مدینه، قلب تاریخی و محله قدیمی شهر تونس

مدینه از مکان های دیدنی تونس، بافت قدیمی این شهر به حساب می آید و تعداد بی شمار بناهای تاریخی آن نشان می دهد که این منطقه، زمانی یکی از بزرگ ترین شهرهای دنیای اسلام محسوب می شده است.

«مدینه» یا همان «بافت قدیمی شهر تونس» (Medina of Tunis)، بیش از 700 بنای تاریخی از کاخ و آرامگاه گرفته تا مسجد، مراکز دینی و فواره‌هایی را شامل می‌شود که قدمتشان به دوران قبایل «حفصیان» و «موحدون» (قرن 12 تا 16 میلادی) برمی‌گردد. این محله‌ی قدیمی، از سال 1979 میلادی به بعد در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته و یک دهم جمعیت شهر تونس را در خود جای داده است. مدینه از خیابان‌های پیچ در پیچ و نسبتاً باریکی تشکیل می‌شود که در نگاه اول به نظر می‌رسد پایانی ندارند و از هیچ قانون خاصی پیروی نمی‌کنند.

تأسیس مدینه به دوران قرون وسطی و  سال 698 میلادی برمی‌گردد. تا قبل از حکومت موحدون، شهرهایی همچون قیروان و المهدیه به عنوان پایتخت کشور تونس انتخاب می‌شدند و بعد از آن‌ها، پایتخت به شهر تونس تغییر پیدا کرد. تونس در دوران حفصیان، به مرکز اقتصادی، آموزشی و مذهبی کشور تبدیل شد و در واقع ظاهر اصلی مدینه‌ای که امروزه می‌بینیم، در این دوران شکل گرفت. به مرور زمان، ساختمان‌ها و بناهای تاریخی متعددی را در این ناحیه ساختند که معماری آن‌ها از سبک‌های اندلسی، آفریقیه و مشرق زمین تأثیر پذیرفته و در عین حال، از ستون‌های رومی و بیزانسی نیز در آن‌ها استفاده شده است. البته سیستم فاضلاب شهری، دیر به این منطقه معرفی شد و این به این معنی است که بیشتر پساب و فاضلاب‌ها هنوز در خیابان جاری هستند.

نقشه‌ی شهری بافت قدیمی تونس، از طرح‌های هندسی یا ترکیب‌بندی‌های رسمی همچون خطوط شطرنجی پیروی نمی‌کند. همچنین از آن جایی که خیابان‌های مدینه، ضمیمه‌ای از خانه‌ها به حساب می‌آیند، فضای عمومی نیز چندان معنایی در این ناحیه ندارد. بزرگ‌ترین خانه‌ها و بناهای مجلل در مرتفع‌ترین منطقه، یعنی «ناحیه‌ی قصبه» (kasbah quarter) واقع شده‌اند. در واقع قصبه قبلاً شهری مستقل به شمار می‌رفت و با دیوار از بافت قدیمی جدا شده بود. تقسیم‌بندی اجتماعی، به مدینه‌ی تونس نیز راه پیدا کرده است. برای مثال ساکنان منطقه‌ی قصبه، ثروتمندتر هستند و سیاستمداران و قضات را شامل می‌شوند و طبقه‌ی متوسط و بورژوا و نظامیان در «خیابان پاشا» زندگی می‌کنند. امروزه هر بخش از مدینه، فرهنگ مخصوص به خود را دارد که معمولاً رقابت شدیدی بین آن‌ها شکل می‌گیرد.

بیشتر بازارها و کاخ‌های ساخته شده در مدینه‌ی تونس را مدیون «حموده پاشا» (Hammuda Pasha Bey) هستیم. او در سال 1655 میلادی به معماران عثمانی دستور داد تا برای ساخت «مسجد حموده پاشا» از معماری ترکی کمک بگیرند و پایین مناره‌ی 8 ضلعی این بنا، آرامگاه خانوادگی خود را بنا کرد. درمجموع، بیشتر مسجدهای بزرگ پایتخت در مدینه‌ی تونس قرار دارند که در این میان مسجد زیتونه برای مدتی طولانی، مرکز فرهنگی و آموزشی شهر به حساب می‌آمد و تا زمان استقلال تونس، مقر دانشگاه زیتونه بود. این مسجد در سال 732 میلادی در مرکز مدینه تأسیس و دوباره در سال 864 بازسازی شد و امروزه مراسم مناسبت‌های اصلی تقویم اسلامی را در این مکان برگزار می‌کنند.

«مسجد قصبه»، دومین مسجدی بود که در مدینه تأسیس می‌شد و ساخت آن در سال 1235 میلادی به پایان رسید و مناره‌ی آن شما را به یاد مناره‌ی مسجد الکتبیه در شهر مراکش می‌اندازد. بعضی از خانه‌های مدینه که چندین قرن قدمت دارند و زمانی صاحبان ثروتمندشان به دقت از آن‌ها محافظت می‌کردند، امروزه بر روی عموم باز گذاشته شده‌اند و می‌توانید از آن‌ها دیدن کنید. با اینکه تعداد بناهای تاریخی و مکان‌های دیدنی در مدینه کم نیست، معمولاً گردشگران به بازدید از بازارهای این منطقه افاقه می‌کنند که انواع و اقسام وسیله‌ها در آن‌ها به فروش می‌رسد و آثار تاریخی بافت قدیمی شهر را از دست می‌دهند. یادتان باشد که شما نیز این اشتباه را تکرار نکنید و از خیابان‌های پیچ در پیج مدینه سرسری رد نشوید.