کلمنتینوم و زیباترین کتابخانه دنیا در پراگ

کلمنتینوم در پراگ، مجموعه ای از ساختمان های تاریخی همچون برج ستاره شناسی، تالار آینه و کلیسای سنت کلمنت را در برمی گیرد و امروزه به مقر کتابخانه ی ملی تبدیل شده است.

«کلمنتینوم» (Clementinum) بعد از قلعه پراگ، دومین مجتمع بزرگ این شهر به حساب می‌آید و همیشه مرکز آموزشی و فرهنگی شهر بوده است. مجموعه ساختمان‌های تاریخی این مکان در زمین ۲ هکتاری آن پراکنده شده‌اند که «کتابخانه‌ی ملی جمهوری چک» (National Library of the Czech Republic) نیز یکی از همین موارد است و بسیاری از کتاب‌ها و دست‌نوشته‌های باارزش را در برمی‌گیرد. کلمنتینوم، یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری شهر پراگ محسوب می‌شود و اهمیت بالایی از لحاظ تاریخی، تحصیلی و فرهنگی برای مردم جمهوری چک دارد. یسوعی ها، اعضای فرقه‌ی انجمن عیسی بودند و کلمنتینوم را در سال ۱۵۵۶ میلادی تأسیس کردند. این گروه در قرن ۱۷ تصمیم گرفت تا مجتمع را گسترش دهد که این پروژه، چیزی حدود ۱۷۰ سال طول کشید. به همین دلیل است که ساختمان‌های این مجموعه به سبک‌های مختلف معماری ساخته شده‌اند.

یسوعی ها یک مدرسه، کتابخانه، تئاتر، داروخانه و مرکزی مذهبی را به این مجتمع اضافه کردند و بعد از مدتی این مکان به دانشگاه کلمنتینوم تبدیل شد. این دانشگاه را در سال ۱۶۵۴ میلادی با دانشگاه معروف «چارلز» (Charles University) یا همان «کارلف» ادغام کردند؛ اما «دانشگاه چارلز- فردیناند» همچنان در کلمنتینوم باقی ماند. پس از انحلال فرقه انجمن عیسی در سال ۱۷۷۳ میلادی، اعضای آن از کلمنتینوم بیرون رفتند و این مجتمع درنهایت در سال ۱۹۳۰ به مقر کتابخانه‌ی ملی تبدیل شد. امروزه کلمنتینوم، مجموعه ساختمان‌های زیبایی از سبک باروک و روکوکو را در برمی‌گیرد و یادآور زمانی است که شهر پراگ در حال گسترش بود. وسعت و تاریخچه‌ی این کتابخانه از یک طرف و مجموعه‌ی بسیار بزرگ کتاب‌ها و دیوارنگاری‌های آن از طرفی دیگر باعث شده تا بتوان این بنا را زیباترین کتابخانه‌ی جهان نامید. کتابخانه‌ی شهری و فنی این مکان از سال ۲۰۰۹ به بعد به «کتابخانه‌ی ملی و فنی پراگ» انتقال پیدا کرد؛ اما هنوز هم از ۲۰.۰۰۰ کتاب در کلمنتینوم نگهداری می‌شود که بعضی از آن‌ها جزو کتاب‌های نایاب به شمار می‌روند.

بیشتر ساختمان‌های این مکان بر روی عموم باز نیست؛ اما بازدیدکنندگان می‌توانند آزادانه در حیاط‌های آن قدم بزنند و با استفاده از تور راهنما از بخش‌های متعددی دیدن کنند. کتابخانه‌ی ملی، نزدیک پل چارلز واقع شده و کتابخانه‌ی مرکزی کشور چک به شمار می‌رود. این بنا، به سبک باروک ساخته شده و یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان به حساب می‌آید و سیستم تمام کتابخانه‌های عمومی کشور را مدیریت می‌کند. بعضی از کتاب‌ها و دست‌نوشته‌های آن، آنقدر قدیمی هستند که بر روی کاغذ پاپیروس یونانی قرن یکم میلادی نوشته شده‌اند. سالن کتابخانه‌ی ملی در سال ۱۷۲۲ میلادی ساخته شده و برای دکور آن از نقاشی‌های دیواری تماشایی مرتبط با علم و هنر استفاده کرده و در مرکز سالن آن نیز کره‌های جغرافیایی زیبایی قرار داده‌اند.

«برج ستاره‌شناسی» (Astronomical Clock) هم در شمار ساختمان‌های کلمنتینوم قرار دارد و یسوعی ها آن را در سال ۱۷۲۲ میلادی تأسیس کردند. این برج در سال ۱۷۵۱ بازسازی و به وسایل ستاره‌شناسی تجهیز شد. این برج، ۶۸ متر ارتفاع دارد و بعد از پیمودن ۷۲ پله به بالای آن می‌رسید و می‌توانید به دورنمای زیبای «محله‌ی قدیمی پراگ» دسترسی داشته باشید. «سالن نصف‌النهار» (Meridian Hall)، در طبقه‌ی دوم و بالای سالن کتابخانه قرار گرفته و از آن برای محاسبه‌ی زمان ظهر استفاده می‌کردند. ریسمانی در این اتاق وجود دارد که به نوعی نصف‌النهار پراگ به شمار می‌رود و زمانی که نور آفتاب به آن می‌رسید، متوجه می‌شدند که ساعت ۱۲ ظهر شده است. البته آخرین بار در سال ۱۹۲۸ میلادی از این روش کمک گرفته‌اند.

«تالار آینه‌ها» (Chapel of Mirrors) را می‌توان زیباترین بخش کلمنتینوم به حساب آورد که قدمت آن به قرن ۱۸ میلادی برمی‌گردد. آینه‌های بی‌شماری در سقف و دیوارهای این قسمت تعبیه شده که زمین مرمر آن را منعکس می‌کنند و بازدیدکنندگان را به حیرت وامی‌دارند. دکور ستاره شکل زمین این بخش به گونه‌ای طراحی شده تا ستاره‌های آسمان را تداعی کنند و آینه‌ها نیز به فضای آن عمق می‌دهند و سمبلی از جاودانگی خداوند هستند. دیوارنگاری‌های دیدنی آن را هم «جان هیبل» (Jan Hiebl) بر عهده داشته است و گاهی برای برگزاری کنسرت‌های موسیقی کلاسیک نیز از این تالار استفاده می‌کنند.

از آن جایی که کلمنتیوم توسط یسوعی ها تأسیس شده، ساختمان‌های مذهبی دیدنی متعددی را می‌توان در آن پیدا کرد. «کلیسای سنت کلمنت» (Cathedral of St. Clement)، کلیسایی به سبک معماری باروک است که در سال ۱۷۱۱ میلادی ساخته شده و برخلاف نمای بیرونی ساده‌اش، دیزاین داخلی پر جزئیات، مجسمه‌ها و نقاشی‌های زیبایی دارد که هنرمندان معروفی ساخت آن‌ها را بر عهده داشته‌اند. قدمت «کلیسای ناجی مقدس» (Church of the Holy Savior) به قرن ۱۷ برمی‌گردد که کلیسای اصلی یسوعی ها محسوب می‌شد و گچ‌بری‌های منحصر به فردی دارد. «کلیسای عروج مریم مقدس» (Chapel of the Assumption of the Virgin Mary)، یکی از جالب‌ترین جاذبه‌های این بخش به حساب می‌آید و در سال ۱۵۹۰ میلادی ساخته شده بود تا ایتالیایی‌های مقیم این ناحیه از آن استفاده کنند.