خلیج فارس را بهتر بشناسید

خلیج فارس نام آبراهی است که نه تنها برای ایرانیان، بلکه همه‌ جهانیان آشنا بوده و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان به شمار می‌آید.

خلیج فارس که در امتداد دریای عمان و میان دو فلات ایران و عربستان قرار دارد، مساحتش تقریباً به ۲۵۱,۰۰۰ هزار کیلومتر مربع می‌رسد. این آبراه به اقیانوس هند از طریق تنگه هرمز و دریای عمان راه دارد و از غرب روز به دلتای رودخانه‌ی اروند رود، که حاصل پیوند دو رودخانه‌ی دجله، فرات و کارون به آن است. کشورهای ایران، عمان، عراق، عریستان، کویت، عمارت، قطر، بحرین از همسایگان این خلیج هستند. از نظر فیزیک جغرافیایی، خلیج فارس نسبتاً کم عمق است و در نهایت ۹۰ متر عمق دارد. از جزایر بسیار مهم این خلیج نیز می‌توان به خارک، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، کیش، قشم و لاوان اشاره کرد که تمامی آن‌ها به ایران تعلق دارند. در عین شوری زیاد آب خلیج فارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملا شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشأ همگی آن‌ها از کوه‌های زاگرس در ایران است.

نام خلیج فارس

در سال‌های اخیر بار‌ها مسئله‌ی نام خلیج فارس و تغییر آن، به خصوص از طرف عرب‌های به چالش کشیده شد. باید بدانید که اسامی جغرافیایی بین‌المللی که بین کشورها و ملت‌ها مشترک هستند، درباره‌ی آن‌ها یک ملت نمی‌تواند تصمیم بگیرد که تغییر کند یا خیر. در واقع اصلاً این اسامی به دلایل سیاسی و مذهبی و نژادی و غیر به وجود نیامده‌اند که به راحتی بتوانند تغییر کنند. بسیاری از دریاها و خلیج‌های دنیا هنوز نام قدیم خودشان را دارند. به علاوه، سازمان ملل و سازمان‌های بین‌المللی و تخصصی همچنان «خلیج فارس» معتبر و تغییرناپذیر می‌دانند و در نشست‌هایشان از همه خواستارند آن را خلیج فارس بخوانند. نام خلیج فارس کهن است؛ چرا که در بسیاری از اطلس‌های کهن، از جمله اطلس بطلمیوس، جغرافیدان و منجم مشهور اسکندریه، آب‌های جنوب فلات ایران با همین نام شناخته می‌شود. بطلمیوس، نخستین کسی که اطلسی شامل ۳۶ نقشه از نقاط مختلف جهان تهیه می‌کند، خلیج فارس را «سینوس پرسیکوس»، یعنی «خلیج فارس» نامگذاری کرده است. حتی کشور‌های دیگر نیز خلیج فارس را با همین نام می‌شناسند.

در همین راستا نیز  یکی از اقدامات دولت ایران برای پاسداری از میراث معنوی و فرهنگی خلیج فارس رسمیت دادن به روز ملی خلیج فارس در تقویم رسمی کشور بود. در این راستا در تیر ماه سال ۱۳۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۰ اردیبهشت ماه که مصادف با اخراج پرتقالی‌ها از تنگه هرمز است را «روز ملی خلیج فارس» نام نهاد.

 ذخایر معدنی و اهمیت آن‌ ها

خلیج فارس و نواحی ساحلی آن یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفت خام دنیا را دارند؛ چیزی حدود ۵۰ درصد نفت کره‌ی زمین! همچنین این خلیج آبی از منابع گازی طبیعی غنی برخوردار است که گاز مورد نیاز همسایگان را تأمین می‌کند. می‌توان گفت صنعت پتروشیمی در ایران به طرز چشم‌گیری بسیار جلوتر از سایر رقبای جهانی است. بنابراین دلیل جای تعجبی وجود ندارد که در سطح بین المللی این آبراهه را «مخزن نفت جهان» بنامند. در مقایسه با دیگر نقاط نفت‌خیز جهان، مزایای فراوانی همچون «سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت در حمل و نقل، توان بالای تولید چاه‌ها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع» بر اهمیت خلیج فارس روز به روز افزوده می‌شود. البته اهمیت راهبردی-اقتصادی-نظامی این منطقه حاصلخیز را نباید دست کم بگیریم؛ دریانوردی پیشینه‌ای دوهزارساله در این مکان دارد و تمدن‌های سومری و ایلامی برای حمل و نقل و تجارت به دره سند از این آبراهه استفاده می‌کردند. حتی اکنون نیز بیش از چندین قرن می‌گذرد که تجارت دریایی بین ایران، آفریقا و هند به خلیج فارس وابسته است.

 اقلیم و زیستگاه های موجود

از نظر اقلیمی، اگرچه آب و هوای این خلیج خشک و نیمه استوایی محسوب می‌شود، اما بزرگ‌ترین زیستگا‌ه موجودات گوناگون دریایی، مثل مرجان‌ و اسفنج‌های دریایی، انواع‌ ماهی‌ها، صدف‌ها، نرم‌تنان، لاک پشت‌ها، دلفین‌ها را در خود دارد. ۵ گونه از ۸ گونه لاک پشت‌های موجود در جهان در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند که ۲ گونه لاک پشت عقابی و لاک پشت سبز در سواحل و جزایر ایران تخم‌ می‌گذارند. بدون شک تنوع فراوان ماهی و میگو‌های خوراکی منابع غذایی بی‌نظیری را برای همسایگان فراهم کرده است.