تاریخچه ای از اپرای سلطنتی سوئد

اپرا در سوئد تاریخ پرفرازونشیبی را پشت سر گذاشته است. بیش از ۲ قرن از قدمت این هنر در سوئد می گذرد و حال می توان اپرا را سنتی پایدار در این کشور دانست.

اپرا در استکهلم بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد و خانه‌ی اپرای سلطنتی سوئد نه‌تنها محلی برای نمایش‌های اپرا، بلکه مرکز برگزاری مراسم بالماسکه و حتی محل قتل شاه گوستاو سوم است. به‌علاوه، سالن تئاتر کاخ دروتنینگهولم (Drottningholm) که از جاذبه‌های استکهلم به شمار می‌رود، این زیبای خفته، درست در بیرون از شهر قرار دارد و ظرافت از گوشه و کنار آن موج می‌زند؛ بنابراین تماشای اپرا در استکهلم، نه‌فقط برای گوش دادن به موسیقی، بلکه برای آشنایی با تاریخ غنی سوئد نیز ارزشمند است.

وقتی‌ از استکهلم دیدن می‌کنید، اپرا لزوماً اولین چیزی نیست که به ذهن شما خطور می‌کند. با این‌حال، اپرا نه‌فقط صحنه‌ی قتل شاه گوستاو سوم بوده، بلکه به خاطر اجرای اپرای بالماسکه یا اون بالو این ماسکرا (Un Ballo in Maschera)، اثر جوزپه وردی، جاودانه شده است. اپرا به شیوه‌های مختلف در ذهن‌ها ثبت شد. درواقع در زمان حکمرانی شاه گوستاو سوم، بین سال‌های ۱۷۴۶ تا ۱۷۹۲، بود که اپرا در سوئد معرفی شد. حکومت گوستاو با نوعی خودکامگی روشنفکری همراه بود و تفاوت فراوانی با سوئدِ سوسیال دموکرات امروزی داشت. سوئدِ قرن هجدهمی یک قدرت برتر در اروپا بود و حرف شاه، به‌مانند اکثر دیکتاتورها، قانون محسوب می‌شد. با این‌حال، گوستاو علاقه‌ی شدیدی به هنر داشت و در نگهداری از آن می‌کوشید. اپرای سلطنتی سوئد در سال ۱۷۷۳ تأسیس شد؛ این اپرا در ابتدا در اولین سالن تئاتر استکهلم، در پشت کاخ سلطنتی، مستقر شد، اما بعدها و در سال ۱۷۸۲ ساختمان جدیدی به آن اختصاص یافت.

خانه‌ی زیبای اپرای جدید توسط کارل فردریک آدل کرانتز (Carl Fredrik Adelcrantz) در میدان گوستاو آدولف تورگ (Gustav Adolfs Torg) ساخته شد. خانه‌ی اپرای جدید که درست در مقابل پل شمالی کاخ سلطنتی و روبه‌روی کاخ خواهر گوستاو سوم قرار دارد، با سبک معماری گوستاوی کامل شد. این خانه‌ی اپرا همچنین محلی برای برگزاری مراسم بالماسکه بود. مراسمی که از جشن‌های بالماسکه در پاریس الگوبرداری شده بودند و هر کس در آن یک ماسک به صورت می‌زد و سعی می‌کرد تا هویتش ناشناس باقی بماند.

در خلال یکی از همین مراسم بالماسکه بود که شاه گوستاو سوم در سال ۱۹۷۲ به دست یاکوب یوهان انکستروم (Jacob Johan Anckarström) به قتل رسید. در اپرای جوزپه وِردی که الهام گرفته از این واقعه بود، گوستاو به این دلیل کشته شد که روابطی پنهان با همسر انکستروم داشت؛ اما در دنیای واقعی، گوستاو به دست گروهی از اشراف توطئه‌گر که مخالف استبداد شاه بودند به قتل رسید.

تعجبی نداشت که خانه‌ی اپرای استکهلم پس از مرگ گوستاو تعطیل شود. اپرای استکهلم سرانجام در سال ۱۷۹۲ بازگشایی شد، اما گوستاو چهارم، پسر گوستاو سوم، مجدداً آن را در سال ۱۸۰۶ تعطیل کرد. دلیل این تصمیم، عدم علاقه‌ی وی به اپرا و همچنین تبدیل صحنه‌ی قتل پدرش به مکانی برای انجام رفتارهای پوچ و بی‌معنی بود. گوستاو چهارم نیز خودش در سال ۱۸۰۹، پس از شکست از فنلاند و سقوط این کشور به‌عنوان یک ابرقدرت اروپایی، از سلطنت عزل شد. سرانجام خانه‌ی اپرای استکهلم در سال ۱۸۱۲ مورد بازگشایی قرار گرفت.

نمایش اپرا در تمام طول قرن نوزدهم در سوئد در جریان بود و سرانجام کار ساخت خانه‌ی جدید اپرا در محل خانه‌ی قدیمی کلید خورد. خانه‌ی قدیمی اپرا در سال ۱۸۹۲ تخریب و سالن جدید با طراحی اَکسل یوهان آندربرگ (Axel Johan Anderberg) ساخته شد. این اولین اثر مهم آندربرگ بود، هرچند او بعدها به سراغ طراحی شمار دیگری از سالن‌های تئاتر نظیر سالن تئاتر اُسکار در استکهلم رفت. سالنی که امروزه کاربردی تجاری دارد.

این مکان که اساساً به تالار سلطنتی تئاتر معروف بود، حالا صرفاً یک سالن اپرا است؛ ساختمانی باشکوه و کاملا کلاسیک. سرسرای ورودی تالار به پلکانی باشکوه با تزئینات ظریف گچ‌کاری‌شده ختم می‌شود. سالن اصلی ظاهری نعل اسبی شکل داشته و با استاندارد قرن نوزدهم ساخته شده است. می‌توان در سراسر سالن تزئینات طلاکاری شده همراه با مخمل قرمز را مشاهده کرد. در بالای پلکان و سرسرای ورودی، یک سرسرای طلایی با سقف‌های نقاشی‌شده و گچ‌کاری‌های مُطَلا به چشم می‌خورد. بدون شک اینجا مکانی تماشایی و خاطره‌انگیز برای شما خواهد بود.

این ساختمان تنها خانه‌ی اپرای تاریخی در استکهلم نیست. کمی دورتر از شهر، کاخ دروتنینگهولم قرار دارد که در قرن هفدهم یک سالن تئاتر به آن اضافه شد. پس از یک آتش‌سوزی، در سال ۱۷۶۶ سالنی جدید برای ملکه لوویسا اولریکا (Lovisa Ulrika)، مادر گوستاو سوم، ساختند؛ اما پس از قتل گوستاو سوم، این سالن تئاتر به فراموشی سپرده شد و تا سال ۱۹۲۰ و زمانی‌که مجدداً کشف و مورد استفاده قرار گیرد، بلااستفاده باقی ماند.

همچنان چندین سالن تئاترِ به‌جا مانده از قرن هجدهم در اروپا به چشم می‌خورد، اما تعداد اندکی از آن‌ها به‌خوبی سالن تئاتر کاخ دروتنینگهولم سالم مانده‌اند. هرساله در فصل تابستان فستیوالی در این سالن برگزار می‌شود و همچنان از وسایل قدیمی صحنه نظیر یک دستگاه تولید امواج، یک دستگاه تولید صاعقه، یک صندلی پرنده و نسخه‌هایی از وسایل قدیمی صحنه‌آرایی استفاده می‌شود. می‌توان در تمام طول سال همراه با تورهای گردشگری از این سالن تئاتر شگفت‌انگیز دیدن کرد.

اپرا در سوئد سابقه‌ای دیرینه دارد و معدود سالن‌های اپرایی در جهان یافت می‌شوند که باوجود رخ دادن یک قتل در آن‌ها جاودانه شده باشند. اپرا بخشی از سنت زندگی در سوئد است؛ بنابراین اگر از این کشور دیدن کردید، حتماً به تماشای یک اجرا بروید.