ظهور تا سقوط امپراطوری روم

دنیای ما تا به امروز امپراطوری های فراوانی را به خود دیده است. با این حال، امپراطوری روم به عنوان یکی از بزرگ ترین، قوی ترین، باشکوه ترین و طولانی ترین امپراطوری های سراسر تاریخ جایگاه ویژه ای در این میان دارد.

حکومت روم از زمان تأسیس در سال ۶۲۵ پیش از میلاد تا زمان سقوط امپراطوری در سال ۴۷۶ میلادی، فراز و فرودهای بی‌شماری را به خود دید. این امپراطوری در زمان اوج قدرت خود بر ۴۵ میلیون نفر در سراسر اروپا، شمال آفریقا و آسیا تسلط داشت. ارتش این امپراطوری در جهان قدرتمندترین بود و مرتباً با فتح سرزمین‌های جدید به وسعت خود می‌افزود. تاریخ روم باستان را می‌توان به سه دسته‌ تقسیم کرد؛ دوران پادشاهی بین سال‌های ۶۲۵ تا ۵۱۰ پیش از میلاد، جمهوری روم (۵۱۰ تا ۳۱ پیش از میلاد) و امپراطوری روم (۳۱ پیش از میلاد تا ۴۷۶ میلادی). اگر مسافر تور ایتالیا هستید، بهتر است درباره‌ی امپراطوری روم بیشتر بدانید تا از بازدید از بقایای آن بیشتر لذت ببرید.

ظهور امپراطوری

امپراطوری روم در سال ۶۲۵ پیش از میلاد در نواحی ایتالیای باستان، موسوم به اِتروریا و لاتیوم بنا شد. تصور می‌شود که دولت‌-شهر روم توسط روستاییان لاتیوم که به منظور مقابله با حملات اهالی اتروریا در تپه‌های اطراف گرد هم جمع شده بودند، شکل گرفت. هنوز مشخص نیست که آنها برای مقابله به این منطقه رفتند یا اینکه با فشار حکومت اتروریا مجبور به این کار شدند. شواهد باستان‌شناسی حکایت از یک تغییر و اتحاد بزرگ در حوالی سال‌های ۶۰۰ پیش از میلاد دارد. اتفاقی که منجر به تأسیس روم به عنوان یک شهر واقعی می‌شود.

زندگی در پایتخت امپراطوری روم

رم باستان مرکز این امپراطوری عظیم، خانه‌ی معابد مرمری، کاخ‌های مجلل و نمایش‌های باشکوه گلادیاتورها بود. بیش از یک میلیون نفر ساکن شهر رم بودند. رم علاوه بر کاخ‌های باشکوه، شهری کثیف و خطرناک با خیابان‌های پیچ در پیچ و زاغه‌نشین‌های متعدد بود.

رومی‌ها روایتی خاص از تأسیس شهر خود داشتند. بر طبق افسانه‌ها، رم توسط دو برادر دوقلو؛ رومولوس و رِموس تأسیس شد. این دو برادر را در نوزادی برای نجات از نقشه‌ی قتلشان توسط پادشاه، در سبدی بر روی رود تیبر رها کردند. آنها بعد از رسیدن به ساحل توسط یک گرگ نجات یافتند. رموس و رومولوس بعد از بزرگ شدن تصمیم می‌گیرند تا شهری جدید را بنا کنند اما در انتخاب محل آن سردرگم می‌شوند. رومولوس می‌خواهد تا بر روی تپه‌ی پالاتین شهری بسازد اما نظر رِموس تپه‌ی اَونتین است. آنها به دنبال نشانه‌ای برای حقانیت عمل خود می‌گردند اما چیزی نمی‌یابند. یک روز، دو برادر پس‌ از اینکه رموس به تمسخر رومولوس می‌پردازد، با یکدیگر درگیر می‌شوند. رموس در این درگیری کشته می‌شود. رومولوس که از کرده‌ی خود پشیمان شده است، نام شهر را به یاد برادرش رم می‌گذارد.

رومی‌ها خدایان مختلفی را می‌پرستیدند. از خدای رعدوبرق گرفته تا خدای عشق، جنگ، خرد و حتی خدای فاضلاب. آنها در معابد خدایان خود به عبادت می‌پرداختند و سعی می‌کردند تا خدایان را خشنود سازند. آنها همچنین خدایان سرزمین‌های مغلوب را به تصرف خود درمی‌آوردند؛ خدایانی چون الهه‌ی باروری از مصر یا میترا از ایران. برخی از امپراطوران رومی پس از مرگ به مقام خدایی می‌رسیدند. رومی‌ها امیدوار بودند که این کار امپراطوران را قوی‌تر کرده و سبب احترام به آنها شود. رومی‌ها بعدها مسیحی شدند و دین مسیحیت را به عنوان دین رسمی امپراطوری پذیرفتند.

زبان در امپراطوری روم

زندگی در شهر رم باستان به مانند تمامی جوامع شهری کوچک در شبه‌جزیره‌ی ایتالیا در جریان بود. لاتیوم منطقه‌ای در سواحل غربی ایتالیا، بخشی از روم محسوب می‌شد و نام زبان لاتین از نام این بخش گرفته شده است. فالیسکی یکی دیگر از زبان‌های مورد استفاده در شهر رم بود و از نظر زبانشناسی گویشی دیگر از زبان لاتین به شمار می‌رفت. از دیگر زبان‌های متعلق به خانواده‌ی زبان ایتالیک می‌توان به اوسکانی در مرکز و جنوب ایتالیا و اومبری در مرکز ایتالیا اشاره کرد. یونانی یکی دیگر از زبان‌های استفاده‌ شده در سرزمین‌های ساحلی جنوب این امپراطوری بود. دیگر زبان رایج در امپراطوری روم، زبان اتروسکیایی بود که اصلاً هیچ شباهتی به زبان لاتین نداشت.

دوره‌ی پادشاهی

اولین دوره از تاریخ روم باستان متعلق به دوره‌ی پادشاهی است. این دوره از زمان تأسیس تا سال ۵۱۰ پیش از میلاد به طول می‌انجامد. در این دوره ۶ شاه بر روم باستان حکمرانی کردند و روم باستان را از نظر نظامی و اقتصادی به اوج خود ‌رساندند. در این دوره از تاریخ، قانون اساسی اولیه‌ی روم باستان شکل می‌گیرد. پایان دوره‌ی پادشاهی در روم با افول قدرت اهالی اتروریا همراه شد. پایه‌های دوران جمهوری در کشاکش‌ها و تعارضات دوران پادشاهی قرار دارد.

جمهوری روم

روم باستان در سال ۵۱۰ پیش از میلاد وارد دوران جمهوری می‌شود. در این دوران دیگر خبری از حکمرانی شاهان نبود و طبقه‌ی اشراف از جمله سناتورها، سواره نظامان و شوالیه‌ها شکل جدیدی از حکومت را پایه‌گذاری کردند. در دوران جمهوری همچنان می‌توان رگه‌هایی از دیکتاتوری را در زمان بحران مشاهده کرد. روم باستان در سال ۴۵۱ پیش از میلاد اقدام به تدوین الواح دوازده‌گانه در رابطه با موضوعات اجتماعی، خصوصی و سیاسی کرد.

روم باستان همچنان قدرت خود را افزایش داده و تا سال ۳۳۸ پیش از میلاد کنترل تمامی شبه‌جزیره‌ی ایتالیا را به ‌دست گرفت. جنگ‌های دریایی پی‌درپی، رومی‌ها را به قدرت بلامنازع در مدیترانه تبدیل کرد. خیلی زود فضای سیاسی روم این جمهوری را به آشوب و جنگ داخلی کشاند. همین امر منجر به روی کار آمدن دیکتاتوری چون کورنلیوس سولا شد. او تا سال ۷۸ پیش از میلاد بر سر قدرت باقی می‌ماند و آرامشی نسبی را حاکم کرد اما پس از وی دوباره ناآرامی‌ها آغاز شد. درحالی‌که روم تلاش داشت تا حکومتی جمهوری را تداوم بخشد، ژولیس سزار در سال ۵۹ پیش از میلاد قدرت را در دست گرفت.

ژولیوس سزار برای اولین بار مرزهای روم را تا فراتر از منطقه‌ی مدیترانه گسترش داد. اگرچه سنا همچنان بخشی از بدنه‌ی حکومت بود اما روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شد. با قتل ژولیوس سزار در سال ۴۴ پیش از میلاد، جانشین وی گایوس ژولیوس سزار اوکتاویانوس همراه با مارکوس آنتونیوس قدرت را به‌دست می‌گیرند. اوکتاویانوس پس از مرگ آنتونیوس لقب آگوستوس را به ‌دست آورد و به اولین امپراطور روم بدل شد.

امپراطوری روم و آغاز سقوط بزرگ

امپراطوری روم از سال ۳۱ پیش از میلاد تا ۴۷۴ میلادی، عصر جدیدی از شکوه و عظمت را تجربه کرد. روم برای چندین دهه آرامش، شوکت و بزرگی را به خود دید. امپراطوری روم تا سال ۱۱۷ میلادی در سه قاره، از جمله آسیای صغیر، شمال آفریقا و بخش اعظم اروپا، گسترش پیدا کرد.

سال ۲۸۶ میلادی سال تقسیم این قدرت عظیم به دو امپراطوری شرقی و غربی بود. سرانجام امپراطوری غربی در پی حملات گسترده‌ی نیروهای مهاجم در سال ۴۵۵ میلادی به‌دست اقوام شمالی اروپا افتاد. دوران افول امپراطوری روم تا حوالی سال ۴۷۶ میلادی ادامه یافت و سرانجام امپراطوری غربی به طور کامل سقوط کرد. با این‌حال، تاریخ‌نگاران هنوز موفق به یافتن سال دقیق سقوط این امپراطوری نشده‌اند. اگرچه بسیاری از افراد سقوط روم غربی را پایان کار امپراطوری روم می‌دانند اما امپراطوری شرقی، موسوم به امپراطوری بیزانس، تا قرن پانزدهم میلادی دوام آورد. قسطنطنیه پایتخت روم شرقی، در سال ۱۴۵۳ به دست عثمانی‌ها فتح شد و طومار امپراطوری عظیم روم در سال ۱۴۵۳ برای همیشه بسته شد.