قلعه اسفورزا، قلب زخم خورده میلان

قلعه اسفورزا در ایتالیا که مدت‌ها نماد قدرت حکمرانان داخلی و خارجی بود، یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های میلان به شمار می‌رود و اکنون محل چند موزه‌ی شهری است.

در سال ۱۳۵۸ میلادی «گالیتزو ویسکانتی دوم» (Galeazzo II Visconti)، اولین دوک میلان، دستور ساخت یک قلعه نظامی را داد. این قلعه که در سال ۱۳۶۸ میلادی کامل شد دارای یک چینش ساده از چهار دیوار بود که هر کدام طولی برابر با ۱۸۰ متر داشتند و یک برج چهارگوش در وسط هر یک از دیوارها قرار داشت. حکمرانان بعدی میلان که به ترتیب «جان گالیتزو» و «فیلیپو ماریا» بودند این قلعه را توسعه داده و آن را به یک اقامتگاه کاخ مانند تبدیل کردند. پس از مرگ فیلیپو ماریا در سال ۱۴۴۷ که هیچ وارثی برای تاج و تخت نداشت، مردم میلان «جمهوری آمبروزیان» (Ambrosian Republic) را به رسمیت شناخته و قلعه اسفورزا را به عنوان نماد ویسکانتی‌ها با خاک یکسان کردند.

این جمهوری نوپا که در حال جنگ با «ونیز» بود، از رهبر جنگی مشهور «فرانچسکو اسفارتزا» درخواست کمک کرد. درست سه سال بعد، اسفارتزا قدرت را به دست گرفت و خود را دوک میلان اعلام کرد. او خیلی زود قلعه را بازسازی کرد و یک برج هفتاد متری (برج فیلارت) در مرکز آن قرار داد که در طرفین آن، برج‌های بلند و مدور قرار داشت. حاکمان بعدی شهر با افزودن تزئینات بیشتر به این سازه، بر شکوه و عظمت آن افزودند.

قلعه اسفورزا که امروزه از جاهای دیدنی میلان به شمار می‌رود در اوج دوران شکوه خود که مقارن با حکومت «لودوویکو اسفارتزا» بود به یک اقامتگاه شکوهمند رنسانسی تبدیل شد. لودوویکو از هنرمندان بزرگ زمان خود مثل «دوناتو برمانته» و «لئوناردو داوینچی» درخواست کرد تا کار تزئین و زیباسازی قلعه را بر عهده بگیرند.

در قرن‌های بعدی که میلان تحت حکمرانی خارجی‌ها بود، قلعه اسفورزا مورد بی‌مهری قرار گرفته و از آن بیشتر به عنوان سربازخانه استفاده می‌شد. برج فیلارت که طی آن دوران نقش انبار مهمات را داشت در سال ۱۵۲۱ منفجر شد که علت آن را برخورد رعد و برق با باروت‌ها اعلام کردند. در نیمه دوم قرن شانزدهم اسپانیایی‌ها استحکامات ستاره‌ای شکل به دور تا دور قلعه اضافه کردند که بعدها بخشی از آنها توسط لشکر ناپلئون ویران شد.

پس از یکپارچه‌سازی ایتالیا در سال ۱۸۶۱، این قلعه در وضعیت ظاهری بدی بود و مردم تصمیم گرفتند آن را به طور کامل تخریب کنند. معمار شناخته شده‌ی آن زمان «لوکا بلترامی» با پیشنهاد تبدیل قلعه به یک بنای عمومی و ایجاد فضا برای موسسات فرهنگی مختلف، آن را از تخریب نجات داد. در سال ۱۸۹۳ بلترامی شروع به نوسازی قلعه کرد. او برج‌های آسیب دیده را بازسازی و سازه‌هایی که طی دوران حکومت خارجی‌ها به قلعه اضافه شده بودند را حذف کرد. در سال 1900 قلعه‌ی بازسازی شده‌ی اسفورزا برای بازدید عموم بازگشایی شد؛ اگرچه بازسازی‌ها تا سال ۱۹۰۵ که کار تعمیر برج فیلارت به پایان رسید، ادامه داشت.

قلعه کنونی

قلعه‌ی امروزی اسفورزا با طرح چارگوش خود که پیرامون سه محوطه داخلی قرار دارد دارای برج‌های بسیاری است. چهار برج باشکوه در چهار گوشه‌ی بنا قرار دارند: دو برج مدور در نمای اصلی که رو به روی شهر قرار دارد و دو برج مربع در انتهای دیگر برج. برج‌های مدور ۳۱ متری با نام‌های «برج روح‌القدس» و «برج کارمینه» شناخته می‌شوند. در انتهای قلعه دو برج قدیمی دیگر به نام‌های «برج کاستلانا» و «برج فالکونیرا» قرار دارند. ورودی اصلی قلعه‌‌ی اسفورزا از میان بلند‌ترین برج آن یعنی برج فیلارت گذشته و به «پیاتزا دارمی» به معنای «زمین رژه» که محوطه‌ی بزرگ و گسترده‌ی قلعه است، منتهی می‌شود. از این محوطه می‌توان برج دیگری به نام «برج بونا ساوویا» را مشاهده کرد.  

در پشت برج بونا ساوویا، قلب قلعه با اقامتگاه‌های باشکوه دوک‌های اسفارتزا قرار دارد که دو محوطه‌ی کوچک‌تر را احاطه کرده‌اند: «محوطه روکِتا» در سمت چپ و «محوطه دوکال» در سمت راست. محوطه روکِتا محل امن قلعه و آخرین جان‌پناه در هنگام محاصره محسوب می‌شد. طی دوران حکومت لودوویکو، اقامتگاه‌های اطراف این محوطه به دیوارنگاری‌های باشکوهی مزین شدند. طراحی سه دالانی که دورتادور محوطه قرار داشتند با سه معماری مختلف انجام گرفت. برج کاستلانا که در گوشه‌ی غربی این محوطه قرار داشت در‌ آن زمان به عنوان خزانه استفاده می‌شد.

محوطه دوکال دارای طراحی باشکوه رنسانسی با یک ایوان زیبا به نام «ایوان گالیتزو ماریا» است. اتاق‌هایی که پیرامون این محوطه قرار دارند با دیوارنگاری‌های چشم‌نوازی از قرن پانزدهم میلادی تزئین شده‌اند که معروف‌ترین آنها دیوارنگاری اتاق «سالا دله آسه» در برج فالکونیرا بوده که کار دست هنرمند و توانای لئوناردو داوینچی است.

موزه‌ های اسفورزا

قلعه‌ی اسفورزا، خانه‌ی چندین موزه‌ی شهری است. این موزه‌ها در طبقات مختلف اطراف محوطه‌ی روکِتا و دوکال قرار گرفته‌اند. مجموعه‌ی «موزه باستان شناسی» که حاوی صنایع دستی ماقبل تاریخ و مصر باستان است در طبقات زیرزمینی اطراف محوطه دوکال قرار دارد. طبقه‌ی همکف محل نمایش مجموعه بزرگی از هنر باستان است. از موارد شاخص در این مجموعه می‌توان به تابوت‌های سنگی قرن چهارم میلادی، مقبره مجلل «برنابو ویسکونتی» در قرن چهاردهم میلادی و «پیه‌تا روندانینی»، مجسمه ناتمام «میکل‌آنژ» که تا آخرین روزهای عمرش بر روی آن کار می‌کرد اشاره کرد. طبقه‌ی اول مجموعه مبلمان‌ها و گالری هنری را در بر دارد که بیشتر آنها نقاشی‌های ایتالیایی شامل نقاشی «تریولزیو مدونا» (Trivulzio Madonna) اثر «آندریا مانته‌نیا» هستند.

طبقه اول و دوم محوطه‌ی روکِتا، محل «موزه‌ی آلات موسیقی» و «مجموعه‌ی هنرهای کاربردی» است. در طبقه‌ی اول نمونه‌های جالبی از آلات موسیقی قدیمی مثل «هارپسیکورد ونیزی» قرن شانزدهم (آلت موسیقی به شکل پیانو)، ساز دهنی شیشه‌ای و ورجینال دوتایی فلمنگی را خواهید دید. مجموعه‌ هنرهای کاربردی شامل اشیاء بسیاری از جنس طلا، نقره، شیشه، چینی، عاج فیل و آهن شکل داده شده از دوران قرون وسطی تا قرن نوزدهم میلادی است. یکی دیگر از اشیاء قابل توجه در این موزه «فرشینه‌ی تریولتزیو» است که با طرحی از «برامانتینو» بافته شده است.