معماری هنر نو در پنج شهر کمتر شناخته شده

در سفر به اروپا به وفور نشانه‌های هنر نو یا آرنوو مانند الگوهای طبیعی، خطوط مواج و رنگ‌های روشن را می‌بینید؛ اما شهرهایی در این سبک وجود دارند که کمتر شناخته شده‌اند.

هنر نو (Art Nouveau) را در آثار لیتوگرافی آلفونس موخا (Alphonse Mucha)، نقش‌ مایه‌های گل‌دار اثر چارلز رنه مکینتاش (Charles Renne Mackintosh)، تا کاشی‌کاری‌های آنتونی گائودی در بارسلون خواهید دید. این سبک خود را در فرهنگ اروپایی به خوبی جا انداخته است. پیدا کردن نمونه‌های این سبک از هنر و معماری در سفر به اروپا مشکل نخواهد بود؛ کافی است از پاریس، بروکسل، گلاسگو، بارسلون یا جاذبه‌های گردشگری بوداپست دیدن کنید. اما چند شهر کمتر شناخته شده در دنیا وجود دارد که برای عاشقان هنر نو ارزش دیدن را خواهد داشت.

۱. دارمشتات، آلمان

کسانی که با تاریخچه‌ی هنر نو آشنایی داشته باشند شاید این انتخاب را در لیست شهرهای کمتر شناخته شده صحیح ندانند، چرا که «دارمشتات» (Darmstadt) قلب جنبش هنر نوی آلمان بود که با نام یوگنداستیل (Jugendstil) شناخته می‌شود. در اوایل قرن بیستم، این شهر در ایالت «هسن» (Hessen) به خاطر هنرمندان خود مشهور شد. دارمشتات مرکز اصلی جدایی معماران این سبک از معماران تاریخ‌گرا بود. امروزه ساختمان‌های به جا مانده از آن دوران، خلاقیت و استایل منحصر به فرد دارمشتات در جنبش آرنوو را منعکس می‌کنند. نمونه‌ی این سبک را در «برج پنج انگشت عروسی» (The Five-Fingered Wedding Tower) اثر «یوزف ماریا البریش» خواهید دید. در محله‌های اطراف، تأثیر این سبک در خانه‌های مسکونی هم مشهود است. در همان مسیر، سالن نمایشگاه و کلیسای روسی ساخته‌ی نیکولای بنوئیس (Nikolai Benois) به طور ناهمگونی قرار گرفته‌اند. نمایشگاه‌های بزرگی در سال‌های ۱۹۰۱، ۱۹۰۴، و ۱۹۱۴ در این شهر بر پا شدند؛ اما در آستانه‌ی جنگ جهانی اول این مجمع منحل شد و تنها یک مجموعه‌ی کمیاب از ساختمان‌های نوگرا از آن باقی ماند.

۲. تفلیس، گرجستان

از نظر تاریخی اطلاعات چندانی درباره ریشه‌ی این سبک در تفلیس وجود ندارد. برخی مورخان آن را مرتبط با تأثیر روس‌ها در آغاز قرن بیستم می‌دانند یا ممکن است از اروپا از طریق دریای سیاه و شهرهای بندری مانند باتومی، پوتی و سوخومی به گرجستان وارد شده باشد. شاید هم سبکی بوده که در خاک این کشور متولد شده است. برای دیدن میراث هنر نو در این شهر، دو حوزه‌ وجود دارد؛ اول ویلاها و بلوک‌های آپارتمانی فرسوده هستند که در همسایگی متاتسمیندا (Mtatsminda) و سالن تئاتر مرجانیشویلی (Marjanishvili) قرار گرفته‌اند که خود نمونه فوق‌العاده‌ای از این سبک‌اند و دسته‌ی دوم شامل بانک‌ها، عمارت‌ها، سینماها و سالن‌های تئاتر، مانند «سینما آپولو» یا «گنبد شیشه‌ای رنگارنگ» می‌شوند. 

۳. ملیله، برون‌ بوم اسپانیا در آفریقا

شاید انتظار دیدن شهری در شمال آفریقا با معماری باور نکردنی در سبک هنر نو را نداشته باشید؛ اما ملیله (Melilla)، برون بوم اسپانیا در آفریقا که با مراکش مرز مشترک دارد، به دلایل زیادی در این زمینه منحصر به فرد ظاهر شده است. این نوگرایی را می‌توان مدیون معمار کاتالونیایی، انریک نیتو (Enric Nieto) دانست که پیش از اقامت در ملیله، در سال ۱۹۰۹ در بارسلون با گائودی همکاری داشت. سازه‌های نوگرا، به رنگ روشن در گوشه و کنار شهر، در ساختمان‌های مسکونی و تجاری، مساجد و کلیساها به وفور یافت می‌شود و ملیله از این جهت تنوع بی‌مانندی دارد. معماری نیتو، بازگشتی به سبک آثار گائودی در استفاده از کاشی‌های رنگارنگ در مجموعه‌ی منندز پلایو (Menéndez Pelayo) بود. نیتو تنها معمار اثرگذار در خلق سبک هنر نو در ملیله نیست. هنرمندان دیگری مانند رامون گیرونلا (Ramón Gironella)، امیلیا آلوزگرا (Emilio Aluzgara) و لوئیس گارسیا (Luis García) هم آثار ارزشمندی از خود به جای گذاشتند.

۴. سابوتیکا، صربستان

شهر سابوتیکا (Subotica) در نزدیکی مرز صربستان و مجارستان، از شهرهای کمتر شناخته شده اما ارزشمند در معماری آرنوو است. سابوتیکا در گذشته بخشی از امپراطوری اتریش-مجارستان بود و نقش مهمی در توسعه‌ی مجارستان داشت. احداث خط راه آهن جدید در سال ۱۸۶۹، این شهر را تبدیل به قطب تجارت و حمل و نقل کرد. در اواخر قرن نوزدهم، سابوتیکا تبدیل به شهر ثروتمندی شد که تعدادی از برترین معماران و مهندسان منطقه مانند اُدن لهنر (Ödön Lechner)، فرنس راییل (Ferenc Raichl) و برادران وَگو (Vágo) را جذب خود کرد. در سابوتیکا می‌توانید نمونه‌های فراوانی از هنر نو را می‌بینید که از بین آن‌ها «کنیسه بزرگ» (Great Synagogue)، «شهرداری» (Town Hall) و «کاخ راییل» (Raichl Palace) از زیباترین بناها شمرده می‌شوند. این شهر، به شدت تحت تأثیر سبک‌ آرنوویِ هنرمندان مجارستان است.

۵. اورادئا، رومانی

شهر اورادئا (Oradea) آن سوی مرز مجارستان و در خاک رومانی، مجموعه‌ای شگفت انگیز از بناهای هنر نو را در خود دارد. اورادئا همیشه به خاطر جامعه‌ی چند فرهنگی خود شهرت جهانی داشته است. کاخ‌ها و ساختمان‌های مسکونی این شهر، همانند سابوتیکا بیشتر تحت تأثیر سبک‌های رایج مجارستان ساخته شده‌اند؛ چرا که اغلب معماران این شهر فارغ التحصیل «مدرسه‌ی پلی تکنیک بوداپست» و از پیروان آثار لهنر یا هنر نوی وین بودند. البته این ساختمان‌ها کمی سبک و سیاق کلاسیک دارند. در واقع عناصر کلاسیک با این سبک آوانگارد ترکیب شده‌اند. همانند بسیاری از ساختمان‌های سبک هنر نو، بناهای این شهر هم ترکیبی از خلاقیت‌ هنرمندانه با تکنیک‌های ساخت و ساز جدید هستند. اگرچه اورادئا ممکن است یک بنای آرنووی مستقل نداشته باشد که بیننده سریعاً آن را تشخیص دهد، اما از لذت قدم زدن در شهر کم نمی‌کند.