پوتسدامر پلاتس، نماد شکوه آلمان بعد از جنگ

میدان پوتسدامر پلاتس (Potsdamer Platz) پس از فروپاشی دیوار برلین به عنوان نقطه ی مرکزی و از مکان های دیدنی برلین شناخته می شود و تاریخ ور فراز و نشیبی دارد، منطقه پر جنب و جوشی که ناگهان تبدیل به یک متروکه شد!

سفر به شهر خیره‌کننده برلین در تورهای آلمان

میدان پوتسدامر در خیابان ویلهلم که یکی از خیابان‌های معروف برلین است قبل از جنگ جهانی، به عنوان منطقه‌ای پر رفت و آمد و شلوغ شناخته می‌شد اما در طول جنگ جهانی دوم آسیب‌های فراوانی دید و پس از پایان جنگ به دلیل اینکه در مرز حاشیه‌ای دیوار برلین و خط تقسیم کننده برلین شرقی و غربی قرار گرفت، متروک شد و از رونق افتاد. این محوطه امروزه دارای سه بخش عمده و اصلی است که با نام‌های «دایملر سیتی» (Daimler City) ساخته شده در سال 1998 میلادی، «سونی سنتر» ساخته شده در سال 2000 و «بی‌شیم سنتر» (Beisheim Centre) ساخته شده در سال 2004، شناخته می‌شود. این محوطه به یکباره روحی جدید در کالبد بی‌جان بخش میانی برلین شرقی و غربی دمید؛ قسمتی که تا سال 1989 میلادی به صورت محلی متروکه و فاقد تردد شناخته می‌شد.

مشکلات مرتبط با توسعه پوتسدامر پلاتس

برای توسعه پوتسدامر موارد متعدد و بسیار مهمی باید در نظر گرفته می‌شد؛ مواردی از قبیل این موضوع که چگونه در ذهن مردم شهر برای این منطقه اهمیت تجاری و بازرگانی ایجاد کرد؟ سیستم‌های مورد نیاز حمل و نقل شهری این مرکز مهم به چه شکل باید اجرا شود؟ زیر ساخت‌ها و شالوده‌های این منطقه که قرار است پیوند دهنده‌ی برلین شرقی و غربی قلمداد شود چیست و محدودیت‌های ترافیکی در بخش‌های مرکزی شهر باید به چه صورت باشد؟

در پایان و پس از تعیین همه این موارد، بحث انتخاب سبک معماری این بخش نیز به نوبه خود دارای اهمیت بود و طراحان پروژه باید مشخص می‌کردند که نوع معماری این محوطه باید متشکل از آسمان‌خراش ها و برج های بلند و مشابه منطقه منهتن در ایالات متحده آمریکا باشد یا در طراحی آن از معماری سنتی و ساختمان‌های کم ارتفاع و سبک‌های هنری دیگر استفاده شود؟

پوتسدامر پلاتس، ترکیبی از طراحی آمریکایی و اروپایی

همانطور که گفته شد یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش رو برای طراحی این محوطه، بازگرداندن روح حیات به منطقه‌ای بود که برای سال های طولانی بر آن گرد مرگ پاشیده شده بود. مهم‌ترین بحث در این میان، هدف طراحان شهری برای تبدیل این منطقه به یک مرکز شلوغ و قلب تپنده کلان شهر برلین بود که به نظر کار ساده‌ای نمی‌آمد. این منطقه باید در خود موارد متعددی مانند مراکز مسکونی، تجاری، تفریحی و مراکز خرید را جای می‌داد. امروزه ماحصل طراحی و تلاش سازندگان این میدان نشان می‌دهد آن‌ها در کار خود موفق بودند؛ منطقه‌ای که در خود ترکیبی جالب توجهی از معماری آمریکایی و مدرن در منطقه سونی سنتر داشته و در عین حال می‌توان معماری سنتی مراکز شهری قاره اروپا را در قسمت «مارلین دیتریچ» (Marlene Dietrich) و فضای سرزنده و پرتکاپوی آن مشاهده کرد.

نقش پوتسدامر پلاتس در شهر برلین

دسترسی به میدان پوتسدامر پلاتس از طریق سیستم حمل و نقل عمومی شهر و به وسیله خطوط بان اس و یو (U- and S-Bahn) از مسیر «تیرگارتن» (Tiergarten) امکان پذیر است. این مرکز جدید شهر در حال حاضر نقشی مهمی در موقعیت تجاری برلین داشته و به خوبی توانسته به رشد شهری و احیای پایتخت آلمان کمک کند. این اهمیت زمانی دو چندان شد که در سال 2000 میلادی برنامه بین المللی فستیوال فیلم برلین که بدون اغراق می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی آلمان محسوب کرد در این محل برگزار شد و دفتر مرکزی فستیوال در پوتسدامر پلاتس قرار گرفت و همه ساله در ماه فوریه، نگاه جهانی در حوزه هنر و سینما به این محل دوخته شده و میدان مارلین دیتریچ شاهد حضور برترین هنرمندان جهان است.

تاریخ ساخت و شکل‌گیری میدان

از منظر تاریخی، سه بخش مشخص و متمایز در تاریخ ساخته شدن میدان پوتسدامر پلاتس وجود دارد. در سال 1920 میلادی، نخستین چراغ راهنمائی در قاره اروپا؛ در میدان پوتسدامر پلاتس نصب شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در این زمان پوتسدامر پلاتس، قلب شلوغ‌ترین شهر قاره اروپا محسوب می‌شد که در آن تعداد زیادی فروشگاه، مرکز خرید، مراکز تفریحی و ... قرار داشت و دارای ترافیک زیادی بود. این میدان در سال های پس از جنگ جهانی دوم، منطقه‌ای خالی از سکنه بود و بر اثر آسیب‌های وارد شده به شهر در طول جنگ، به صورت یک منطقه پوشیده از خاک و ماسه درآمد که به عنوان نوار مرگ (death-strip) تا سال 1989 میلادی؛ بخش های غربی و شرقی برلین را از یکدیگر جدا می‌کرد.

میدان پوتسدامر پلاتس پس از سقوط دیوار برلین و اتحاد آلمان، شاهد رستاخیزی دوباره بود و توانست دوباره نام خود را به عنوان یک منطقه بین‌المللیِ با شکوه و منحصر به فرد مطرح کند. در این مسیر معماران و طراحانی چون «رنزو پیانو» (Renzo Piano)، «هلموت یان» (Helmut Jahn)، «ریچارد راجرز» (Richard Rogers)، «آراتو ایسوزاچی» (Arata Isozachi) و «رافائل مونئو» (Rafael Moneo) نقشی قابل توجهی را ایفا کردند.

سقف شیشه‌ای منحصر به فرد سونی سنتر 

طرح نهائی رنزو پیانو و هلموت یان، برنده نقشه اصلی پیشنهادی در بازسازی این محوطه شد. شرکت سرمایه گذاری دایملر بنز که امروزه با نام دایملر شناخته می شود و شرکت سونی با دو رویکرد متفاوت نسبت به این موضوع به همکاری با یکدیگر پرداختند. در این پروژه رنزو پیانو و پروژه دایملر بیشتر علاقه‌مند به ایجاد منطقه‌ای با سبک اروپائی و خیابان‌های باریک و کم‌عرض بودند در حالی که هلموت یان و شرکت سونی بیشتر به سبک مدرن و سقفی شیشه‌ای و بزرگ علاقه داشتند. نتیجه نهائی طرح مورد نظر این تیم منجر به پوشانده شدن سطح وسیعی از این منطقه با سقفی شیشه‌ای بود که به کمک چفت و بست‌ها و حلقه‌هایی از جنس فولاد به ساختمان‌های مجاور متصل شده‌اند.

نمای سیصد و شصت درجه و سکوی تماشایی با ارتفاع 93 متر که دسترسی به آن از طریق آسانسور امکان‌پذیر است، فرصت تماشای مناطق اطراف و نمایی دیدنی از شهر برلین را از فراز ساختمان «کولهوف» (Kollhoff) برای همگان فراهم می‌کند.

عمارت دبیس

نخستین ساختمان مهمی که عملیات عمرانی آن در این محوطه به پایان رسید، «برج دبیس» (Debis Tower) است که از جنس سنگ و شیشه ساخته شده و معمار آن رنزو پیانو بود. این برج که دفتر اصلی شرکت در آن قرار گرفت، یک بنای شاخص در سرحد جنوبی میدان محسوب می‌شود که با حدود 85 متر ارتفاع و 22 طبقه، یکی از ابنیه شاخص این بخش از شهر برلین به شمار می‌رود. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های برج دبیس این است که هر یک از عناصر معماری در آن به طور جداگانه‌ای تجلی یافته و برج را به مجموعه‌ای از پله‌ها، آسانسور، هسته مرکزی و فضای اداری بدل کرده است.

جاذبه‌های میدان پوتسدامر پلاتس

گردشگران می‌توانند پیاده در این منطقه قدم بزنند و از دیدنی‌های آن بازدید کنند. از جمله مهم‌ترین جاذبه‌های میدان پوتسدامر پلاتس می‌توان به برج دبیس از ساخته‌های رنزو پیانو، «دایملر آرتیوم» (Daimler Atrium) و فضاهای عمومی آن از جمله نمایشگاه‌های هنری، نمایشگاه خودرو، دریاچه مصنوعی، مرکز سونی، مجموعه سینمایی، موزه فیلم و تلوزیون، «مرکز خرید آرکادن» (Arkaden Shopping Mall)، سینمای آی مکس سه بعدی، تئاتر موزیکال، بنایی منحصر به فرد از دوران پیش از جنگ جهانی دوم و مراکز تفریحی اشاره کرد.