مراسم چای ژاپنی در توکیو و آداب و رسوم مخصوص آن

احتمالاً شما هم با مراسم چای ژاپنی آشنایی مختصری دارید و شاید حتی دوست داشته باشید در یکی از این مراسم‌ها شرکت کنید و مانند آن‌ها چای بنوشید. با ما همراه باشید تا با آداب و رسوم و تاریخچه‌ی این سنت قدیمی بیشتر آشنا شوید.

قبل از سفر ژاپن باید بدانید مراسم چای ژاپنی، یکی از معروف‌ترین تشریفات فرهنگی کشور ژاپن است و در زبان آن‌ها با نام «سادو» (sadō)، «چادو» (chadō) یا همان «چانویو» (Chanoyu) شناخته می‌شود. طرز تهیه‌ی چای و صرف آن در این مراسم، ویژگی‌ها و آداب و رسوم مخصوص به خود را دارد که آن را از تشریفات فرهنگی دیگر متمایز می‌کند. شاید روش‌های نوشیدن چای در این مراسم کمی برایتان گیج‌کننده و دشوار به نظر برسد. بنابراین با ما همراه باشید تا با این سنت قدیمی بیشتر آشنا شوید و بهترین مکان برای تجربه‌ی این مراسم در شهر توکیو را پیدا کنید. همچنین اگر علاقه‌مند هستید بیشتر با توکیو آشنا شوید به مقاله جاهای دیدنی توکیو مراجعه فرمایید.

تاریخچه

بیش از هزاران سال است که مراسم چای را در این کشور برگزار می‌کنند و گفته می‌شود که راهبی بودایی، این رسم را برای اولین بار در قرن 9 میلادی از کشور چین به ژاپن آورد. طبقه‌ی اشراف تا مدت‌ها از این سنت برای سرگرم کردن و تحت تأثیر قرار دادن مهمانان پرنفوذشان استفاده می‌کردند. اما شیوه‌ی خاص نوشیدن این چای، یعنی هم زدن پودر چای و آب داغ از قرن 12 میلادی به بعد رواج پیدا کرد. مراسم چای به همین شکل ادامه داشت و بیشتر، طبقات بالای جامعه آن را برگزار می‌کردند و به نوعی به نمادی از جایگاه اجتماعی آن‌ها تبدیل شده بود. مراسم چای ژاپنی که امروزه می‌بینیم، در دوره‌ی «موروماچی» (از 1336 تا 1573 میلادی) دچار تغییراتی شد و بهبود پیدا کرد و از آن زمان تا به حال، تغییر چندانی نداشته است.

وسایل ضروری

وسایل بی‌شماری برای برگزاری این مراسم وجود دارد که آن‌ها را با نام «چادوگو» (Chadougu) می‌شناسند. این وسایل، اهمیت بالایی در مراسم چای دارند و به دقت از آن‌ها نگهداری می‌کنند؛ اما فقط وجود بعضی از آن‌ها برای برگزاری این رسم ضروری است. از این میان می‌توان پیاله‌ی چای را نام برد که برای آماده کردن چای از آن استفاده می‌شود و نوع آن با توجه به فصل‌های مختلف تغییر می‌کند. برای مثال کاسه‌هایی که گودی بیشتری دارند چای را در هوای سرد، گرم نگه می‌دارند و کاسه‌های کم‌عمق‌تر برای آب و هوای گرم‌تر مناسب هستند. چایدان، وسیله‌ای است که چای را قبل از استفاده در آن نگه می‌دارند و قاشق و همزن کوچک نیز از دیگر لوازم ضروری این مراسم به شمار می‌روند. معمولاً میزبان از بهترین فنجان‌هایش برای سرو چای استفاده می‌کند و کیفیت و تزئینات وسایل مراسم چای یا همان چادوگو، نشانگر صاحبشان هستند. به همین دلیل میزبان‌ها، دقت بالایی در نگهداری و پاک کردن این وسایل به خرج می‌دهند.

مراسم چای

معمولاً تشریفات چای را به عنوان بخشی از مراسم رسمی «چاجی» (Chaji) یا به همراه غذای ژاپنی «کایسکی» (Kaiseki) برگزار می‌کنند؛ اما این موضوع، اجباری نیست و گاهی تشریفات چای به مدت کوتاه‌تر و به صورت جداگانه نیز شکل می‌گیرد که در آن صورت، تعداد مهمانان معمولاً به 4 یا 5 نفر می‌رسد. توصیه‌ی اول این است که کمی زودتر از زمان مقرر برسید و در اتاق انتظار، منتظر سایر مهمانان بمانید. در مرحله‌ی بعدی، مهمانان باید قبل از برگزاری مراسم به شکلی نمادین، دست و لب خود را به منظور تزکیه و تطهیر خود در ظرف آب به خصوصی بشویند تا گرد و خاک دنیای بیرون را از خود پاک کنند و از لحاظ روحی برای مراسم آماده شوند. سپس باید با اشاره‌ی میزبان، کفشتان را دربیاورید، وارد اتاق مخصوص شوید، به نشانه‌ی احترام به یکدیگر تعظیم کنید و بنشینید. میزبان، آخرین فردی است که داخل اتاق می‌شود و تمام وسایل ضروری برای نوشیدن چای را تک تک می‌شوید و آن‌ها را می‌چیند و بعد از آن به سراغ تهیه‌ی چای غلیظ می‌رود.

معمولاً 3 قاشق چای سبز کافی است که آن را با آب داغ ترکیب می‌کنند و تند هم می‌زنند تا کف کند. اولین مهمان، پیاله‌ی چای غلیظ را تحویل می‌گیرد و در همان حین، تعظیم کوتاهی به میزبان و دومین مهمان می‌کند. سپس چند جرعه از آن را می‌نوشد و در آخر، لبه‌ی کاسه را با دستمال سفید پاک می‌کند و آن را به مهمان بعدی تحویل می‌دهد. این چرخه به همین طریق ادامه پیدا می‌کند تا همه‌ی مهمانان چای را بچشند و پیاله درنهایت به میزبان برمی‌گردد. میزبان، تمام وسایل را دوباره تمیز می‌کند و برای دومین بخش مراسم آماده می‌شود که خودمانی‌تر و غیر رسمی‌تر است؛ به این شکل که این بار، چای کم‌رنگ را جداگانه درون کاسه‌ای برای هر کدام از مهمانان می‌ریزد و معمولاً غذایی سبک را نیز برای آن‌ها حاضر می‌کند و مهمانان راحت‌تر با هم به گفتگو می‌پردازند.

خصوصیات مراسم چای ژاپنی

مهمانان در طول مراسم معمولاً قدردانی خود را با تعریف کردن از چای و لوازم میزبان به او نشان می‌دهند. البته بار اول و هنگام سرو کردن چای غلیظ، حرف زیادی میان مهمانان رد و بدل نمی‌شود؛ به جز اینکه چای را مؤدبانه بپذیرند و آن را تمجید کنند. در انتهای مراسم، نوبت به تعریف از لوازم می‌رسد و معمولاً مهمانان، دستکش‌های به خصوص به دست می‌کنند یا از دستمال و پارچه برای بلند کردن پیاله کمک می‌گیرند تا صدمه نبیند. در واقع این ظروف، مایه‌ی سربلندی میزبان است و گاهی این افتخار از یک نسل به نسل‌های بعد منتقل می‌شود.

بهترین مکان در توکیو برای شرکت در مراسم چای

با توجه به اینکه مراسم چای ژاپنی، بخش مهمی از فرهنگ ژاپن به حساب می‌آید، مکان‌های بی‌شماری در پایتخت، یعنی شهر توکیو وجود دارند که این تشریفات را برگزار می‌کنند. برای مثال «کیوتو کان» (Kyoto Kan) با دریافت 500 یِن، مراسم چای را از ساعت 12:30 تا 4:30 بعد از ظهر و در روزهای جمعه، شنبه و یکشنبه مدیریت می‌کند. «نادشیکو» (Nadeshiko)، مغازه‌ای در توکیو است که کیمونو یا همان لباس سنتی مردم ژاپن را اجاره می‌دهد و با پرداخت 4،400 ین و رزرو قبلی می‌توانید چای و پوشیدن لباس سنتی ژاپنی را تجربه کنید. نکته‌ی جالب این است که معمولاً چای‌خانه‌های پارک‌های عمومی اجاره داده می‌شوند و حتی می‌توانید میزبانی مراسم چای مخصوص به خود را برعهده بگیرید. اما اگر به دنبال تشریفاتی بزرگ و تجربه‌ای منحصر به فرد هستید، «مراسم بزرگ چای توکیو» (Tokyo Grand Tea Ceremony) را مد نظر داشته باشید که پاییز هر سال در این شهر برگزار می‌شود.