پارتنون، یادگار عصر طلایی آتن

معبد پارتنون، پرستشگاه آتنا هر چند طی تاریخ طولانی آتن تبدیل به کلیسا و سپس مسجد شد و آسیب های زیادی دید، اما هنوز هم شکوه دوران طلایی یونان را منعکس می کند.

سفر به آتن، مهد فلسفه و تمدن در تور ۵ روزه یونان

آتنی‌ها در جایی که بعداً معبد پارتنون ساخته شد، شروع به ساخت بنایی کرده بودند که زمانی که هنوز نیمه کاره بود توسط ایرانی‌ها در ۴۸۰ قبل از میلاد به آتش کشیده شد. احتمالاً آن بنا هم معبدی وقف الهه آتنا بود و بعد از نابودی‌اش بیشتر مصالح آن برای ساخت استحکامات انتهای شمالی آکروپولیس استفاده شد.

اطلاعات دقیقی از این معبد در دست نیست و درباره نیمه کاره بودن یا نبودن آن در زمان آتش‌سوزی بحث‌هایی وجود دارد. پی عظیم این بنا از سنگ آهک ساخته شده بود و ستون‌های آن از جنس مرمر بسیار مرغوب بودند. پارتنون کلاسیک بین سال‌های ۴۴۷ تا ۴۳۲ قبل از میلاد و به عنوان نقطه تمرکز مجموعه بنا‌های آکروپولیس ساخته شد. این معبد توسط معمارانی به نام‌های «ایکتینوس» و «کالیکراتِس» طراحی و به الهه آتنا تقدیم گردید. کارکرد اصلی پارتنون نگهداری از تندیس پر ارزش آتنا بود که توسط مجسمه‌ساز برجسته «فیدیاس» از عاج و طلا خلق شد.

پارتنون معبدی به سبک معماری «دوریک»، با هشت ستون در ورودی و هفده ستون در کناره‌ها بود که نسبت ۹:۴ را ایجاد می‌کردند. این نسبت، تقسیم بندی عمودی و افقی معبد و همچنین سایر روابط بنا مانند فاصله بین ستون‌ها و ارتفاعشان را نیز تحت تأثیر قرار می‌داد. قسمتی که برای قرارگیری تندیس آتنا در نظر گرفته شده بود بسیار بزرگ بود و باعث کوچک شدن غیر معمول ایوان‌های جلویی و عقبی ساختمان می‌شد. یک ردیف از شش ستون دوریک، این ایوان‌ها را حمایت می‌کردند و یک ردیف ستون متشکل از ۲۳ ستون دوریک کوچک‌تر هم در دو طبقه به دور مجسمه قرار داده شده بودند. استقرار ستون‌های پشت مجسمه اما به شیوه‌ای غیر معمول نسبت به معابد دوریک دیگر صورت گرفته بود. اتاق پشتی برای نگهداری از گنجینه آتنا استفاده می‌شد و چهار ستون برای حمایت سقفش وجود داشت. تمام معابد یونانی به طوری طراحی می‌شدند که فقط از بیرون مورد تماشا قرار بگیرند. بازدیدکنندگان هرگز به پارتنون وارد نشدند و تنها تصویری ناواضح از مجسمه را از بیرون درهای باز تماشا می‌کردند.

هر چند امروزه بیشتر سازه سالم مانده است، اما طی قرن‌ها آسیب‌های قابل توجهی هم به آن وارد آمد. در ۲۹۶ قبل از میلاد طلاهای به کار رفته در مجسمه آتنا برای پرداخت حقوق سربازان ارتش خارج شدند. در قرن پنجم هم پارتنون تبدیل به یک کلیسای مسیحی شد. در سال ۱۴۶۰ این بنا در قالب یک مسجد ترکی تغییر پیدا کرد. در سال ۱۴۶۰ باروتی که توسط ترک‌ها در داخل معبد نگهداری می‌شد منفجر شده و بخش مرکزی آسیب جدی دید. در سال ۱۸۰۱ تا ۱۸۰۳ بخش‌هایی از تندیس‌های باقیمانده معبد توسط ترک‌ها که آن زمان حاکم یونان بودند به یک لرد انگلیسی به نام «اِلگین» فروخته شدند. یونان بعدها از موزه بریتانیا درخواست کرد تا مجسمه‌ها را برگرداند اما آن‌ها این تقاضا را رد کردند.

معبد پارتنون را شاید بتوان نهایت نبوغ معماری یونان باستان و پیوند سادگی و قدرت دانست. این بنا را با رعایت دقیق تناسبات ریاضی و اشکال مقدس ساختند. هزینه ساخت معبد بر خلاف چیزی که به نظر می‌رسد توسط آتنی‌ها تأمین نشد؛ این معبد را از طریق خراجی که دولت‌شهرهای تحت حمایت آتن می‌پرداختند بنا کردند. بازدید از معبد پارتنون شما را با دوران طلایی یونان در زمان حکومت «پریکْلِس» آشنا کرده و می‌توانید شکوه و نظم خاص آن را تحسین کنید.