پارک جنگلی تیجوکا، جواهری سبز در همسایگی ریو

پارک ملی تیجوکا از مکان های دیدنی شهر ریودوژانیرو را می توان یکی از جاذبه های این شهر دانست که ماحصل رشد سریع مزارع در قرن هجدهم و برچیده شدن آنها در قرن نوزدهم و کاشت دوباره جنگل است.

پارک ملی تیجوکا (Tijuca) در نزدیکی شهر ریودوژانیرو، یکی از زیباترین جنگل‌های کشور برزیل و آمریکای جنوبی به حساب می‌آید و گفته می‌شود که بزرگترین منطقه جنگلی - مسکونی در دنیا است. علی‌رغم اینکه تاریخ بنیاد شهر ریو به سال 1565 بازمی‌گردد، پارک ملی تیجوکا و جنگل‌های آتلانتیک تا آغاز قرن هجدهم میلادی، کاملاً دست نخورده و بکر باقی مانده بود. در این مقطع زمانی، با رایج شدن کشاورزی و گسترش آن در این مناطق از کشور برزیل، ابتدا کاشت و پرورش نیشکر در زمین‌های جنگلی آغاز شده و سپس کشت قهوه نیز در این مناطق رایج شد. این موضوع رفته رفته سبب شد تا تغییراتی در اقلیم منطقه ایجاد شده و بخش‌هایی از جنگل‌های اطراف ریو با هدف تبدیل زمین‌های آن به مزارع نیشکر و قهوه، از بین برود.

این روند افزایش یافته و موجب فرسایش خاک، تحلیل رودخانه و ایجاد کانال‌های مختلف آب جهت هدایت آب مصرفی به مزارع شده و در نهایت در نیمه نخست قرن نوزدهم میلادی ساکنان شهر ریو با مشکل شدید کمبود آب روبه‌رو شدند. تمامی تلاش‌ها با هدف بهبود شرایط با شکست روبه‌رو شده و در نهایت در سال 1856 میلادی، مقامات شهر ریودوژانیرو تصمیم گرفتند تا کاربری زمین‌های اطراف شهر را به کلی تغییر داده و کلیه مزارع جمع آوری شود. در ادامه؛ در زمین‌های فوق با نظارت و دستور مستقیم توماس دی گاما (Tomás da Gama) فرماندار شهر، عملیات درختکاری انجام شد.

این ابتکارات مفید در راستای محیط زیست منطقه که در قرن نوزدهم میلادی انجام شد، موجبات تاسیس پارک ملی جنگلی تیجوکا را فراهم کرد و در نهایت یک سده بعد از آن، در سال 1961 میلادی، این رویا محقق شد. البته باید در نظر داشته باشید که تاسیس این پارک ملی؛ تنها با هدف اصلاح آبرسانی به شهر ریو انجام نشده و یکی از مهم‌ترین مواردی که مد نظر برنامه‌ریزان این پروژه قرار داشت، حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در منطقه اطراف شهر ریو و جنگل های استوائی آتلانتیک بود.

سیمای جغرافیایی

در حال حاضر پارک ملی تیجوکا مساحتی بالغ بر 3 هزار و 951 هکتار از مناطق ماکیچو دا تیجوکا (Maciço da Tijuca) را در بر می‌گیرد که عمدتاً شامل مناطق کوهستانی است. این منطقه، بخش‌هایی از تپه‌ها و کوه‌های مشهور شهر را در خود جای داده است. این پارک دقیقاً در پشت باغ گیاهشناسی شهر ریو قرار گرفته و بر فراز ارتفاعات یک هزار و بیست و یک متری «پیکو دا تیجوکا» (Pico da Tijuca) واقع شده است. آب و هوای این منطقه عمدتاً متاثر از آب و هوای استوائی بوده و در طول سال دمائی متوسط در آن ثبت شده و بیشتر بخش‌های این پارک ملی از جنگل‌های انبوه پوشیده شده است.

پوشش گیاهی و جانوری

در عملیات کاشت درختان در این مناطق طی قرن نوزدهم، انواع گونه‌های گیاهی و درختان مختلف از مناطق اطراف جمع‌آوری شده و در کنار گونه‌هایی جدید در این محوطه کاشته شدند که این موضوع سبب شد تا امروزه شاهد وجود تنوع بسیار زیادی از انواع گونه‌های گیاهی در پارک ملی تیجوکا باشیم. در نتیجه این تغییر و تحولات ناشی از دخالت انسان که با افزوده شدن گونه‌هایی جدید از درختان و گیاهان در این منطقه همراه بود، امروزه شاهد این موضوع هستیم که تنوع جانوری پارک ملی تیجوکا با سایر مناطق جنگلی آتلانتیک؛ متفاوت است.

البته باید در نظر داشت که در طول عصر استعمار در این مناطق، زندگی گیاهی و جانوری این مناطق عمدتاً تحت تاثیر رشد شهری و فعالیت‌های انسانی بوده و از این حیث آسیب دیده است. متاسفانه در نتیجه این موضوع، برخی از گونه‌های جانوری این منطقه منقرض شده و علی‌رغم این موضوع هنوز انواع مختلف گیاهان، حیوانات و حشرات در این پارک جنگلی وجود دارد. انواع دوزیستان، خزندگان و به طور خاص مارها، پرندگان، پستانداران کوچک و ... در این مناطق توانسته‌اند با زندگی در کنار انسان تطبیق یافته و به حیات خود ادامه دهند.