانسه کرد و درنهایت بر دیرکی سوزانده شد؛ اما مدت‌ها بعد، در سال ۱۹۰۹، پاپ پیوس دهم (Pius X) در این کلیسا برای او آمرزش طلبید.

۵. مراسم آمرزش‌خوانی برای دو رئیس‌جمهور درگذشته‌ی فرانسه، شارل دوگل و فرانسوا میتراند، در کلیسای نوتردام برگزار شد.

۶. تاج خاردار و ردای لویی نهم یا سنت لویی، ابتدا در کلیسای سنت شاپل (Ste. Chapelle) قرار داشت اما بعدها به نوتردام انتقال یافت. این تاج و ردا از شعله‌های آتش‌سوزی اخیر در امان مانده و در حال حاضر در تالار شهر پاریس قرار دارد. اعتقاد بر این است که این تاج خاردار همان تاجی است که مسیح در هنگام مصلوب شدن بر سر گذاشته بود.

۷. مناره‌ی کلیسا که در آتش‌سوزی سال ۲۰۱۹ سقوط کرد، دارای بقایایی مثل دندان‌ها، استخوان‌ها و موی قدیسین حامی پاریس، قدیس دنیس (St. Denis) و ژنویو (St. Geneviève)، بود. بقایای قدیسین توسط یکی از اسقف‌های اعظم بر فراز مناره‌ی نوتردام گذاشته شد تا از کلیسا محافظت کنند.

معماری کلیسای نوتردام

بنای کلیسا ۱۲۸ متر طول و سالن اصلی آن ۱۲ متر عرض دارد. پلان کلیسای نوتردام که صلیبی‌شکل است، سالن مرتفع، قسمت بازویی و برج کلیسا از معماری رومانسک قرن یازدهم وام گرفته‌شده‌اند؛ اما طاق‌های نوک‌تیز و سقف شیاردار آن کاملاً گوتیکی هستند. کلیسای نوتردام در واقع اولین کلیسای جامعی بود که در آن از پشت‌بندهای مایل بیرونی استفاده‌ شده بود. علاوه بر پشت‌بندها، ستون‌های متعدد دیگری نیز برای این منظور در نظر گرفته شد.

یکی از علل شهرت نوتردام، مجسمه‌های بیرونی و ناودان‌های آن است که به شکل موجودات عجیب و غریب ساخته شده‌اند. سردر ورودی استوار و محکم نوتردام با تندیس‌های سنگی بسیار زیادی تزئین شده که تمرکزشان بیشتر در درب مرکزی است که داوری روز قیامت را به تصویر کشیده‌اند. طراحی قسمت ورودی با نوارهای افقی به ایجاد تعادل بین برج‌های مرتفع ۶۹ متری کمک زیادی می‌کند. ورودی‌های قسمت بازویی کلیسا با نقش برجسته‌های عالی و بی‌بدیلی تزئین شده‌اند. درب جنوبی تصویری از زندگی استفان مقدس به همراه سایر قدیسین منطقه را به نمایش می‌گذارد، در حالی که در تزئینات درب شمالی، تصاویری از کودکیِ مسیح و قصه‌ای از تئوفیلوس کار شده است.

فضای داخل کلیسای نوتردام پاریس

داخل کلیسا نیز به اندازه معماری بیرون آن باشکوه است؛ با ناوی بزرگ، قوس‌های دنده‌ای پیچیده و ستون‌های بلند که احساس فضای بلند و ارتفاع را ایجاد می‌کنند. خوان و محراب اصلی که در مرکز کلیسا قرار دارند، با کنده‌کاری‌های دقیق و آثار هنری تزئین شده‌اند که بازدیدکنندگان را به تفکر و تأمل دعوت می‌کنند. کلیسای نوتردام در طول قرن‌ها با آزمون‌های زمان، درگیری‌ها و آتش‌سوزی ویرانگر در سال ۲۰۱۹ روبرو شده است، اما تلاش‌های بازسازی و پایندگی آن نشانی از روح استوار مردم فرانسه و تعهد آن‌ها به حفظ این گنجینه فرهنگی بی‌قیمت است.

بازسازی کلیسای نوتردام

در قرن‌‌های بعدی، بازسازی‌های متعددی در کلیسای نوتردام صورت گرفت. در اوایل قرن سیزدهم، دو برج با ارتفاع ۶۹ متری در نمای غربی ساخته شدند. برج شمالی ۳۸۷ پله دارد و برج جنوبی ۱۰ ناقوس را در خود جای داده است که مشهورترین و بزرگ‌ترین آن‌ها، امانوئل نام دارد. این ناقوس در اکثر رویدادهای مهم تاریخ فرانسه ازجمله مراسم تاج‌گذاری پادشاهان، دیدار پاپ و پایان هر دو جنگ‌ جهانی به صدا در آمده است. همچنین، بعد از فروریختن برج‌های دوقلوی نیویورک، در حادثه‌ی یازده سپتامبر، طنین ناقوس امانوئل بار دیگر در  شهر پاریس پیچید تا به در‌گذشتگان ادای احترام کند.

در قرن هجدهم، مناره‌ی اولیه‌ی کلیسا تخریب و مجدداً ساخته شد. در جریان انقلاب فرانسه تا اوایل قرن نوزدهم، آسیب‌های جدی به این بنا وارد آمد اما اندکی بعد، تاج‌گذاری ناپلئون و در پی آن موفقیت رمان ویکتور هوگو به نام نوتردام پاریس یا گوژپشت نوتردام در سال ۱۸۳۱، توجه عموم را به این بنا جلب کرد و باعث شد در نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم بازسازی‌های اساسی‌ در آن انجام گیرد. در این زمان دو معمار به نام‌های ژان بابتیسته آنتونیه لاسوس (Jean-Baptiste-Antoine Lassus) و یوجین امانوئل ویولت لدوک (Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc) مناره و دیوارهای پشت‌بند را مجدداً بازسازی کردند.

بخش‌های مختلف کلیسای نوتردام

کلیسای نوتردام پاریس از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که هر کدام ویژگی‌ها و وظایف خاص خود را دارند. در زیر به برخی از این بخش‌ها اشاره شده است:

ناوی کلیسای نوتردام

ناوی (Nave) بخش اصلی کلیساست که بازدیدکنندگان در آن جمع می‌شوند و معمولاً بزرگ‌ترین فضای داخلی کلیسا محسوب می‌شود. این بخش با ستون‌ها و سقف‌های بلند و قوس‌های دنده‌ای مشخص می‌شود و به فضای عبادت و مراسم‌های مذهبی اختصاص دارد.

خوان کلیسای نوتردام

خوان (Choir)، بخش انتهایی ناوی است که در نزدیکی محراب قرار دارد و جایی است که کشیشان و روحانیون در مراسم‌های مذهبی حضور می‌یابند. این بخش نیز با تزئینات هنری و کنده‌کاری‌های دقیق تزیین شده است.

محراب داخل کلیسای نوتردام

محراب در مرکز خوان قرار دارد و مکانی است که مراسم‌های اصلی مذهبی مانند تقدیس عشاء ربانی انجام می‌شود. این بخش به طور معمول با آثار هنری و مجسمه‌های مذهبی تزئین شده است.

پشت بندهای معلق نوتردام

کلیسای نوتردام یکی از اولین بناهایی بود که با پشت‌بندهای معلق خارجی ساخته شد. این پشت‌بندهای معلق به یکی از ویژگی‌های نمادین طراحی گوتیک بدل شد. هرچند اختلاف‌نظرهایی وجود دارد که آیا نوتردام، نخستین کلیسایی بود که پشت‌بندها را در طراحی خود به‌کار گرفت یا خیر. اما جای تردید نیست که استفاده‌ از آن‌ها را در معماری مذهبی رواج داد. این ساختارهای بیرونی به حمایت از دیوارهای کلیسا کمک می‌کنند و امکان ساخت دیوارهای بلندتر و نصب پنجره‌های شیشه‌ای رنگی بزرگ‌تر را فراهم می‌آورند. این پشت‌بندها از دیوارهای جانبی به زمین کشیده می‌شوند و بخشی مهم از طراحی گوتیک کلیسا هستند.

پنجره‌های شیشه‌ای رنگی در نوتردام

این پنجره‌های شیشه‌ای بزرگ که در نماهای غربی و شرقی کلیسا قرار دارند، از بهترین نمونه‌های هنر شیشه‌های رنگی گوتیک هستند و نور را به داخل کلیسا می‌افشانند، با تصاویری از داستان‌های مذهبی و نمادها.

دروازه‌های کلیسای نوتردام

کلیسای نوتردام سه دروازه اصلی دارد که هر کدام نمایانگر یک داستان مذهبی یا نمادی خاص هستند: دروازه حضرت مریم، دروازه داوری آخرالزمان و دروازه سنت آنه.

دروازه‌ی سنت آنه (Sainte-Anne) سبکی قدیمی‌تر از بقیه دارد و متناسب با اندازه‌ی دروازه نیست. شخصیت‌های آن مانند باکره‌ی مقدس و کودکی مسیح که در مرکز کلیسا قرار دارند، در مقایسه با پیکرتراشی‌های سایر دروازه‌ها از انعطاف کمتری برخوردار هستند. بررسی‌های بیشتر در سال ۱۹۶۹ نشان داد که این سردر متعلق به این مکان نبوده و از کلیسای رومانسک دیگری به اینجا انتقال یافته است.

برج های دو قلوی ناهمسان کلیسا

با یک نگاه به برج‌های کلیسا، تصور می‌کنید که آن‌ها کاملاً با یکدیگر یکسان هستند اما با نگاهی دقیق‌تر متوجه می‌شوید که برج شمالی کمی بزرگ‌تر از برج جنوبی است. این اختلاف، گویای این حقیقت است که عناصر متفاوت کلیسا در دوره‌های مختلف ساخته شده‌‌ و در نتیجه ترکیبی از گرایش‌های گوناگون را در معماری بازتاب می‌دهند. یکی از این برج‌ها پیش از آتش‌سوزی ۲۰۱۹ دارای یک اسپیر بلند نیز بود که اکنون در حال بازسازی است.

کلیساهای کوچک و زینتی

درون کلیسا چندین کلیسا و بخش‌های زینتی وجود دارد که به زیبایی‌های داخلی کلیسا افزوده‌اند. از این بخش‌ها برای مراسم‌های خصوصی و دعاهای فردی استفاده می‌شود.

معرفی مجسمه های موجود در کلیسای نوتردام

مجسمه‌های کلیسای نوتردام پاریس از برجسته‌ترین و تاثیرگذارترین عناصر معماری این بنای گوتیک هستند که نه تنها به تزئین این کلیسا کمک کرده‌اند، بلکه داستان‌های مذهبی و فرهنگی را نیز به تصویر می‌کشند. در اینجا به برخی از معروف‌ترین مجسمه‌های نوتردام اشاره می‌شود:

مجسمه های گارگویل

مجسمه‌های گارگویل (Gargoyles)، موجودات افسانه‌ای و هیولاهای سنگی که از سقف و برج‌های نوتردام آویزان شده‌اند، یکی از نمادهای معروف این کلیسا هستند. این مجسمه‌ها نقش مهمی در سیستم تخلیه آب باران ایفا می‌کنند و از جاری شدن آب باران به دیوارهای کلیسا جلوگیری می‌کنند. همچنین، گفته می‌شود که این مجسمه‌ها برای دور کردن ارواح شیطانی از کلیسا نصب شده‌اند.

مجسمه‌های شاهان یهودا

در ورودی غربی کلیسای نوتردام، مجسمه‌هایی از ۲۸ پادشاه یهودا قرار دارند. این مجسمه‌ها به عنوان نمادی از نسب مسیح به پادشاهان یهودا در تورات شناخته می‌شوند. در طول انقلاب فرانسه، این مجسمه‌ها به اشتباه به عنوان نماد شاهان فرانسه شناخته شدند و تخریب شدند، اما بعدها بازسازی و جایگزین شدند.

مجسمه های فرشتگان

فرشتگان در نقاط مختلف کلیسای نوتردام، به‌ویژه در بالای ورودی‌ها و در نزدیکی پنجره‌های شیشه‌ای، قرار دارند. این فرشتگان به عنوان نگهبانان کلیسا و نمادی از پیوند بین آسمان و زمین تجسم یافته‌اند.

مجسمه مریم مقدس

در مرکز نمای غربی کلیسا، یک مجسمه بزرگ از مریم مقدس به همراه کودک مسیح قرار دارد. این مجسمه یکی از اصلی‌ترین نمادهای مذهبی نوتردام است.

مجسمه‌های نمای آخرین قضاوت

نمای آخرین قضاوت در بالای ورودی اصلی کلیسای نوتردام قرار دارد و شامل مجموعه‌ای از مجسمه‌هایی است که صحنه‌های روز قیامت و قضاوت نهایی را به تصویر می‌کشند. در این نما، مجسمه‌هایی از مسیح، فرشتگان، و ارواح نیکو و بد به چشم می‌خورد.

مجسمه‌های داخل کلیسا

داخل کلیسای نوتردام نیز پر از مجسمه‌های مذهبی است. یکی از معروف‌ترین این مجسمه‌ها، مجسمه‌ای از یوسف مقدس است که در کنار محراب اصلی قرار دارد. مجسمه‌های کلیسای نوتردام نه تنها از نظر هنری، بلکه از نظر مذهبی و فرهنگی نیز دارای اهمیت بالایی هستند و به بازدیدکنندگان کمک می‌کنند تا بهتر به عمق معنایی و زیبایی این بنای تاریخی پی ببرند.

حقایق جالب کلیسا نوتردام پاریس

حقایق جالب کلیسای نوتردام پاریس شامل مواد زیر می‌شود:

۱. شهر پاگان زیر کلیسای نوتردام

زیر کلیسای نوتردام، محوطه باستان‌شناسی سردابه پاریس پنهان شده که با کشف آن، دانشمندان توانستند بخش بزرگی از تاریخ این شهر را بررسی کنند. این محوطه در حفاری‌های انجام‌شده بین سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۲ کشف شد. از دهه ۱۹۷۰ میلادی این منطقه برای عموم باز شد و اطلاعات زیادی در مورد تاریخ و باستان‌شناسی پاریس، از دوران باستان تا قرون وسطی، ارائه شد. بازدیدکنندگان می‌توانند ببینند چگونه پاریس به شهر باشکوه امروزی تبدیل شده است. این محوطه به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد تا سفری در زمان داشته باشند و خود را در قلب تاریخ پاریس، به‌ویژه در دوران قرون وسطی، حس کنند و تجربه‌ای منحصربه‌فرد از گذشته داشته باشند.

۲. سرنوشت ۲۸ مجسمه‌ پادشاه در انقلاب فرانسه

در سال ۱۷۹۳، در جریان انقلاب فرانسه، گروهی از مردم خشمگین، ۲۸ مجسمه از‌ پادشاهان انجیل کلیسا را با طناب پایین کشیدند و سر از تن آن‌ها جدا کردند. اندکی پیش از آن، مردم ناراضی لویی شانزدهم را با گیوتین گردن زده بودند و هر تصویر یا نمادی که با سلطنت بوربن‌ها ارتباط پیدا می‌کرد، موردحمله‌ی آن‌ها قرار می‌گرفت. در سال ۱۹۷۷، کارگران در حین کار در زیرزمین بانک تجارت خارجی فرانسه، سرهای جدا شده‌ی ۲۱ مجسمه از پادشاهان را کشف کردند. این سرها در حال حاضر در موزه‌ی کلونی (Musée de Cluny) نگهداری می‌شوند.

۳. مجسمه‌های قرن نوزدهمی روی برج

مدت‌ها پیش، مجسمه‌های اولیه‌ی قرون‌وسطایی که حکم ناودان را داشتند، جمع‌آوری شدند. در قرن نوزدهم، امانوئل ویولت لدوک با الهام از توصیفات کتاب ویکتور هوگو، مجدداً این مجسمه‌های ترسناک را در بالای برج‌ها نصب کرد. لدوک در میان ۱۲ حواری که در اطراف مناره‌ی جدید قرار داد، مجسمه‌ای از خود را در قالب یکی از حواریون مسیح به‌ نام قدیس توماس (Saint Thomas) اضافه کرد.

۴. ذوب ناقوس‌های کلیسا برای توپخانه

در جریان انقلاب فرانسه، کلیساها، از مکانی مذهبی به فضایی برای پیشبرد مکتب خردگرایان تغییر یافت. در پی این انقلاب، تمامی ناقوس‌های کلیسای نوتردام به‌جز ناقوس امانوئل جمع‌آوری و برای ساخت توپ جنگی ذوب شدند. در قرن نوزدهم، ناقوس‌های جدیدی را برای کلیسا نصب کردند اما صدای گوش‌خراشی داشتند که در سال ۲۰۱۳، با مجموعه‌ی جدیدی از ناقوس‌ها جایگزین شدند.

۵. جنگلی روی سقف کلیسا

این کلیسا، یکی از قدیمی‌ترین داربست‌های چوبی را در پاریس دارد و در حدود ۲۱۰ هزار مترمربع درخت را در بر می‌گیرد که در قرن دوازدهم قطع شدند. به‌خاطر این‌ که هر کدام از تیرهای سقف از یک درخت درست شده‌اند، این داربست تاریخی به جنگل شهرت یافته است.

۶. بزرگ‌‌ترین ارگ فرانسه در نوتردام

اُرگ نوتردام، بزرگ‌ترین ارگ فرانسه است و ۸۰۰۰ لوله‌ی صوتی دارد که برخی از آن‌ها به قرن هجدهم بازمی‌گردند.

۷. منتهی شدن همه مسیرها به کلیسای نوتردام

در سال ۱۹۲۴، علامت دایره‌ای شکلی با یک ستاره‌ی برنزی هشت‌گوشه جهت اندازه‌گیری مسافت دیگر شهرهای فرانسه تا پاریس، در بیرون کلیسای نوتردام قرار داده شد.

۸. زنبورهای روی سقف کلیسای نوتردام

در محل نگهداری اشیا مقدس در مجاورت کلیسا، کندوی کوچکی از زنبورهای بوکفاست زندگی می‌کنند. عسل آن‌ها از شهد گل‌های باغ‌های اطراف و میدان ژان بیست و سوم (Jean XXIII) تهیه می‌شود.

۹. آتش‌سوزی در کلیسای نوتردام پاریس

در سال ۲۰۱۷، روزنامه‌ی نیویورک‌تایمز نوشت که کلیسا نیاز فوری به بازسازی و مرمت دارد. گذشت زمان و شرایط آب و هوایی خسارات جدی به بنا وارد کرده بود. برخی از ناودان‌های شکسته با لوله‌های پلاستیکی جایگزین شده بودند، سنگ‌آهک‌ها با یک تماس فرو می‌ریختند. انتظار می‌رفت، بازسازی بنا چیزی حدود ۱۸۰ میلیون دلار هزینه در برداشته باشد.

کلیسای کاتولیک فرانسه سال ۲۰۱۸ تقاضای بودجه اضطراری کرد تا این کلیسا را که در حال فرو ریختن بود، نجات دهد. کمی بعد، بازسازی‌های جدیدی آغاز شد. در جریان عملیات بازسازی در ۱۵ آوریل ۲۰۱۹ کلیسای نوتردام دچار آتش‌سوزی شد. حجم آتش‌سوزی کلیسای نوتردام به قدری بود که در دقایق ابتدایی بخش مهمی از سقف کلیسا را در برگرفت و دود عظیمی به ارتفاع چندین متر از آن به هوا برخاست. آتش‌سوزی در ساعت ۱۸:۵۰ آغاز شد. در این عملیات حدود ۵۰۰ مامور آتش‌نشانی برای جلوگیری از ریختن برج ناقوس کلیسا تلاش کردند.

در زمان شروع آتش‌سوزی بخش‌هایی از کلیسا برای مرمت گسترده زیر پوشش داربست‌ها بود و یک هفته پیش از این اتفاق مهیب ۱۶ مجسمه مسی کلیسا موقتا از جا در آورده شده بود. علت آتش‌سوزی هنوز مشخص نیست اما مقام‌های فرانسه می‌گویند احتمال دارد که با عملیات مرمت کلیسا مرتبط باشد. کارشناسان و صاحب‌نظران معماری بر این عقیده‌اند که خسارات وارد آمده به این بنای مشهور سبک معماری گوتیک که قدمتی ۸۵۰ ساله دارد بسیار سنگین است و برای مرمت و بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده دست‌کم باید میلیون‌ها یورو هزینه کرد. در حادثه‌ی اخیر، گنبد چوبی و مناره‌ی این کلیسا به‌طور وسیعی در آتش سوخت.