خوشا شیراز و وضع بی‌ مثالش

شهر خوش آب و هوای شیراز در ارتفاع 1486 متری از سطح دریا قرار دارد، شهری که پس از تبریز و تهران، در سال 1296 نهاد شهرداری در آن بنا شد. ظهور شهر شیراز را به تهمورث، پادشاه پیشدادی نسب می‌دهند، البته بعضی نیز بر این عقیده‌اند که در محلی که شهر شیراز در آن قرار دارد، شهری به نام فارس قرار داشته که برگرفته از نام فارس پسر ماسور پسر شم پسر نوح می‌باشد. تمام روایت‌های افسانه‌وار و اساطیرگونه‌ی شیراز، دلالت بر تاریخ طولانی و شگفت‌انگیز این شهر کهن دارد.

شیراز از دیرباز به واسطه‌ی مرکزیت نسبی‌اش در منطقه‌ی زاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقه‌ی به نسبت حاصلخیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان و عشایر بوده است. شهری که در دوران صفاریان، بوییان و زندیان به عنوان پایتختت ایران شناخته می‌شد.

شیراز به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و با جاذبه‌های تاریخی فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده است. از مهم‌ترین سوغات شیراز می‌توان به خاتم، گبه، گلیم، گیوه، آویشن، عرقیات، آبلیمو و آبغوره اشاره کرد. اگر روزی گذرتان به شیراز افتاد غذاهای فوق‌العاده و لذیذ شیرازی مانند شکر پلو، آش انار، قورمه به، دوپیازه، پلو رب و کلم‌پلو را نیز از دست ندهید.

با تصویب شورای شهر شیراز و تأیید مجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام روز شیراز نام‌گذاری شده است. به همین مناسبت، همه ساله برنامه‌های ویژه‌ای از طرف شهرداری شیراز در این روز برگزار می‌گردد. در ادامه 10 جاذبه‌ی برتر شیراز را به شما معرفی خواهیم کرد:

 در نوروز 96 با ایوار در تور شیراز همراه شوید 

10. خانه زینت الملوک

خانه زینت‌الملوک که تاریخ ساخت آن به سال‌های 1290 الی 1302 ه.ق باز می‌گردد، توسط علی محمدخان قوام الملک بنا شد. این خانه به دلیل سکونت زینت الملوک قوامی، دختر قوام الملک چهارم به این نام معروف گشته است. در ورودی خانه زینت‌الملوک معرق‌کاری شده و با عبور از هشتی، یک راهرو با زاویه شمال شرقی به حیاط راه می‌یابد. در حیاط، علاوه بر ازاره‌های سنگی حجاری شده و مشبک، دو باغچه زیبا و حوض بزرگ و کوچک مشاهده می‌شود. ساختمان آن در سه ضلع دارای زیرزمین بسیار وسیع و گسترده‌ای است که امروزه از آن به عنوان نگارخانه استفاده می‌شود. سقف بیشتر اتاق‌های این خانه چوبی است که با نقاشی تصاویر گوناگونی از حیوانات، پرندگان و گل و بوته آراسته شده است. اگرچه تلفیق هنر ایرانی و اروپایی در معماری و نگاره‌های این خانه به چشم می‌آید اما سبک ایرانی آن به خوبی حفظ شده است.

9. نارنجستان قوام

این مجموعه که در بین مردم به باغ قوام نیز معروف است، توسط قوام‌السلطنه، حاکم فارس در بین سال‌های 1257 الی 1267 ه.ق (مقارن با حکومت ناصر الدین شاه) ساخته و احداث شد. این مجموعه از عناصر متعددی تشکیل یافته که عمده‌ترین این عناصر عبارت‌اند از حمام گچینه، حسینیه قوام، مکتب خانه قوام، اندرونی قوام (منزل زینت الملک)، دیوان‌خانه قوام (نارنجستان)، حمام اختصاصی قوام و اصطبل. البته بازارچه‌ای هم در این مجموعه وجود داشته که در اثر احداث خیابان لطفعلی‌خان زند از بین رفته است. این مجموعه بعد از تعمیراتی گسترده، به عنوان موزه‌ای که اشیاء اهدایی پروفسور پوپ را به نمایش می‌گذارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. باغ قوام که به دلیل وفور درختان نارنج در آن، نارنجستان قوام هم نامیده می‌شود در محله بالا کفت و تقریباً در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی‌خان زند واقع است. این باغ از جمله زیباترین و ارزشمندترین آثار دوره قاجاریه محسوب می‌گردد.

8. شاهچراغ

شاهچراغ به اعتقاد شیعیان، مدفن محمد بن موسی، برادر امام رضا (ع) است. وی که در راهِ خراسان برای پیوستن به برادر بزرگوارش بود، توسط مأمون (خلیفه عباسی) کشته شد. لقب ایشان «سید السادات» و «شاه چراغ» می‌باشد، از آن رو این محل به شاهچراغ شهرت یافته است. تاریخ این بنا به دوره‌ی اتابکان فارس در سد‌ه‌ی ششم هجری می‌رسد، اما در دهه 40 شمسی، طراحی کاشی‌کاری‌های گنبد توسط استاد عیسی بهادری به اجرا درآمد. تاریخ وفات این بزرگوار دقیقاً معلوم نیست، ولی برخی تاریخ وفات را حدود 203 که هم‌زمان با شهادت امام هشتم (ع) است ذکر نموده‌‏اند.

7. سعدیه

این مکان مدفن سعدی، شاعر برجسته‌ی ایرانی است، کسی که القاب پادشاه سخن، استاد سخن و شیخ اجل را یدک می‌کشد. این آرامگاه در انتهای خیابان بوستان و کنار باغ دلگشا در دامنه کوه در شمال شرق شیراز قرار دارد. این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همان‌جا دفن شده است. بنای آرامگاه سعدی در طول ادوار چندین بار بازسازی و دگر سازی شد؛ بنایی که در زمان کریم‌خان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ ه.ش. برپا بود. در سال ۱۳۲۹ بنای کنونی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد و مراسم افتتاح رسمی آن در اردیبهشت ماه ۱۳۳۱ برگزار گردید؛ این بنا با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی توسط محسن فروغی ساخته شد. در هفت ضلع ساختمان، هفت کتیبه قرار دارد که از قسمت‌هایی از گلستان، بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ انتخاب گردیده و به خط «ابراهیم بوذری» نوشته شده است.

6. باغ ارم

تاریخ ساخت باغ ارم شیراز که در زمره‌ی باغ‌های ایرانی (ثبت جهانی یونسکو) قرار می‌گیرد، به درستی مشخص نیست، اما در سفر‌نامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم از آن اسمی به میان آمده است. در زمان قاجاریه این باغ به مدت ۷۵ سال به دست سران ایل قشقایی افتاد. در این زمان عمارتی در این باغ ساخته شد؛ اما در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار عمارتی دیگر توسط حسین علی‌خان نصیر الملک پی‌ریزی شد که با مرگ وی خواهرزاده او ابوالقاسم خان نصیر الملک امور باغ ارم را به دست گرفت و عمارت نیمه کاره را تکمیل کرد. عمارت وسط، هسته مرکزی این باغ محسوب می‌شود. شیوه معماری عمارت این باغ به سبک زمان قاجاریه و به تقلید از سبک معماری زندیه است. این عمارت از نظر معماری، نقاشی، کاشی کاری و گچ‌بری از شاهکارهای معماری زمان قاجار است.

5. حافظیه

حافظیه مانند سعدیه، نام آرامگاهی است که شاعر شیرین سخن پارسی، حافظ شیرازی در آنجا خفته است. در سال ۸۵۶ ه.ق (حدود ۶۵ سال پس از وفات حافظ) شمس‌الدین محمد یغمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی؛ حاکم فارس، برای اولین بار عمارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ بنا کرد و در جلو این عمارت، حوض بزرگی ساخت که از آب رکن آباد پر می‌شد. این بنا در دوران حکومت شاه عباس صفوی و نادرشاه افشار مرمت شد. کریم‌خان زند (۱۱۵۲ ه. ش) بر مقبره حافظ، بارگاهی به سبک بناهای خود ساخت و بر تربتش سنگی مرمرین نهاد که سنگ امروز نیز باقی است. در سال ۱۳۱۴ ه. ش سرهنگ علی ریاضی (رئیس فرهنگ فارس) با همیاری علی اصغر حکمت و نظارت علی سامی، با طراحی آندره گدار فرانسوی و با الهام گیری از عناصر معماری عهد کریم‌خان زند، به بازسازی بنای حافظیه اقدام نمودند.

4. مجموعه زندیه

این مجموعه که در برگیرنده‌ی بناهای زیبای دوره زند می‌باشد، اهمیت فراوانی از لحاظ هنری و معماری دارد. مجموعه بنا‌های ارگ کریم‌خانی، بازار وکیل، مسجد وکیل، حمام وکیل، آب‌انبار وکیل و عمارت کلاه فرنگی تشکیل دهنده‌ی مجموعه‌ی زندیه به حساب می‌آیند که هر یک به تنهایی، یک میراث گران‌قدر از گذشته می‌باشند. درباره‌ی این مجموعه صفحه‌های بسیاری می‌توان سیاه کرد، اما حق مطلب ادا نخواهد شد، از برج کج ارگ کریمخانی که جاذبه‌ای شبیه به برج پیزا را در ذهن تداعی می‌کند؛ تا مسجد ۲ ایوانی آن که شبستانی با 48 ستون سنگی یکپارچه دارد و بازار آن که از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران به حساب می‌آیند؛ همه و همه دیدنی‌هایی هستند که ساعت‌ها شما را سرگرم خواهند کرد.

3. نقش رستم

محوطه‌ی تاریخی و باستانی نقش رستم در شمال مرودشت، در فاصله‌ی ۶ کیلومتری از تخت جمشید است. یادمان‌های ایلامی، هخامنشی و ساسانی، همه در این محوطه‌ی حیرت‌انگیز به چشم می‌خورد. از مهم‌ترین بخش‌های محوطه نقش رستم، آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنش از جمله داریوش و خشایارشا است. بنای کعبه زرتشت (دوره ساسانی) و نقش برجسته‌ی ویران‌شده‌ای از دوران عیلامیان نیز نشان از اهمیت این محوطه می‌دهد. اردشیر بابکان نخستین کسی است که در این محوطه، سنگ‌نگاره‌ای تراشید و صحنه‌ی تاجگیری‌اش از دست اهورامزدا را ثبت کرد. پس از وی نیز شاهان ساسانی صحنه‌های تاجگذاری‌شان یا شرح نبردها و افتخارشان را بر سینه‌ی کوه نقش کردند. اینکه اردشیر و پسرش شاپور دوم نقش برجسته‌هایی را در کنار نقش برجسته‌های همتایان هخامنشی خود در نقش رستم تراشیدند، احتمالاً نشان از راهکردی فرهنگی و سیاسی در تقلید از گذشته داشته است.

2. پاسارگاد

این میراث هخامنش، دربرگیرنده‌ی ساختمان‌های مهمی همچون مقبره‌ی کوروش بزرگ و همسرش، مسجد پاسارگاد، باغ پاسارگاد، کاروانسرای مظفری و ... است که به دلیل دارا بودن شاخص‌های فراوان با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. از گواهی‌هایی که مورخان یونانی و رومی بر جای گذارده‌اند، مشخص است که پاسارگاد را بیشتر ساخته و پرداخته کورش بزرگ دانسته‌اند. در سال ۵۲۹ پیش از میلاد کوروش به قبایل سکاها در آسیای مرکزی (شمال شرق ایران) حمله کرد و در جنگ با ماساگت‌ها کشته و در این منطقه دفن شد.

1. تخت جمشید

تخت جمشید یا پارسه، نام شهری باستانی است که پایتخت تشریفاتی پادشاهان ایران در زمان هخامنشیان به حساب می‌آمد. در این شهر، کاخی به نام تخت جمشید در دوران پادشاهی داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده‌ که به مدت 200 سال آباد بود. باور تاریخدانان بر این است که اسکندر مقدونی سردار یونانی در ۳۳۰ پیش از میلاد، به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید و احتمالاً بخش عظیمی از کتاب‌ها، فرهنگ و هنر هخامنشی را با این کار نابود نمود. بااین‌حال ویرانه‌های این مکان هنوز هم برپا است و باستان شناسان از ویرانه‌های آن نشانه‌های آتش و هجوم را بر آن تأیید می‌کنند. در اواخر سال ۱۳۱۲ خ. براثر خاک‌برداری در گوشه‌ی شمال غربی صفه تخت جمشید، حدود چهل هزار لوحه‌ی گلی به شکل مهرهای نماز به دست آمد. پس از کشف این الواح، نظریاتی که اظهار می‌داشتند قصرهای تخت جمشید مانند اهرام مصر با به بیگاری گرفتن رعایا ساخته شده باطل شد؛ زیرا این اسناد عیلامی ثابت می‌کند که به تمام کارگران این قصرها، از جمله کارگران ساختمانی و نجار و سنگ‌تراش و معمار و مهندس مزد می‌دادند و هر کدام از این الواح سند هزینه‌ی یک یا چند نفر کارگر است.

خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش - خداوندا نگه دار از زوالش