باسیلیکا سنت جان لاتران، قدیمی ترین باسیلیکای رم

باسیلیکای سنت جان لاتران، قدیمی ترین باسیلیکا در شهر رم و از جمله کلیساهای کاتولیک اصلی در دنیا به حساب می آید و برای طراحی داخلی آن، هزینه ی بسیار زیادی صرف شده است.

«باسیلیکای سنت جان لاتران» (Archbasilica of St. John Lateran)، باسیلیکای رسمی و از مکان‌های دیدنی شهر رم در ایتالیا است و درنتیجه مقر اسقف رم یا همان پاپ محسوب می‌شود. این کلیسا به همراه سه باسیلیکای دیگر، یعنی «باسیلیکای سنت پل خارج از دیوارها» (St. Paul Outside the Walls)، «سنت پیتر» و «سنتاماریا مجیوره» (Santa Maria Maggiore) جزو ۴ باسیلیکای اصلی شهر رم به شمار می‎رود. «کنستانتین بزرگ» که او را به عنوان اولین امپراتور مسیحی رم می‌شناسند، دستور ساخت این باسیلیکا را در سال ۳۲۴ بعد از میلاد صادر کرد و مراسم بسیاری تا به امروز در این کلیسا برگزار شده است. باسیلیکای سنت جان لاتران در طول تاریخ با اتفاقات گوناگونی همچون زلزله، غارت، آتش‌سوزی و حتی یک بمبگذاری روبرو شده؛ بنابراین تعجبی ندارد اگر بگوییم کلیسایی که امروزه می‌بینید را به طور کامل در قرن ۱۶ و ۱۷ بازسازی کرده‌اند.

قرن ۱۴ میلادی برای این کلیسا حوادث ناگواری را در پی داشت. برای مثال دو آتش‌سوزی مهیب در آن اتفاق افتاد و خسارات بسیاری را به این باسیلیکا وارد کرد. به دلیل عدم رسیدگی مناسب، این مکان به همراه «کاخ لاتران» (Lateran Palace) کم کم به مخروبه تبدیل شده بود و دیگر شرایط لازم برای اقامت پاپ اعظم را نداشت. درنهایت «پاپ سیکتوس پنجم» که «کلیسای سیستین» (Sistine Chapel) را نیز بعد از او نام‌گذاری کرده بودند، در قرن ۱۶ به معمار مورد علاقه‌اش، یعنی «دومنیکو فونتانا» (Domenico Fontana) دستور داد تا بزرگ‌ترین ستون هرمی شکل سنگی مصری در جهان یا همان ابلیسک را از «سیرکوس ماکسیموس» (Circus Maximus) که زمانی بزرگ‌ترین ورزشگاه در روم باستان بود، به مکانی در رو‌بروی کاخ لاتران انتقال دهد.

دومنیکو فونتاناتا پیش از این، شایستگی و مهارت خود را با ساخت «ابلیسک واتیکان» (Vatican Obelisk) در «میدان سن پیر» (St. Peter's Square) نشان داده بود. اما انتظار می‌رفت که پروژه‌ی ابلیسک لاتران حتی از آن هم بزرگ‌تر باشد و درواقع هنوز هم به عنوان بزرگ‌ترین ابلیسک در جهان شناخته می‌شود. بعد از فوت پاپ سیکتوس پنجم، «پاپ اینوسنت دهم» تعمیرات و نوسازی طراحی داخلی این کلیسا را به «فرانچسکو بورومینی» (Francesco Borromini) واگذار کرد. بورومینی، سقفی طلاکاری شده و ۱۲ تاقچه کنار دیوارها به وجود آورد که درنهایت در قرن ۱۸، مجسمه‌هایی از حواریون را بر روی آن‌ها قرار دادند. همچنین می‌توانید در این کلیسا از موزاییک‌های متعلق به قرن ۱۵ زمین و طاق‌نمای بزرگ و سبک گوتیک آن دیدن کنید. نوشته‌ی بزرگ روی نمای بیرونی این کلیسا که به زبان لاتین و مختصر نوشته شده است، به این معنی می‌باشد: «پاپ کلمنت دوازدهم در پنجمین دوره از رهبری‌اش، این ساختمان را وقف عیسی مسیح کرد و بعدها به یحیی و یوحنای انجیلی نیز اختصاص داده شد.»

برای طراحی داخلی این کلیسا، هزینه‌ی بسیاری خرج شده است؛ تا جایی که گفته می‌شود طلای استفاده شده در محراب آن می‌توانست مخارج زندگی ۱۲۰۰۰ از مردم رم را به مدت یک سال تأمین کند! اما نمای بیرونی ساختمان این کلیسا که به باسیلیکای سنت پیتر شباهت دارد، آنطور که انتظار می‌رفت مورد استقبال مردم قرار نگرفت. ستون‌های کورینتی آن، ایوان بزرگ و دو طبقه‌ی کلیسا را احاطه کرده‌اند و مجسمه‌ی ۱۲ حواریون نیز در بالای ساختمان قرار داده شده‌اند. عده‌ای معتقدند که نمای آن خشن است و بیشتر به یک کاخ شباهت دارد؛ درحالی که از ظرافت‌ها و تزیینات معماری باروک که در آن زمان رواج داشته، بهره‌مند نشده است. معماری این قسمت را «آلساندرو گالیله» (Alessandro Galilei) برعهده داشت که بیشتر به خاطر استفاده از سبک نئوکلاسیک در اواخر دوره‌ی کاری‌اش شهرت دارد. پاپ، هر سال در روز «پنج‌شنبه مقدس»، از ایوان این کلیسا برای مردم دعای خیر و برکت می‌کند.

پله‌های مقدس یا همان «اسکالا سانتا» (Scala Sancta)، از ۲۸ پله‌ی مرمر سفید در ساختمانی کنار باسیلیکای سنت جان لاتران ساخته شده است. این پله‌ها شما را به کلیسای «قدس الاقداس» (Sancta Sanctorum) می‌رسانند و اهمیت بسیاری دارند؛ زیرا طبق سنت‌های مذهب کاتولیک، عیسی مسیح برای رفتن به محاکمه‌اش در اورشلیم که توسط «پونتیوس پیلاطس» انجام گرفت، از این راه پله‌ها عبور کرد که درنهایت به حکم تصلیب او منجر شد. مسافران مذهبی هنگام بازدید از این منطقه، از تمام ۲۸ پله بر روی زانوهایشان بالا می‌روند و معتقدند که این کار باعث بخشیده شدن گناهانشان می‌شود.

کاخ لاتران که هزاران سال محل اصلی اقامت پاپ‌ها به حساب می‌آمد، امروزه «موزه‌ی تاریخی واتیکان» (Vatican Historical Museum) را دربرمی‌گیرد که یکی از بخش‌های «موزه‌های واتیکان» به حساب می‌آید. اگر می‌خواهید بدانید باسیلیکای سنت جان لاتران قبل از بازسازی‌اش در قرن ۱۶ به چه شکل بوده است، بازدید از نقاشی دیواری اثر «جوتو دی بوندونه» (Giotto) را فراموش نکنید. البته سال‌های زیادی از عمر این اثر می‌گذرد و بعضی قسمت‌هایش به طور واضح مشخص نیست؛ اما اهمیت و قدمت این کلیسای بزرگ و قدیمی را به بازدیدکنندگان یادآور می‌شود. در بالای بلندترین محراب این کلیسا، بخش یادگاری‌های وابسته به مقدسین قرار دارد و می‎توانید از میزی در بخش «محراب آیین مقدس» (Altar of the Holy Sacrament) دیدن کنید که گفته می‌شود همان میزی است که مسیح در رویداد «شام آخر» بر روی آن غذا خورد.

باسیلیکای سنت جان لاتران، همه روزه از ساعت ۷ صبح تا ۶:۴۵ بعد از ظهر باز است و مقبره‌ی چندین پاپ از جمله «الکساندر سوم» و «کلمنت دوازدهم» نیز در آن قرار دارد. فراموش نکنید که این کلیسا، محلی برای عبادت به شمار می‌رود. بنابراین آقایان و خانم‌ها باید برای ورود به آن پوشش مناسب داشته باشند و شانه‌ها و زانوهای خود را بپوشانند. همچنین کیف‌های کوچک و چتر را می‎‌توانید با خود به داخل ببرید؛ اما اگر کیف بزرگ به همراه داشته باشید، ابتدا آن را قبل از ورود چک می‌کنند. بازدید از این کلیسا رایگان است و معمولاً زیاد شلوغ نمی‌شود و می‌توانید سر وقت از قسمت‌های مختلف آن بازدید کنید.