کلیسای سنت دنیس در پاریس؛ آرامگاه پادشاهان فرانسه

باسیلیکای سن دنی یا همان سنت دنیس، در پاریس واقع شده که از لحاظ تاریخی و معماری از اهمیت بالایی برخوردار است و آن را به نوعی، اولین نمونه از معماری گوتیک به حساب می آورند.

بیشتر مردم برای دیدن مقبره‌ی پادشاهان و ملکه‌های معروف در طول تاریخ و سبک‌های مختلف معماری به فرانسه سفر می‌کنند. خبر خوب این است که «باسیلیکای سنت دنیس» (Basilica of St Denis) که با نام «سنت دنی» نیز شناخته می‌شود، این موارد را به صورت یکجا دارد. کشور فرانسه، کلیساهای تماشایی بسیاری را در برمی‌گیرد؛ اما همین ویژگیِ باسیلیکای سنت دنیس به همراه تاریخچه‌ی جالب آن، این کلیسا را به مقصدی منحصر به فرد در شهر پاریس و از جاهای دیدنی فرانسه تبدیل کرده است. در واقع، باسیلیکای سنت دنی را به نوعی آغازگر سبک معماری گوتیک می‌دانند و یکی از تأثیرگذارترین بناهای اروپای قرون وسطی نیز به حساب می‌آید و دوستداران تاریخ و معماری، از دیدن این جاذبه پاریس پشیمان نخواهند شد.

تاریخچه

تاریخچه‌ی این کلیسا همانطور که از نامش مشخص است، با «سنت دنیس» شروع می‌شود که در زبان فرانسوی، آن را «سن دنی» نیز تلفظ می‌کنند. سنت دنیس، از قدیسان و شهدای مسیحیت در قرن سوم میلادی به شمار می‌رود و بسیاری، او را به عنوان اولین اسقف شهر پاریس می‌شناسند که در سال ۲۵۰ میلادی گردن زده شد. اما ظاهراً حتی این کار هم نتوانست او را ساکت کند؛ زیرا روایتی در مذهب کاتولیک وجود دارد که می‌گوید پس از گردن زدن او، سنت دنیس سر خود را از زمین برداشت و در حال خواندن خطابه و اندرزگویی، چندین مایل از آنجا فاصله گرفت!

مکانی که او تصمیم گرفت بایستد و در آنجا دفن شود، به یکی از زیارتگاه‌های مهم برای مردم تبدیل شده است؛ زیرا اگر سنت دنیس این مسیر را بدون سر طی کرده، دیگر بهانه‌ای برای زائران باقی نمی‌ماند! در قرن ۷ میلادی، زیارتگاه سنت دنیس به صومعه‌ی بندیکتی تبدیل شد که پادشاه فرانک‌ها، یعنی «داگوبرت یکم» (Dagobert I) هزینه‌ی آن را بر عهده گرفت و در نهایت او را در همین مکان به خاک سپردند. سایر پادشاهان فوت شده‌ی فرانسه از جمله «کلوویس یکم» (Clovis I) را نیز کم کم به این صومعه منتقل کردند. امروزه این کلیسا، مقبره‌ی ۴۳ پادشاه، ۳۲ ملکه و ۱۰ خدمه‌ی وفادار را در برمی‌گیرد.

بازسازی صومعه

تعداد زائران صومعه‌ی سنت دنیس در قرن ۱۲ میلادی به قدری زیاد شده بود که تصمیم گرفتند آن را بازسازی کنند. مشاور پادشاه، یعنی «ابوت سوژه» (Abbot Suger) برای این داوطلب شد و او را در سال ۱۱۲۲ میلادی به عنوان راهب این صومعه انتخاب کردند. در آن زمان، مردم بر این باور بودند که ساختمان قدیمی این کلیسا را مسیح، شخصاً متبرک کرده است. بنابراین سوژه نمی‌توانست آن را تخریب کند و از نو بسازد؛ بلکه می‌بایست راه چاره‌ی دیگری برای گسترش آن پیدا می‌کرد. بازسازی این مکان ابتدا از بخش غربی ساختمان شروع شد و سایر قسمت‌ها را تا قرن ۱۳ میلادی به پایان رساندند. البته لازم به ذکر است که معماری این بنای بازسازی شده را سوژه برعهده نداشت و او صرفاً حامی و ناظر این پروژه به شمار می‌رفت.

بازسازی قسمت غربی ساختمان به همان سبک رمانسک انجام شد که در آن دوره در اروپا رواج داشت؛ اما بخش نوازندگان و گروه کُر و طراحی داخلی باید تغییر می‌کرد تا بتواند جمعیت بیشتری را در خود جای بدهد. بهترین راه برای انجام این کار این بود که تعداد ستون‌ها و حتی ضخامت دیوارها را کمتر کنند. اما کسی نمی‌دانست این کار را باید چگونه انجام دهد و اصلاً دلیل اینکه دیوارهای سبک رمانسک، بسیار سنگین و ضخیم بنا می‌شدند، عدم آگاهی و مهارت لازم برای انجام این کار بود. با این حال، چندین طرح وجود داشت که ستون‌ها را در بعضی از آن‌ها بلندتر می‌ساختند و در بعضی دیگر از پشت‌بند معلق کمک می‌گرفتند.

تا اینکه راه حل مناسبی یافتند و از طاق جناغی یا همان تیغه‌ای برای ایستادگی سقف استفاده و مشکل را حل کردند. به این شکل، اولین نمونه از عناصر سبک گوتیک در کلیسای سنت دنی استفاده شد و به همین دلیل است که این بنا اهمیت بسیاری از لحاظ معماری دارد. البته در آن زمان، هنوز واژه‌ی گوتیک رواج نداشت و آن را با نام «سبک فرانسوی» می‌شناختند. باسیلیکای سنت دنیس، سمبل سلطنت محسوب می‌شد و به همین دلیل آن را در دوران انقلاب فرانسه ویران کردند؛ به طوری که فقط بخش اصلی کلیسا از ساختمان آن باقی ماند.

متأسفانه نمای داخلی، مجسمه‌ها و مقبره‌های این بنا نیز آسیب دیدند تا اینکه «اوژن ویوله لودوک» (Eugène Viollet-le-Duc)، بازسازی بناهای تاریخی صدمه دیده در انقلاب از جمله کلیسای نوتردام و سنت دنیس را در قرن ۱۹ میلادی برعهده گرفت. برج شمالی باسیلیکای سنت دنیس نیز بر اثر برخورد با صاعقه در همین دوران خراب شد و سنگ‌های آن را نگه داشتند تا بعداً برای بازسازی برج از همان‌ها کمک بگیرند. شیشه‌های رنگی این کلیسا نیز از دوره‌های مختلفی در تاریخ باقی مانده‌اند و ۲ پنجره‌ی گل رز هم در این مکان دیده می‌شود. ناپلئون، این کلیسا را دوباره در سال ۱۸۰۶ میلادی بر روی عموم باز گذاشت و بعد از تبعید او و بازگشت بوربون‌ها به سلطنت فرانسه، دستور داده شد تا جسد لویی شانزدهم و همسرش ماری آنتوانت را نیز پیدا و به این کلیسا منتقل کنند تا در کنار سایر پادشاهان و ملکه‌های کشور فرانسه قرار بگیرند.