فرانک گری معماری سرشناس و آوانگارد

فرانک گری معمار آوانگارد کانادایی-آمریکایی است که به خاطر دیزاین های پست مدرنش شامل سالن کنسرت والت دیزنی و موزه گوگنهایم بیلبائو در اسپانیا شهرت فراوانی دارد.

فرانک گری (Frank Gehry) در ۲۸ فوریه سال ۱۹۲۹ در تورنتو متولد شد. او در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و هاروارد به تحصیل پرداخت و از دهه ۱۹۶۰ در لس‌آنجلس زندگی می‌کند. به جرأت می‌توان او را جزو معتبرترین معماران قرن بیستم دست‌بندی کرد. او به استفاده‌ی شجاعانه از شکل‌های پست مدرن و ساختار نامتعارف شهرت دارد. از میان معروف‌ترین آثار او می‌توانیم به سالن کنسرت والت دیزنی در لس‌آنجلس و موزه گوگنهایم که از جاذبه‌های شهر بیلبائو است اشاره کنیم.

فهرست مطالب

• زندگی اولیه
• حرفه معماری
• زندگی متاخر
• ساختمان‌ های معروف فرانک گری
• فرانک گری در یک نگاه

زندگی اولیه

نام اصلی فرانک گری، فرانک اُوِن گلدبرگ (Frank Owen Goldberg) است و در کشور کانادا متولد شد. خانواده گلدبرگ یهودی لهستانی بودند. فرانک در سنین کودکی نیز خلاق بود و با چیزهایی که در ابزارفروشی پدربزرگش پیدا می‌کرد، خانه‌ها و شهرهای خیالی می‌ساخت. این علاقه به مصالح نامتعارف ساختمانی را به خوبی بعدها می‌توان در آثار او پیگیری کرد.

گری در سال ۱۹۴۹ به لس‌آنجلس نقل مکان کرد و زمانی‌که به کالج می‌رفت شغل‌های متنوعی داشت. او در نهایت از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در رشته معماری فارغ‌التحصیل شد. در همین زمان بود که او در جریان تلاشی برای مقابله با یهودی ستیزی، نام خانوادگی خود را به گری تغییر داد. در سال ۱۹۵۶، گری با همسر خود به ماساچوست رفت تا در مدرسه دیزاین دانشگاه هاروارد تحصیلات خود را ادامه دهد. البته او بعدها از هاروارد اخراج و ازدواجش نیز به طلاق منجر شد. او از این همسر خود دو دختر داشت. در سال ۱۹۷۵، گری با برتا ایزابل آگیلرا (Berta Isabel Aguilera) ازدواج کرد و صاحب دو فرزند دیگر شد.

حرفه معماری

بعد از ترک هاروارد، فرانک گری دوباره به کالیفرنیا بازگشت تا با راه‌اندازی خط تولید مبلمان خود به نام ایزی اجز (Easy Edges) برای خود نام و اعتباری به دست آورد. محصولات ایزی اجز از لایه‌های موج‌دار مقوا درست شده بودند و بین سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۳ به فروش رسیدند.

گری که هنوز به ساختمان علاقه بیشتری داشت تا دیزاین مبلمان، با پولی که از ایزی اجز به‌دست آورد برای خانواده‌اش یک خانه را در سانتا مونیکا بازسازی کرد. این بازسازی و دگرگونی و دیزاین آوانگارد آن توجه دنیای معماری را جلب کرد و باعث شد بتواند کار خود را با افق وسیع‌تری آغاز کند. او در دهه ۱۹۸۰ به‌طور منظم شروع به دیزاین خانه‌ها در کالیفرنیای جنوبی کرد.

وقتی گری به شهرت و اعتبار زیادی دست یافت، کارش ابعاد بزرگ‌تری به خود گرفت. ساختمان‌های برجسته‌ و شاهکارهایی که او طراحی کرد، شامل سالن کنسرت والت دیزنی در مرکز شهر لس آنجلس، خانه رقص پراگ یا موزه گوگنهایم بیلبائو، همگی به جاذبه‌های گردشگری پراگ تبدیل شده‌اند. در سال ۲۰۱۱ گری دوباره به ریشه‌های خود به عنوان دیزاینر ساختمان مسکونی بازگشت و از اولین برج مسکونی خود در نیویورک سیتی و برج «اوپوس کونگ» در چین رونمایی کرد.

خانه سانتا مونیکا مانند بسیاری از کارهای گری نمونه‌ای از سبک ساختارشکنانه‌ی دیکانستراکتیویسم (Deconstructivism)، یک زیبایی شناسی متعلق به دوره بعد از ساختارگرایی است که پارادایم‌های معماری پذیرفته شده در دیزاین را به چالش می‌کشد. در کارهای او به خوبی می‌توان آن ایده‌آل نوگرایانه‌ی فرم که از عملکرد تبعیت می‌کند را مشاهده کرد. گری یکی از چندین معمار معاصری بود که این سبک را دنبال می‌کرد و به‌طور خاص می‌توان سبک کاری او را در کالیفرنیا مشاهده نمود.

گری به خاطر انتخاب مصالح نامتعارف و فلسفه معماری‌اش شهرت دارد. گلچین مصالح او شامل فلز موج‌دار بوده که به برخی از کارهایش زیبایی‌شناسی خام و ناتمامی می‌دهند. این زیبایی‌شناسی پایدار، گری را به یکی از متمایزترین و قابل‌ شناسایی‌ترین دیزاینرهای گذشته‌ی نزدیک تبدیل کرد. منتقدین کارهای گری اعتقاد دارند، دیزاین‌های او به دغدغه‌های زمینه‌ای هیچ توجهی نداشته و اغلب بهترین استفاده را از فضای ارزشمند شهری نمی‌کنند.

فرانک گری علی‌رغم دیزاین‌های جاه‌طلبانه و پیچیده‌اش به بودجه تعیین شده برای کارش توجه زیادی دارد. تنها استثنای قابل توجه در این زمینه، سالن والت دیزنی بود که بودجه‌اش ۱۷۰ میلیون دلار افزایش یافت و منجر به مسائل قانونی شد.

زندگی متاخر

در سال‌های اخیر، گری بیشتر به تدریس معماری در دانشگاه کلمبیا، یِیل و کالیفرنیای جنوبی پرداخته است. همچنین او به عنوان یکی از اعضای رسمی مدرسه معماری دانشگاه USC نیز فعالیت می‌کند. در میان افتخارات رسمی بی‌شمار او، گری توانست در سال ۱۹۸۹ جایزه معتبر پریتزکر (Pritzker) را دریافت کند که به‌طور سالانه یک معمار در قید حیات را انتخاب می‌کند که کارهایش ترکیبی از استعداد، بینش صحیح و تعهد هستند و از طریق هنر معماری به بشریت و محیط اطراف کمک شایانی کرده‌اند.

گری در چند برنامه تلویزیونی شامل «سیمپسون‌ها» نقش خود را بازی کرده و در تبلیغات اپل نیز حضور داشته است. در سال ۲۰۰۵ «سیدنی پالاک» از او یک فیلم مستند به نام «اسکیس‌های فرانک گری» را ساخت و روی آثار و میراث این معمار برجسته تمرکز کرد. از میان پروژه‌های در حال اجرای گری می‌توان به یک شعبه دیگر از گوگنهایم در ابوظبی، دفتر مرکزی جدید فیسبوک در کالیفرنیا و یادبود وایت دی. آیزنهاور (Dwight D. Eisenhower) در واشنگتن اشاره کرد.

گری هنوز هم یکی از برجسته‌ترین معماران معاصر جهان بوده و به خاطر اعتبار و شهرتش بعضی او را استارشیتکت (starchitect) نیز می‌نامند که البته خود گری با آن چندان موافق نیست. در یک مصاحبه در سال ۲۰۰۹ او عدم تمایلش را این‌گونه توضیح داد: «من یک ستاره-معمار نیستم. من یک معمار هستم. عده‌ای وجود دارند که ساختمان‌هایی طراحی می‌کنند که به لحاظ تکنیکی و مالی خوب نیستند و عده‌ای دیگر در این زمینه موفق‌اند. تنها دو دسته وجود دارد. به همین سادگی». در سال ۲۰۱۶ گری موفق به دریافت مدال آزادی ریاست جمهوری از باراک اوباما شد.

ساختمان‌ های معروف فرانک گری

۱. بدون شک یکی از معروف‌ترین آثار گری سالن کنسرت والت دیزنی یا فیلارمونیک لس آنجلس است که در سال ۱۹۹۸ کلید خورد. این پروژه پنج سال ادامه داشت و هنوز هم یکی از جاذبه‌های فرهنگی اصلی شهر به شمار می‌رود. این ساختمان از علاقه شدید گری به دریانوردی الهام گرفته شده و انگار صفحات استیلی آن در باد موج برداشته‌اند.

۲. پاویلیون ماهی المپیک در بارسلون نیز ریشه در علاقه گری به دریا دارد. یک مجسمه فلزی ماهی نیز در بالای این ساختمان قرار دارد. این سازه برای دهکده المپیک در سال ۱۹۹۲ طراحی شد. بسته به زاویه تابش خورشید و شرایط آب و هوایی، این موجود انتزاعی رنگ عوض می‌کند.

۳. موزه هنری وایزمن (Weisman Art Museum) در مینه‌ سوتا در سال ۱۹۹۳ توسط گری تکمیل شد و هنوز هم یکی از جواهرهای دانشگاه مینه‌ سوتا به شمار می‌رود. سردر ورودی چند قطعه‌ای آن برای یک انستیتوی هنری بسیار مناسب بوده و نمای بیرونی آن یادآور نقاشی‌های کوبیسم است.

۴. خانه رقص پراگ در سال ۱۹۹۶ ساخته شد و ساختار بحث برانگیزی داشت زیرا در میان ساختمان‌های باروکی، گوتیکی و آرنوویی که این شهر به آن شهرت دارد اصلاً نمی‌گنجد. البته به هر صورت این بنا هم جزو کارهای مشهور و محبوب گری به شمار می‌رود.

۵. موزه گوگنهایم بیلبائو یکی از شاهکارهای طراحی معماری گری به حساب می‌آید. نقشه کشی و ساخت آن بدون هیاهو انجام شد و وقتی در سال ۱۹۹۷ از آن رونمایی کردند، مورد توجه و علاقه شدید مخاطبان قرار گرفت. این سازه خودش یک اثر هنری به شمار می‌رود. بازدیدکنندگان می‌توانند دور آن قدم زده و زیبایی‌اش را تحسین کنند. با تغییر زاویه دید، شکل و حتی گاه رنگ ساختمان تغییر می‌کند.

۶. مرکز فیشر در نیویورک که در سال ۲۰۰۳ افتتاح شد، یک سالن کنسرت کوچک برای اپرا، ارکسترا و سایر اجراهای موسیقی است. فرم انتزاعی این سازه مخاطب را برای تجربه اجراهایی که انتظارش را می‌کشد آماده می‌کند. به هنگام عبور از درهای ساختمان و ورود به لابی از مجموعه‌ای از تجربه‌های تبدیل شونده عبور خواهید کرد.

۷. موزه فرهنگ هنر موسیقی پاپ در سیاتل با الهام از موسیقی راک اند رول طراحی شد. به گفته مدیریت انستیتو، برای مدل‌سازی این موزه چندین گیتار الکتریک خریداری شده و به قطعات ریزتر تقسیم شدند تا به عنوان بلوک‌های ساختمانی مورد استفاده قرار گیرند. خروجی نهایی این کار ساختمانی متشکل از ۲۱ هزار صفحه برش خورده استیلی و آلومنیومی بود که موج‌هایی شگفت انگیز به آن می‌دادند.

فرانک گری در یک نگاه

• فرانک گری یک معمار برجسته کانادایی- آمریکایی است.
• او در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و هاروارد به تحصیل پرداخت ولی چندین مدرک افتخاری از دانشگاه‌های گوناگون دریافت کرده و تحصیل خود را در هاروارد نیمه کاره رها کرد.
• او صاحب چهار فرزند است.
• ساختمان‌های او نگاهی نامتعارف به مصالح را به نمایش می‌گذارند.
• او از صفحات فلزی موج دار در کارهایش بسیار استفاده می‌کند.
• دیزاین گری به استفاده شجاعانه از شکل‌های پست مدرن، سبک تلفیقی و مصالح متفاوت شهرت دارد.
• او در سنین کودکی با وسایل مختلف فروشگاه ابزار فروشی پدربزرگش خانه‌ها و شهرهای خیالی می‌ساخت و بعدها نیز از همین روند الهام گرفت.
• گری به توجهی که به بودجه تعیین شده می‌کند، شهرت دارد ولی این خوش‌نامی او در پروژه والت دیزنی زیر سؤال رفت و منجر به مسائل قانونی شد.
• موج دار بودن بسیاری از کارهای او از علاقه عمیقش به دریانوردی می‌آید.
• او پروژه‌های برجسته‌ای مانند موزه گوگنهایم بیلبائو، سالن کنسرت والت دیزنی، خانه رقص پراگ و بسیاری موارد دیگر را در کارنامه دارد.