پمپی کجاست و چرا به آن شهر سوخته می گویند؟

شهر پمپی یا پمپئی (Pompeii) که به شهر سوخته معروف است، به یکی از حیرت انگیزترین شهرهای کشف شده در دنیا شناخته می شود. شهری که مردم جهان ردپایی از تاریخ را در خیابان های متروک و نقش و نگارهای زیبای خانه های آن جستجو می کنند.

خرابه‌های شهر پمپی در دامنه‌ی کوه وزوو (Vesuvius) قرار گرفته است. این کوه آتشفشانی در سال ۷۹ میلادی فوران کرد و شهر پمپی را به زیر ۶ متر خاکستر و سنگ خارا فرو برد. پمپی در پی قرن‌ها حفاری از زیر خاک بیرون آمده است. اگر با تور ایتالیا به پمپی که یکی از جاذبه‌های گردشگری ایتالیا است سفر کنید، قطعا از تماشای خرابه‌های آن شوک زده خواهید شد.

آنچه در حال حاضر از این مکان دیدنی در اروپا و محوطه‌ی باستانی نزدیک آن به نام هرکولانیوم (Herculaneum) مشاهده می‌کنید، بهترین نمونه‌ی شهرهای رومی و سبک زندگی این مردمان در گذشته است. به‌وضوح می‌توان دریافت که چرا پمپی محبوب‌ترین جاذبه‌ی گردشگری ایتالیا محسوب می‌شود.

تنها ۱۶ سال قبل از فوران آتشفشان، خسارت‌های ناگواری براثر زلزله به شهر وارد آمده بود و جمعیت ۲۰ هزار نفری آن، هنوز مشغول بازسازی بناهای خود بودند. با دیدن اولین نشانه‌های فعالیت آتشفشان، بسیاری از مردم، شهر را ترک گفتند؛ درنتیجه هنگامی‌که سونامی مواد مذاب جاری شد، فقط ۲ هزار نفر از مردم جان خود را از دست دادند. از آن زمان تاکنون پمپی به شهری متروکه تبدیل شده است.

با آغاز حفاری‌های باستان‌شناسی در قرن هجدهم این شهر رفته‌رفته از زیر خاک سر برآورد. امروزه سه‌پنجم از این محوطه حفاری‌ شده است. حفاران قدیمی هر آنچه را می‌یافتند، به موزه‌ای در نپال انتقال می‌دادند اما باستان شناسان از سال ۱۹۱۱ تمام آثار کشف‌شده را در جای خود باقی گذاشتند و به جذابیت بیشتر این بخش از شهر افزودند.

دیدن آثار و بقایای زندگی رومی‌ها در خانه‌ها، فروشگاه‌ها و اماکن عمومی این شهر شما را مبهوت خواهد کرد. با شروع فعالیت آتشفشان، مردم به زندگی روزمره‌ی خود مشغول بودند و هرگز تصورش را هم نمی‌کردند که آخرین حرکت آن‌ها، پنجره‌ای به‌سوی تاریخ دنیای باستان باشد.

در ادامه شما را با برترین جاذبه‌های پمپی، این شهر باستانی، بیشتر آشنا خواهیم کرد.

موزه آنتیکواریوم

در سفر به ایتالیا، شاید مشتاق باشید، هر چه زودتر شهر افسانه‌ای پمپی را از نزدیک ببینید اما پیش از آن، بازدید از موزه‌ آنتیکواریوم (Antiquarium) را به شما پیشنهاد می‌کنیم که ارزش توقفی کوتاه را دارد. در این موزه نه‌تنها تصاویر و توضیحات مفیدی درباره‌ی این شهر به دست خواهید آورد، بلکه اشیا و آثار کشف‌شده‌ای را مشاهده خواهید کرد که به خاطر شکنندگی یا جلوگیری از هوازدگی به موزه انتقال یافته‌اند.

قدمت برخی از این آثار حتی به مدت‌ها پیش از دوره‌ی رومی باز می‌گردد. در اینجا می‌توانید از ابزار زندگی روزمره، کوزه‌ها، ظروف رومی، اثاثیه، کالاهای تجارتی و خانگی آن زمان دیدن کنید.

مجسمه‌های گچی که از قالب بی‌نقص اجساد قربانیان تهیه شده‌اند، یکی دیگر از دیدنی‌های این موزه به‌حساب می‌آیند. این قالب‌های میان‌تهی از فرونشستن خاکستر بر روی اجساد جان‌باختگان تشکیل شده است.

بعدازاینکه باستان شناسان این قالب‌های میان‌تهی را می‌یافتند، درون آن‌ها را به‌دقت با گچ پر می‌کردند و به قربانیان در حال فرار شکل می‌بخشیدند. این مجسمه‌های گچی واپسین لحظات زندگی این مردم را همچون حقیقتی هولناک به تصویر می‌کشند و پمپی را به مکانی فراتر از یک ویرانه‌ی تاریخی بدل می‌سازند.

فروم

فروم نام میدان اصلی این شهر رومی است. این میدان از سه طرف با ردیفی از ستون‌ها احاطه‌ شده و در سمت شمال آن معبد ژوپیتر بر روی پایه‌ای به ارتفاع ۳ متر قرار گرفته است. در گوشه‌ی سمت راست این میدان، ماسلوم، تالار فروش مواد غذایی، به چشم می‌خورد.

در اطراف فروم می‌توان زیارتگاه‌های مختلف، معابد و ساختمان‌های دیگری ازجمله زیارتگاه لارس (Lares)، معبد وسپاسیان (Vespasian)، تالار فروش پشم و مجلس سنا را مشاهده کرد. در نزدیکی این میدان باسلیکایی وجود دارد که از آن به‌عنوان بازار و دادگاه استفاده می‌شد.

در سمت چپ میدان می‌توانید معبد آپولو را با ۴۸ ستون یونانی نظاره کنید. یکی از خانه‌هایی که در مقابل باسیلیکا قرار دارد و به‌تازگی در معرض دید عموم قرار گرفته است، تریپتولموس (Triptolemus) نام دارد. قدمت این بنا به قرن دوم قبل از میلاد باز می‌گردد. با نگاهی به دو حیاط و دو ایوان ستون‌دار این خانه، می‌توان حدس زد که به خانواده‌ای ثروتمند و برجسته تعلق داشته است.

گراند تئاتر

سالن گراند تئاتر پمپی بر روی زمینی شیب‌دار ساخته شده است و ۵ هزار تماشاچی را در خود جای می‌دهد. در حال حاضر از این سالن تئاتر برای نمایش نور و صدا در تابستان استفاده می‌شود. ردیف بالایی جایگاه تماشاچیان یکی از بهترین چشم‌اندازهای شهر و کوه وزوو را به نمایش می‌گذارد.

به‌علاوه، در کنار آن سالن تئاتر کوچکی را خواهید دید که ساختمان آن از هر حیث بهتر از گراند تئاتر حفظ شده است. این تئاتر یکی از اولین نمونه‌های تئاتر رومی سقف دار به شمار می‌آید و قدمت آن به ۷۵ سال قبل از میلاد باز می‌گردد. احتمالاً از این سالن تئاتر بیشتر برای اجرای موسیقی استفاده می‌شد.

در سمت شرق  این سالن، معبد ژوپیتر و معبد ایزیس (Isis) قرار گرفته‌اند. بر روی دیوار معبد ایزیس هنوز می‌توان نوشته‌ای از استاندال، رمان‌نویس فرانسوی، را در سال ۱۸۱۱ دید. در اینجا با ورود به میدان مثلثی شکلی که درختان بر آن سایه افکنده‌اند، وارد راهرویی می‌شوید.

این راهرو شما را به خوابگاه گلادیاتورها هدایت می‌کند. بر روی ستون‌های این خوابگاه سنگ‌نوشته‌هایی دیده می‌شود که شرح پیروزی گلادیاتورها در مسابقات را درج کرده است.

حمام عمومی استابیان

حمام استابیان (Stabian Baths) در گوشه‌ای از خیابان ویا دل ابوندانزا (Via dell'Abbondanza) و ویا استابیانا قرار دارد. این حمام بزرگ‌ترین و بهترین حمام پمپی به‌حساب می‌آمد که ظاهر خود را درگذر زمان حفظ کرده است.

ورودی حمام به ورزشگاهی ستون‌دار و استخر شنایی در سمت چپ منتهی می‌شود. در سمت راست آن حمام‌های زنانه و مردانه قرار دارند که با اجاق‌های مخصوص گرم‌‌کردن آب از یکدیگر جدا شده‌اند. هر قسمت دارای بخش‌های مختلفی ازجمله حمام آب سرد، رختکن و قفسه‌ای برای نگهداری لباس، حمام آب گرم و آب داغ است.

حمام آب داغ با عبور جریان هوا در کف و دیوارها گرم می‌شد. در قسمتی دیگر از استابیان ورزشگاهی وجود دارد که به تمرین گلادیاتورها اختصاص داشت.

خانه مناندر

خانه‌ بزرگ مناندر (Menander) متعلق به یک بازرگان ثروتمند بود که مجسمه‌ی او در کنار ورودی خانه توجه بیننده را به خود جلب می‌کند. در دو طرف این مجسمه، ستون‌هایی با سرستون‌های کرینتی به چشم می‌خورند.

در گوشه‌ای از آتریوم یا حیاط داخلی، معبد کوچکی وجود دارد. سقف چوبی این معبد هیچ آسیبی ندیده و تا فضای باز یا نورگیری در میانه‌ی محوطه کشیده شده است. در زیر این فضای باز، استخری قرار می‌گیرد. اتاق‌های خانه با نقاشی‌هایی از حماسه‌ی ایلیاد هومر تزیین شده و ستون‌های رنگی زیبایی ایوان آن را در بر گرفته‌اند.

در کنار این عمارت، خانه‌ی کوچک دیگری به نام خانه‌ی عشاق (House of the Lovers) دیده می‌شود. اسم این خانه از روی سنگ‌نوشته‌ای با این مضمون نام‌گذاری شده است: «عاشقان، همانند زنبور آرزو دارند زندگی به شیرینی عسل باشد».

کمی آن‌طرف‌تر در سمت چپ خیابان ویا دل ابوندانزا رستوران ترموپولیوم (Thermopolium) قرار دارد. این رستوران دارای ظروف نوشیدنی، کتری، اجاق، چراغ و وسایل پذیرایی از مشتریان است. روی پیشخوان آن، هنوز می‌توانید پولی که توسط آخرین مشتری پرداخت شده است را ببینید.

حفاری های جدید

در انتهای دیگر خیابان ویا دل آبوندانزا با حفاری‌های جدید روبرو می‌شوید. در اینجا نقاشی‌های زیبای دیواری و اثاثیه‌ای را می‌بینید که به حال خود رها شده‌اند. بیشتر طبقات بالایی خانه‌ها بالکن دارند و توسط ستون‌هایی نگه‌داشته می‌شوند.

این بالکن‌ها تصویر بهتری از سبک معماری بناهای دو هزاره‌ی پیش به شما نشان می‌دهند. با نگاهی به اطراف متوجه می‌شوید که موزاییک‌ها، مجسمه‌ها، نقاشی‌های دیواری، به‌علاوه‌ی تبلیغات انتخاباتی و نوشته‌های دیگر هنوز بر روی دیوارها باقی مانده‌اند.

بیشتر خانه‌ها و فروشگاه‌های این بخش شهر به آخرین دوره‌ی پمپی باز می‌گردد و متعلق به بازرگانان بود. اگر قصد دارید به پمپی سفر کنید، بازدید از فروشگاه آهن‌فروشی، کارگاه آهنگری و رنگرزی را از دست ندهید. در راهروی خانه‌ی کریپتوپورتیکوس (Cryptoporticus) که به سردابی منتهی می‌شود، نقاشی‌های زیبایی از حماسه‌ی ایلیاد و دیگر شعرهای هومر دیده می‌شود.

خانه‌ی ونوس نیز یکی دیگر از جذاب‌ترین نقاشی‌های دیواری پمپی را در خود جای داده است. این نقاشی الهه‌ی ونوس را بر روی صدفی به تصویر می‌کشد.

آمفی تئاتر

آمفی‌تئاتر بزرگ پمپی در آن‌سوی شهر، قدیمی‌ترین آمفی‌تئاتر رومی است و به قرن ۸۰ قبل از میلاد باز می‌گردد. در نزدیکی آن ورزشگاهی وجود دارد. ردیفی از ستون‌ها از سه طرف، ورزشگاه را احاطه کرده‌اند و استخر شنایی در میانه‌ی آن جای گرفته است. کمی آن‌طرف تر، در بیرون شهر قبرستانی دیده می‌شود که مثل دیگر قبرستان‌های رومی در خارج از شهر قرار دارد.

خانه ویتی 

خانه‌ ویتی در خیابان ویکولو دی مرکوریو (Vicolo di Mercurio) قرار گرفته است. ویتی یکی از جالب‌ترین خانه‌های این شهر به‌حساب می‌آید. این خانه به دو برادر مرفه از طبقه‌ی متوسط تعلق داشت. تزیینات خانه‌ ویتی گویای این حقیقت است که تنها طبقه‌ی اشراف به زیبایی خانه‌های خود اهمیت نمی‌دادند.

در این خانه می‌توانید یکی از کم‌نظیرترین نقاشی‌های دیواری پمپی را مشاهده کنید. مجسمه‌ها و تزیینات زیبای مرمرین، ایوان این خانه را زینت بخشیده‌اند. باغچه مجدداً گل‌کاری شده است تا بتوانید با نحوه‌ی زندگی این مردم بیشتر آشنا شوید.

در آشپزخانه هنوز ظروف پخت‌وپز وجود دارد. مورخان هنری از سبک نقاشی‌های دیواری داخلی به این نتیجه رسیده‌اند که این آثار بعد از زلزله‌ی ویرانگر سال ۶۲ میلادی کشیده شده‌اند. مشهورترین نقاشی‌های این خانه را می‌توان در اتاق ناهارخوری دید.

در اینجا تابلوهای سنگی دیوارهای اتاق را می‌پوشانند. این تابلوها صحنه‌هایی از افسانه‌های اساطیری را به نمایش می‌گذارند. حاشیه‌ی تزیینی اتاق که نقاشی‌هایی از کوپیدو، خدای عشق را به تصویر می‌کشند، تحسین بینندگان را بر خواهند انگیخت.

رنگ‌های بکار رفته در این نقاشی‌ها از تیرگی خاصی برخوردارند. دیوارهای اطراف ایوان هم به تقلید از تابلوهای داخل خانه، نقاشی شده‌اند.

خانه های غرب پمپی

چندین خانه در همین محله و در نزدیکی دروازه‌ی پورتو ارکولانو (Porta Ercolano)  ارزش بازدید دارند. خانه‌ فان (Faun) در مقابل خانه‌ ویتی، مجلل‌ترین عمارت پمپی محسوب می‌شود اما متاسفانه، تمام گنجینه‌ی هنری این عمارت ازجمله موزاییک‌های بی‌مانند آن به موزه‌ای در ناپل انتقال یافته‌اند.

در کنار خانه‌ی سیریکوس (Siricus) نانوایی وجود دارد که بر آستانه‌ی ورودی آن عبارت «زنده‌باد سود» حک شده است و نقاشی‌های زیبایی دیوارهای آن را تزیین کرده‌اند.

کمی آن‌طرف‌تر در سمت راست خیابان ویا استابیانا می‌توانید از نقاشی‌های خانه‌ی مارکوس لوکرتیوس و همچنین حیاط داخلی و ایوان خانه‌ای به نام عروسی نقره‌ای (Silver Wedding) دیدن کنید. تزیینات مرمرین باغچه‌ی یک عمارت مجلل به نام کوپیدهای زراندود (Gilded Cupids) توانسته‌اند از گزند زمان محفوظ بمانند.

در اینجا با حمام دیگری معروف به فروم روبرو می‌شوید که از حمام استابیانا کوچک‌تر است. در شمال حمام فروم خانه‌ی شاعر تراژدی‌نویس قرار دارد. بر آستانه‌ی ورودی این خانه یکی از مشهورترین موزاییک‌های پمپی با تصویر سگی به زنجیر کشیده را خواهید دید. بر روی آن نوشته شده است: «مراقب سگ باشید».

در ضلع شمالی این خانه، کارگاه آهنگری قرار دارد و در سمت چپ کارگاه، دو خانه با فواره‌های زیبا خودنمایی می‌کنند.

خیابان مقبره

با گذر از میان دیوارهای پمپی و دروازه‌ی پورتو ارکولانو به حاشیه‌ی شهر قدم می‌گذارید که خیابان اصلی آن حفاری شده است. این خیابان به خیابان مقبره شهرت (Street of Tombs) دارد و در اطراف آن بناهای یادبود زیبایی دیده می‌شوند.

خیابان مقبره‌های پمپی با همتای خود در جاده‌ی ویا اپیا (Via Appia) در رم برابری می‌کند و باشکوه‌ترین نمونه‌ی باستانی قبرستان‌های رومی محسوب می‌شود.

در انتهای شمال غربی ویلای بزرگ دیومدس (Diomedes) باغی وسیعی با ایوان ستون‌دار طویلی به چشم می‌خورد. نکته‌ی در خور توجه این است که خود ساختمان این ویلا در جریان فوران آتشفشان به گورستان تبدیل شد.

باستان شناسان در راهروی زیرزمینی این خانه جسد ۱۸ زن و کودک را پیدا کردند. در نزدیکی درب باغ مردی کلیدی در دست دارد و برده‌ای در کنار او پول و اشیا گران‌بها حمل می‌کند.

ویلای اسرار

ویلای اعجاب‌انگیز اسرار (Villa of the Mysteries) بیرون محوطه‌ی حفاری‌شده‌ی اصلی و بالاتر از ویلا دیومدس قرار دارد. این ویلا در قرن دوم قبل از میلاد ساخته شده است و نقاشی‌های زیبایی دیوارهای آن را زینت بخشیده‌اند.

بسیاری این نقاشی‌ها را زیباترین نقاشی‌های دیواری برجای‌مانده از دوران باستان می‌دانند. رنگهای درخشان و براق این نقاشی‌ها به‌خوبی حفظ شده‌اند. برجسته‌ترین نقاشی این ویلا، حاشیه‌ی زینتی به طول ۱۷ متر در اتاق بزرگ ناهارخوری است. این حاشیه تا اندازه‌ای بزرگ است که شخصیت‌های آن تقریباً در ابعاد واقعی به تصویر کشیده شده‌اند.

تصور می‌رود که این ویلا، محلی برای ملاقات اعضای فرقه‌ی دیونیسوس بوده باشد و نقاشی‌های روی دیوار پیروان این فرقه را در حال انجام مراسم مذهبی نشان می‌دهد.